نکاح
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ازدواج موقت ،
ازدواج دائم ،
متعه ،
مهریه ،
نفقه ، پاکدامنی.
پرسش: قرآن مجید خطاب به کسانی که امکان
ازدواج ندارند، می‌فرماید: «
وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحًا حَتَّی یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ... » (نور/۳۳)
یعنی:"کسانی که (وسیله) زناشویی نمی‌یابند، باید عفت ورزند تا خدا آنان را از فضل خویش بی‌نیاز گرداند. " اگر عقد موقت در دین
اسلام جایگاهی داشت، حتماً در این آیه به‌عنوان راه حل از آن بحث می‌شد؛ اما می‌بینیم که خداوند علیم کسانی را که امکان ازدواج ندارند به
عفت و
پاکدامنی دعوت می‌کند تا آنکه آنان را از فضل خویش غنی سازد. از طرفی هنگامی‌که به روایات موجود در مورد این آیه مراجعه می کنیم، می‌بینیم که عدم استطاعت را در مورد مهریه و نفقه بیان کرده اند که در ازدواج
موقت، چنین عدم استطاعتی وجود ندارد. پس نمی‌توان گفت که منظور از نکاح در این آیه، هم نکاح موقت بوده و هم دائم. فقط
نکاح دائم از این آیه برداشت می‌شود.
پاسخ: آیات قرآن را باید با هم و در کنار هم معنا و تفسیر کرد؛ چراکه بعضی از آیات بعضی دیگر را تفسیر می‌کنند. در این آیه پیشنهاد عفت و پاکدامنی به کسانی است که امکان هیچ‌گونه ازدواجی (اعم از دائم یا موقت) نداشته باشند و این دلیل بر عدم جواز ازدواج موقت نیست؛ زیرا آیه ۲۴ نساء
درباره جواز متعه است که می‌فرماید: "... و اگر زنی را متعه کردید، اجرتشان را بپردازید و بعد از معین شدن این مقدار اگر به کمتر یا زیادتر توافق کنید، گناهی بر شما نیست که خدا دانایی فرزانه است." حتی کسانی که امروز با متعه کردن مخالف‌اند، هرگز نمی‌گویند چنین قانونی در اسلام نبوده است؛ بلکه می‌گویند ازدواج موقت در اسلام در زمان پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و در زمان خلیفه اول رایج بوده؛ اما خلیفه دوم از آن نهی کرده است و عده‌ای نیز قائل‌اند که در همان زمان
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نسخ شده است. همچنین روایات فراوانی در کتب حدیثی شیعه و اهل سنت در اصل جواز آن وجود دارد. اما شما عدم استطاعت مالی (نفقه و مهر) را دلیل آن گرفته‌اید که آیه تنها شامل ازدواج دائم می‌شود، در این‌باره باید گفت: این‌طور نیست که ازدواج موقت همیشه و برای همه افراد ممکن باشد؛ زیرا روشن است که اگرچه نکاح متعه نفقه ندارد، ولی ازدواجی نیست که بدون هیچ
سرمایه و خرجی شکل بگیرد؛ زیرا در این ازدواج، حتماً باید مرد مهریه را تعیین و به زن پرداخت کند؛ پس آیه در مورد کسانی است که نه می‌توانند ازدواج دائم انجام دهند و نه ازدواج موقت و این از‌آن‌روست که در مورد اول نفقه و مهریه و در مورد دوم مهریه است که شخص با عدم توانایی در پرداخت آن، شامل
آیه می‌شود.
منبع احکام نورانی دین مبین اسلام منحصر به یک آیه از
قرآن نیست؛ بلکه برای یافتن حکم یک مسئله باید تمام آیاتی را که در مورد آن موضوع است، با هم ملاحظه کنیم. همچنین باید توجه داشته باشیم که بسیاری از جزئیات اعمال عبادی ما در قرآن بیان نشده است؛ بلکه توسط پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و در روایات بیان شده است؛ مانند تعداد رکعات
نماز صبح و دیگر نمازها، مناسک
حج ، چگونگی پرداخت
زکات و....
پس در اسلام، غیر از آیات قرآن، منبع با ارزش روایات پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و
ائمه معصومان ـ علیهم‌السلام ـ وجود دارد تا احکام و دستوراتی را که در قرآن نیامده و
عقل انسان هم به آنها راهی ندارد، از آنها استخراج شود.
در نتیجه اگر حکم یا قانونی در قرآن نباشد و یا جزئیات آن ذکر نشده باشد، دلیل بر این نیست که آن
قانون در
اسلام وجود ندارد و یا در همان محدوده‌ای است که در یک یا چند آیه بیان کرده است؛ بلکه باید همه آیات و روایات را در این زمینه ملاحظه کرد.
آیه ۳۳
سوره نور به کسانی که استطاعت مالی در پرداخت مهریه و نفقه ندارند
می‌فرماید: "
و لْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یجَِدُونَ نِکاَحًا حَتیَ یُغْنِیهَُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ "؛ "و کسانی که امکانی برای ازدواج نمی‌یابند، باید پاکدامنی پیشه کنند تا خداوند از
فضل خود آنان را بی‌نیاز گرداند."
اگر خوب دقت کنیم این آیه شریفه به‌طور کلی و عام فرموده است: اگر امکان ازدواج نیست،پاکدامنی پیشه کنند و نفرموده است که اگر امکان ازدواج دائم نیست، پاکدامنی پیشه کنند و از نظر روایات، ازدواج اعم از ازدواج دائم و موقت است و این‌طور نیست که ازدواج موقت همیشه و برای همه افراد ممکن باشد؛ زیرا روشن است که اگرچه
نکاح متعه
نفقه ندارد، ولی ازدواجی نیست که بدون هیچ سرمایه و خرجی شکل بگیرد؛ زیرا در این ازدواج، حتماً باید مرد مهریه را تعیین و به
زن پرداخت کند.
پس آیه در مورد کسانی است که نه می‌توانند ازدواج دائم انجام دهند و نه ازدواج موقت؛ زیرا در مورد اول نفقه و مهریه و در مورد دوم مهریه است که شخص با عدم توانایی در پرداخت آن، شامل
آیه می‌شود. آیه مبارکه به این دسته می‌فرماید: "عفت داشته باشید ( و به دنبال
زنا نروید)".
حتی کسانی که امروز با متعه کردن مخالف‌اند، هرگز نمی‌گویند چنین قانونی در اسلام نبوده است؛ بلکه می‌گویند
ازدواج موقت در اسلام در زمان
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و در زمان
خلیفه اول رایج بوده؛ اما خلیفه دوم از آن نهی کرد و عده‌ای نیز قائل‌اند که در همان زمان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نسخ شده است.
بعد از ذکر این امور سه‌گانه، جواز متعه را از قرآن و
سنت ذکر می‌کنیم.
آیه ۲۴ سوره نساء می‌فرماید: "..... و اگر زنی را متعه کردید، اجرتشان را بپردازید و بعد از معین شدن این مقدار، اگر به کمتر یا زیادتر توافق کنید، گناهی بر شما نیست که خدا دانایی فرزانه است."
امام باقر ـ علیه‌السلام ـ درباره این آیه می‌فرماید: "این آیه درباره متعه نازل شده است".
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نیز می‌فرماید: "این آیه دلیل بر متعه است".
در بعضی تفاسیر
اهل سنت نیز این آیه به نکاح متعه
تفسیر شده است.
در تفسیر طبری از «ابی‌نضره» با دو طریق
روایت می‌کند که گفت از
ابن عباس درباره متعه
زنان پرسیدم، گفت: مگر سوره نساء را نخوانده‌ای، گفتم: چرا، گفت: آیه « فما استمتعتم به....».
قرطبی می‌گوید: «جمهور
علما می‌گویند: مراد از این آیه نکاح متعه است که در صدر اسلام بوده است».
بنابراین از این آیه به‌خوبی استفاده می‌شود که اصل ازدواج موقت (متعه) از نظر اسلام جایز است و در این حکم مِهر آن بیان شده است.
همچنین روایات متعددی داریم که متعه را جایز شمرده‌اند در روایات
شیعه در موارد زیادی این
ازدواج تأیید شده است که تنها به یک مورد اشاره می‌کنیم:
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمایند: «حکم متعه در قرآن نازل شده است و سنت رسول خداست».
در کتب اهل سنت نیز روایات متعددی درباره متعه وجود دارد که به یک مورد اشاره می‌کنیم:
در باب «نکاح متعه» در کتاب صحیح مسلم، صحیح بخاری، مصنف عبد الرزاق و مصنف ابن ابی‌شیبه و مسند احمد و سنن بیهقی از عبدالله بن مسعود
روایت می‌کنند که گفت: « ما در کنار رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌جنگیدیم و همسر نداشتیم، گفتیم: بهتر است خود را اخته کنیم، پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ ما را از این کار بازداشت؛ سپس به ما اجازه داد تا با پرداخت مهریه، زنان را به
عقد موقت خود درآوریم».
پایگاه اسلام کوئست.
