مکان‌ها در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مکان‌ها، مکان‌های دنیایی، مکان‌های بهشتی.
پرسش: در قرآن کریم به چه مکان‌هایی اشاره شده است؟
پاسخ: اماکن در قرآن کریم دو نوع‌اند: اماکن محسوس و دنیایی؛ اماکن غیر محسوس و بهشتی.
در جواب باید گفت: اماکنی که در
قرآن کریم آمده است، از دو بعد مورد بررسی قرار می‌گیرد: اول، اماکنی که برای ما محسوس و قابل مشاهده است و آثار آن را در
دنیا می‌بینیم. دوم، اماکنی که برای ما غیر محسوس یا به عبارتی اماکن بهشتی که در
قرآن به کار رفته است.
اول، اماکن دنیوی است که این‌ها در قرآن کریم، بسیار زیاد است و به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود که به طور اجمالی به آن‌ها می‌پردازیم:
۱. شهرها.
۲. مساجد.
۳. سرزمین‌ها.
۴. رودخانه‌ها و دریاها.
۵. کوه‌ها.
از جمله شهرهایی که به طور واضح در قرآن کریم، به کار رفته است، به موارد زیر تقسیم می‌گردد:
در
سوره مبارکه روم می‌فرماید: «
غُلِبَتِ الرُّوم؛
رومیان شکست خوردند و مغلوب شدند».
این نام در دو جای قرآن کریم، آمده است. در
سوره بقره می‌فرماید:
«
... اهْبِطُوا مِصْرًا فَاِنَّ لَکُمْ مَا سَاَلْتُمْ...».
و مورد بعدی در
سوره یونس «
... اَنْ تَبَوَّآ لِقَوْمِکُمَا بِمِصْرَ بُیُوتًا وَاجْعَلُوا بُیُوتَکُمْ...».
در سوره بقره می‌فرماید: «
... وَمَا اُنْزِلَ عَلَی الْمَلَکَیْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ ...».
بَکَّه (نام دیگر مکه) است. در
سوره آل‌عمران می‌فرماید: «
اِنَّ اَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَهُدًی لِلْعَالَمِینَ؛
اولین خانه‌ای که برای مردم قرار داده شد، همان است که در سرزمین
مکه است که پر
برکت و مایه
هدایت جهانیان است».
و البته خود
خانه خدا در
آیات متعددی به صورت کنایه‌ای به کار رفته است؛ به عنوان مثال در سوره مبارکه آل‌عمران آیه ۹۷
مشاهده می‌شود.
در
سوره منافقین می‌فرماید: «
یَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنَا اِلَی الْمَدِینَةِ ...»
و موارد دیگر.
اسامی چند
مسجد در قرآن کریم، به طور واضح به کار رفته که به آن‌ها اشاره می‌شود:
مسجدالحرام، به طوری که ۱۳ بار در قرآن کریم، آمده است؛ از جمله در سوره مبارکه بقره آیات شریفه ۱۴۴، ۱۴۹، ۱۵۰ و ۲۱۷؛
مائده، ۲؛
انفال، ۳۴؛
توبه، ۱۹؛
اسراء، ۱
و موارد دیگر.
به طور مشهورتر در سوره اسراء می‌فرماید: «
سُبْحَانَ الَّذِی اَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ اِلَی الْمَسْجِدِ الاقْصَی الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا اِنَّه هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ».
در سوره توبه می‌فرماید: «
وَ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا ...» .
در قرآن کریم به نام چند سرزمین اشاره شده است:
سرزمین
مَدْیَن،
در
سوره قصص آیه ۲۳ می‌فرماید: «
وَلَمّا وَرَدَ ماءً مَدْیَنَ ...».
سرزمین
احقاف،
در
سوره احقاف آیه ۲۱ می‌فرماید: «
وَاذْکُرْ افاعادٍ اِذْ اَنْذَر قَوْمَهُ ما الاحْقافِ وقد خَلَتِ النُّدُرُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ ...؛
برادر
قوم عاد را یاد کن، آن زمان که قومش را در سرزمین احقاف بیم داد؛ در حالی که
پیامبران زیادی قبل از او در گذشته‌های دور و نزدیک آمده بودند».
برخی رودخانه‌ها و دریاها، عبارت‌اند از:
از جمله رود معروف که امروز هم این رود وجود دارد،
رود نیل است که در سوره طه به کار رفته است؛ آن‌جا که می‌فرماید: «
اَنِ اقْذِفِیهِ فِی التَّابُوتِ فَاقْذِفِیهِ فِی الْیَمِّ فَلْیُلْقِهِ الْیَمُّ بِالسَّاحِلِ ...؛
او را در صندوقی بیفکن و آن صندوق را به
دریا بینداز تا دریا آن را به ساحل افکند.» که منظور رود نیل است.
مجمع البحرین، در
سوره کهف آیه ۶۱ به صورت «مجمع» به کار رفته است که
مفسران آن را تعبیر به
مجمع البحرین یعنی محل تلاقی دو دریا ذکر می‌کنند.
و مواردی از این قبیل که در قرآن وجود دارد.
اسامی چندین
کوه در قرآن آمده است که به اعم آن‌ها پرداخته می‌شود:
غار کهف، در سوره مبارکه کهف آیات ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۶ و ۲۵
به کار رفته است و منظور از اسم کهف غار و کوه می‌باشد.
کوه طور، که در چند جای قرآن به کار رفته؛ از آن جمله، سوره مبارکه نساء آیه ۱۵۴؛
مؤمنون آیه ۲۰
و
تین آیه ۲.
کوه
صفا و مروه، که در سوره مبارکه بقره، می‌فرماید: «
اِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ ...».
اماکنی که برای ما غیر محسوس و در واقع اماکن بهشتی است که در
قرآن مجید آمده است که ۲۱ نام ذکر شده که به آن‌ها اشاره می‌شود:
۱. جنات عدن، توبه، ۷۴.
۲. جناتِ الفردوس، کهف، ۱۰۷.
۳. جنات المَاوی، سجده، ۱۹.
۴. جنات النعیم، مائده، ۶۵.
۵. جنة الخلد، فرقان، ۱۵.
۶. جنة الماوی، نجم آیات ۱۳ و ۱۵.
۷. جنهٍ عالیه، حاقّه آیات ۲۱ و ۲۲.
۸. جنهُ نعیم، واقعه، ۸۹.
۹. حسنی، نساء، ۹۵.
۱۰. الدارُ الاخره، قصص، ۸۳.
۱۱. دارُالسّلام، انعام، ۱۲۷.
۱۲. دارُ القرار، غافر، ۳۹.
۱۳. دارُ المتقین، نمل، ۳۰.
۱۴. دارُ المقُامه، فاطر، ۳۵.
۱۵. روضات الجنّات، شوری، ۲۲.
۱۶. طُوبی، رعد، ۲۹.
۱۷. علیّون، مطففین، ۱۸.
۱۸. فردوس، مؤمنون، ۱۱.
۱۹. فضل، مؤمنون ۱۱.
مفسران
فضل را بهشت دانسته‌اند.
۲۰. عین، واقعه، ۲۷.
بسیاری از مفسرین مراد از عین را
بهشت دانسته‌اند.
۱. دکتر محمود رامیار، تاریخ قرآن کریم، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۷۹ ش، ص۷۷۱-۷۷۵.
۲. پروفسور عباس شوشتری، فرهنگ لغات قرآن، تهران، انتشارات گنجینه، ۵۹ ش.
۳. الیاس کلانتری، لغات قرآن در تفسیر مجمع البیان، تهران، انتشارات بیان، ۶۳ ش.
۴. مصطفی اسرار، دانستنی‌های قرآن، تهران، انتشارات محیا، ۱۳۷۵ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مکان‌ها در قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۱۷.
