مدت زمان تطهیر شیعیان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شیعیان، تطهیر، عذاب جهنم، عفو، رحمت الهی، حکمت الهی، گناهان.
پرسش: می‌گویند شیعه مدت محدودی در جهنم می‌ماند، وقتی گناهش بخشیده شد، وارد بهشت می‌شود. در این مورد چگونه زندگی می‌کند و چند سال زجر می‌کشد؟
پاسخ: اینکه مدت زمان تطهیر چه مقدار است، به درستی برای ما روشن نیست؛ اما فرمول کلی حاکم این است که میزان غلظت قذارت و ناپاکی ناشی از گناهان از یک‌سو و ضعف ایمان از جانب دیگر، در طول زمان تطهیر نقش اساسی دارد. شاید گناهی که ما آن را کوچک می‌شماریم، سال‌ها صاحب خود را گرفتار
عذاب بکند تا پاک شود؛ اما پیرامون چگونگی
زندگی باید گفت مسلّماً زندگی سخت و دردناک است. سوختن در
آتش، آن هم آتشی که ما اسیران
عالم طبیعت را حتی یارای تصور روشن از آن نیست، خود هویداست که چگونه است!! و البته که مرگ، با تمام تلخی‌هایش بر چنان زندگی فضیلت فراوان دارد، شاهد آنکه
اهل جهنم از خداوند مرگ می‌طلبند؛ اما خود
مرگ برای همیشه مرده است و دیگر اتفاق نخواهد افتاد و در نتیجه فرجامِ شیعه که همان مؤمن (به اصطلاح
قرآن کریم) است، نجات است، یا با
عمل صالح، یا با
رحمت و
عفو یا با
شفاعت و یا با تطهیر آتشین.
انسان به یک اعتبار به
مؤمن و غیر مؤمن (
کافر، مشترک و...) تقسیم می‌شود.
هر یک از دو دسته یا عامل به عمل صالح‌اند یا عامل به عمل زشت و یا عملشان مخلوطی است از پسندیده و ناپسند. حاصل ضرب (۶=۲• ۳) شش دسته مفروض را در برابر ما قرار می‌دهد.
جایگاه
شیعه در این فروض کجاست؟ اگر مقصود از شیعه، شیعه شناسنامه‌ای و جغرافیایی باشد، در هرکدام از دسته‌های فوق می‌تواند جای داشته باشد؛ اما اگر منظور از شیعه، شیعه حقیقی باشد که در تمام
اعمال و نیاتش (اعمال قلبی و جوارحی)
علی (علیه‌السلام) را مشایعت و همراهی کند و چنان باشد که در
اخلاص و
ایمان و عمل صالح سرآمد باشد، فقط در دسته اول (
مؤمن) و رتبه‌های میانه جای می‌گیرد که نور ایمان و عمل صالح همراه با درجاتی از
شرک خفی یا عمل ناپسند در آنها موجود است.
سخن شما ناظر به تئوری نجات است. (مقصود تئوری نجات مسیحی نیست، تفسیر اسلامی آن تئوری در نظر است.
) خوب است بدانید که از منظر
اسلام، آن‌گونه که از
قرآن و
روایات به دست می‌آید، نجات فقط به معنای دخول در بهشت است. («
اَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمُ الْفَائِزُونَ»
) و راه نجات فقط ایمان و عمل صالح است. («
وَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ اُولَئِکَ اَصْحَابُ الْجَنَّةِ»
) اینکه ایمان چیست و مؤمن کیست، عمل صالح چیست و عامل به عمل صالح کیست، در کتب مفصل باید جست؛ اما در یک فرض کلی، انسان‌ها یا در حد کمال از مائده ایمان و عمل صالح بهره‌مند‌ند ـ این دسته بدون شک اهل نجات‌اند ـ یا هیچ بهره‌ای از ایمان و عمل صالح ندارند. این دسته بدون
شک در
جهنم جاویدان باقی خواهند ماند. ((«
وَالَّذِینَ کَفَرُوا وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا اُولَئِکَ اَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ»
(ناظر به بُعد ایمانی است) و «
بَلَی مَنْ کَسَبَ سَیِّئَةً وَاَحَاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَاُولَئِکَ اَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ»
(ناظر به بُعد عملی است).)) در این میان مراتبی است که با
اختلاف درجه شدت و ضعف ایمان و عمل صالحشان، برخی می‌توانند از مجاری
رحمت الهی نظیر
شفاعت، عفو و ... قبل از ورود به جهنم استفاده کنند و نجات یابند. دسته دیگر به دلیل ضعف ایمان به ناچار باید وارد جهنم شوند؛ اما همان مقدار کم ایمان نیز می‌تواند روزنه امید نجاتشان از آتش باشد.
بهشت مسکن پاکان است و آلوده‌دامنان را در آن راه ندهند. اگر آدمی‌زاده تا آن اندازه آلوده باشد که حتی مطهراتی چون شفاعت نیز نتواند پاکش سازد،
رحمت خداوند مجرای دیگری برای تطهیر قرار داده است؛ هرچند که این راه بسیار دردناک است،
آتش جهنم، هم انجاز وعده الهی است و هم مظهر
عدالت حق و هم مطهّر
گناهان مؤمنان. با این نظر،
جهنم نیز مظهر رحمت حق است؛ اما برای مؤمنان. هر چند مظهر قهر و
غضب خداوند است برای آنان که امیدی به نجاتشان نیست.
با توجه به بحث
تجسم اعمال روشن می‌شود که پاداش‌ها و مکافات‌های اخروی از قبیل اعتباریات نیست که با اعلامِ
عفو بشود از آن گذشت؛ هرچند که این
سخن به هیچ عنوان به معنای مقهوریت خداوند در برابر نتایج
اعمال و محدودیت قدرتش نیست. او خود خواسته است در ربوبیتش وسایط و مجاری را نقش دهد و این مقتضای
حکمت اوست؛ و جهنم و سوختن یکی از این مجاری است.
اینکه مدت زمان تطهیر چه مقدار است، به درستی برای ما روشن نیست؛ اما فرمول کلی حاکم این است که میزان غلظت قذارت و ناپاکی ناشی از گناهان از یک‌سو و
ضعف ایمان از سوی دیگر، در طول زمان تطهیر نقش اساسی دارد. شاید گناهی که ما آن را کوچک می‌شماریم، سال‌ها صاحب خود را گرفتار
عذاب بکند تا پاک شود؛ اما پیرامون چگونگی
زندگی باید گفت مسلّماً زندگی سخت و دردناک است. سوختن در آتش، آن هم آتشی که ما اسیران عالم طبیعت را حتی یارای تصور روشن از آن نیست، خود هویداست که چگونه است!! و البته که
مرگ، با تمام تلخی‌هایش بر چنان زندگی فضیلت فراوان دارد، شاهد آنکه اهل جهنم از
خداوند مرگ می‌طلبند؛ اما خود
مرگ برای همیشه مرده است و دیگر اتفاق نخواهد افتاد. («
وَنَادَوْا یَا مَالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنَا رَبُّکَ قَالَ اِنَّکُمْ مَاکِثُونَ ».
)
نتیجه اینکه فرجامِ شیعه که همان مؤمن (به اصطلاح قرآن کریم) است، نجات است، یا با عمل صالح، یا با رحمت و عفو یا با شفاعت و یا با تطهیر آتشین.
۱. شهید مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱، بخش‌های هفتم الی نهم، ص۲۱۳-۳۳۸، صدرا، قم، ایران.
۲. علامه طباطبایی، تفسیرالمیزان، ج۱۱، ص۲۳ـ۴۲، مؤسسة الاعلمی، بیروت، لبنان، ص۱۴۱۱ و نیز حدیث بسیار عالی در این مضمون که در علم‌الیقین مرحوم فیض کاشانی ج۲، ص۱۲۶۷، آمده است، مطالعه آن بسیار مفید است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مدت زمان تطهیر شیعیان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۲۰.
