عید نوروز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عید نوروز.
پرسش: چه دلیل شرعی برای عید نوروز وجود دارد؟
پاسخ: این عید از عیدهای باستانی ایرانیان است که قبل از
اسلام رواج داشته است. روایتی از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در فضلیت نوروز در
کتب روایی آمده است و مشهور فقهای متأخر به این روایت
عمل نموده و
فتوا به استحباب
غسل را در نوروز دادند؛ اما برخی دیگر در این روایت مناقشه کرده‌اند.
بنابراین به‌طور صددرصد نمی‌توان به این عید رنگ دینی داد و از اعیاد دینی به حساب آورد؛ اما باید توجه داشت که نهی‌ای هم از سوی معصومان ـ علیهم‌السلام ـ نسبت به این عید وارد نشده است.
عید نوروز از عیدهایی است که مردم فارسی‌زبان
ایران و کشورهای
همسایه، آن را پاس می‌دارند؛ هم‌چنان‌که مردم کرد‌زبان کشورهای
عراق،
ترکیه و
سوریه آن را بزرگ می‌شمارند.
این عید از عیدهای باستانی است که قبل از اسلام رواج داشته است.
ما در ضمن مراجعه به منابعی که در
اختیار داریم، روایتی که آن را تأیید کند یا فقیهی که متعرض آن شده باشد، نیافتیم تا زمان
شیخ طوسی (۴۶۰ ه) که در
مصباح المتهجد روایت زیر را از معلی‌بن خنیس از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در روز نوروز آورده که
غسل کن، پاک‌ترین جامه خود را بپوش،
عطر بزن و آن روز
روزه باش. بعد از این‌که
نوافل و ظهر و عصر را خواندی، چهار رکعت
نماز به‌جا بیاور که در رکعت اول یک مرتبه
حمد و ده مرتبه "انا انزلناه" و در رکعت دوم یک مرتبه حمد و ده مرتبه "قل یا أیها الکافرون" و در رکعت سوم یک مرتبه
حمد و ده مرتبه "قل هو الله أحد" و در
رکعت چهارم یک مرتبه حمد و ده مرتبه "قل أعوذ بربّ النّاس" و "قل أعوذ بربّ الفلق" خوانده می‌شود، بعد از اتمام نماز سر به
سجده می‌گذاری و خدا را
شکر می‌کنی و از خداوند می‌خواهید که
گناه پنجاه سالتان را ببخشد.
باز در
کتاب مهذب از
راوی مذکور نقل می‌کند که
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمود: نوروز همان روزی است که پیغمبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ برای امیر المؤمنین ـ علیه‌السلام ـ در
غدیر خم بیعت گرفت و اقرار به
ولایت او کردند و خوشا بر آن که بدان ثابت ماند، وای بر آن که آن را بشکند و روزی است که
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله علی ـ علیه‌السلام ـ را به وادی
جن فرستاد تا از آنها
پیمان بگیرد و روزی است که بر اهل نهروان پیروز شد و ذوالثدیة را کشت، و روزی است که
قائم ما خاندان با کارگزاران ظهور کند و خدایش او را بر دجّال پیروز گرداند و او را بر کناسه
کوفه به دار زند، هیچ نوروزی نیاید جز آن‌که ما در آن توقع
فرج داریم؛ زیرا آن از روزهای ماست که فارس‌ها آن را نگه داشتند و شما آن را ضایع نمودید. (بعد ادامه دادند) یک پیغمبر از
بنی‌اسرائیل از پروردگارش خواست مردمی را که هزارها نفر بودند، از
ترس مرگ از خانه‌شان بیرون شده بودند و خدا آنها را میرانید، زنده نماید و خدا به او
وحی کرد که
آب بر آنها بریزد و در این روز بر آنها آب ریخت و زنده شدند، سی هزار کس بودند و آب پاشیدن در این
روز سنت ثابتی شد و سببش را جز پایداران در
علم ندانند و آن اولین روز سال فارس‌هاست، معلی می‌گوید: (
امام علیه‌السلام) آن را به من دیکته کرد و من نوشتم.
مشهور
فقهای متأخر به این روایت
عمل نموده و فتوا به استحباب غسل را در نوروز دادند.
صاحب
جواهر می‌گوید:
غسل نوروز بین متأخرین مشهور است؛ به‌خاطر
روایت معلی‌بن خنیس از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ که از مصباح نقل شد در این مسأله مخالفی نیافتیم.
اما مرحوم خویی به جهت مرسل بودن روایت به آن
عمل نکرده و گفته است: روایت معلی‌بن خنیس
مرسله است که نمی‌شود به آن
اعتماد نمود؛ مگر بنا بر قول به
تسامح در ادله سنن که ما قبول نداریم.
بر این اساس می‌شود گفت: به‌طور صددرصد نمی‌توان به این
عید رنگ دینی داد و از اعیاد دینی به حساب آورد.
اما جای این پرسش هست که بر فرض بپذیریم که
شارع مقدس این عید را عید دینی به حساب نیاورد، آیا از این عید نهی فرمود و حرامش نمود؛ به‌نحوی‌که بزرگ‌داشتش جایز نباشد؟
در پاسخ می‌گوییم: روایتی را
ابن‌شهر آشوب در مناقبش آورده که می‌گوید: نقل شده که
منصور دوانیقی کسی را خدمت
امام موسی بن جعفر ـ علیه‌السلام ـ فرستاده تا از او بخواهد که وقتی مردم در روز نوروز برای تبریک و تقدیم هدایا می‌آیند، در کنار او بنشیند؛ حضرت فرمود: روایات جدم
رسول الله را گشتم و برای این
روز خبری نیافتم و این سنت فارس‌هاست که اسلام آن را از بین برده؛ پناه بر خدا که ما بخواهیم چیزی را که
اسلام محو نموده، زنده بداریم.
منصور گفت: ما این را از باب
سیاست برای لشکریانمان انجام می‌دهیم، تو را به
خداوند قسم می‌دهم که بنشینی و آن حضرت نشست که وزراء، امراء، فرماندهان و لشکریان با هدایا وارد می‌شدند و به او تبریک می‌گفتند ... .
واضح است که
سند این روایت ضعیف است؛ چون ابن‌شهر آشوب سند
روایت را ذکر نکرده است؛ بلکه با تعبیر "و حکی" آن را نقل نمود و این دلیل بر ضعف و عدم امکان استناد به آن است.
اکنون به چند نکته اشاره می‌کنیم:
شایان ذکر است که مسأله جشن و بزرگ‌داشت عید نوروز یک مسأله فراگیر و رایجی بوده که اگر مخالف با اسلام و
دین و آیینش بوده، حتماً
ائمه ـ علیهم‌السلام ـ صراحتاً و با تأکید از آن نهی می‌کردند که بدون تردید به ما می‌رسید و روشن است که نزد ائمه از نوروز صحبت می‌شده است؛ ولی ایشان از آن نهی ننموده و
باطل نشمرده‌اند.
و بدیهی است که برای خشکاندن
ریشه یک چنین عادتی ریشه‌دار و محکم، نمی‌شود به یک روایت آن‌هم
مرسل اعتماد نمود. بنابراین باید این مسأله تحت مباحات داخل شود؛ خصوصاً که بزرگ‌داشت چنین ایامی مصادف است با روزهایی که زیبایی سحرانگیز
طبیعت،
قدرت خداوند و تجدید
حیات و
معاد را در خاطره‌ها زنده می‌کند. به علاوه در این روز مردم اقدام به کارهایی می‌کنند که شارع مقدس به آن
تشویق نموده است؛ مثل:
نظافت و خانه‌تکانی،
صله رحم، خوشحال کردن
مؤمنان، از بین بردن دشمنی‌ها و
کینه‌‌ها،
آزادی زندانیان و ... بله عادات غلطی همانند پریدن روی
آتش و غیره هست که نه‌تنها دلیل شرعی بر صحت آن نداریم، بلکه آنها به
خرافه نزدیک‌تر هستند تا به دین و باید برای ریشه‌کن شدن آنها تلاش نماییم.
در این رابطه از باب حسن ختام اشاره می‌کنیم به سخن
امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ که فرمود: هر روزی که در آن
معصیت خدا نشود، آن روز عید است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «عید نوروز».
