• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

طبقات بهشت و جهنم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: طبقات بهشت، طبقات جهنم، درهای بهشت و جهنم، طبقات، درجات، درکات.

پرسش: آیا تعداد ابواب بهشت و جهنم می‌تواند نشانگر تعداد طبقات در بهشت و جهنم باشد؟ در هر طبقه‌ای از بهشت و جهنم چند درجه وجود دارد؟ اسامی و فرق درجه‌ها چیست؟

پاسخ: تعداد ابواب بهشت و جهنم می‌تواند نشانگر تعداد طبقات و درجات بهشت و جهنم باشد، که البته طبقات و درجات بهشت و جهنم از تعداد ابواب آن‌ها بیش‌تر است.
هم‌چنین درها» (طبقه‌های) بهشت از طبقات و درهای جهنم بیش‌تر است و شاید زیادتر بودن طبقات بهشت به خاطر غالب بودن سبقه رحمانی خداوند متعال بر غضب الهی باشد؛ چنان‌که در بعضی از دعاها آمده است که «یا من سبقت رحمتة غضبه؛
[۱] قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۱۴۶، فرازی از دعای جوشن کبیر.    
..‌. ای کسی که رحمتش بر غضبش سبقت می‌گیرد...» یا می‌تواند اشاره به این حقیقت باشد که هرچند راه‌های ورود به بدبختی و عتاب فراوان است، ولی با این حال درهای وصول به سعادت و خوش‌بختی از آن بیش‌تر است.


براساس روایات اسلامی، بهشت هشت در دارد.
[۲] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۱۲۱، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    
و بر اساس تصریح قرآن کریم، جهنم دارای هفت در است: «لها سبعة ابواب؛ (حجر، ۴۴)
[۳] حجر/سوره۱۵، آیه۴۴.    
برای آن (جهنم) هفت در است».

گرچه در قرآن کریم و روایات اسلامی درباره اسامی طبقات و درجات بهشت تصریحی نشده است، ولی از قرآن مجید و روایات اسلامی به دست می‌آید که بهشت مراتب و طبقاتی دارد؛ چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید:

«لا یَسْتَوِی الْقاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنینَ غَیْرُ اُولِی الضَّرَرِ وَ الْمُجاهِدُونَ فی‌ سَبیلِ اللَّهِ بِاَمْوالِهِمْ وَ اَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدینَ بِاَمْوالِهِمْ وَ اَنْفُسِهِمْ عَلَی الْقاعِدینَ دَرَجَةً وَ کُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنی‌ وَ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدینَ عَلَی الْقاعِدینَ اَجْراً... »؛
[۴] نساء/سوره۴، آیه۹۵-۹۶.    
«خداوند مجاهدان به مال و جان را بر خانه‌نشینان برتری داده، و همه (اهل ایمان) را وعده نیکو فرموده و خداوند مجاهدان را بر خانه‌نشینان به پاداشی بزرگ مزیت و برتری بخشیده است، درجات (مهمی) از ناحیه خداوند، و آفرینش و رحمت (نصیب آنان می‌گردد) و (اگر لغزش‌هایی داشته‌اند) خداوند آمرزنده و مهربان است».

تعداد درجات بهشت نیز در برخی روایات آمده است؛ چنان‌که امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «... فان درجات الجنة علی قدر آیات القرآن فیقال لقاری القرآن اقرا وارق؛
[۵] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۲، ص۶۰۶، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۵۹ ش.    
به‌درستی که درجات بهشت به ‌اندازه آیات قرآن است؛ پس به قاری گفته می‌شود بخوان و بالا برو».

دربارةه طبقات جهنم نیز در برخی روایات روایت شده که جهنم طبقاتی دارد؛ چنان‌که حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «جهنم طبقاتی دارد با نام‌های زیر:

۱. جهنم (از همه پایین تر)؛
۲. لظی (طبقه بالای جهنم)؛
۳. حطمه (بالای لظی)؛
۴. سقر (بالای حطمه)؛
۵. جحیم (بالای سقر)؛
۶. سعیر (فوق جحیم)؛
۷. هاویه (بالاترین طبقه و طبقه روی سعیر).
ولی در برخی روایات اسلامی، پایین‌ترین طبقه «هاویه» و بالاترین طبقه آن «جهنم» بیان شده است.
[۶] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۲۴۵ ۲۴۶، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    
[۷] جمعة العروسی الحویزی، عبد علی، نورالثقلین، ج۳، ص۱۸، قم، مطبعة العلمیه، چاپ دوم، بی‌تا.    

بنابراین تعداد ابواب بهشت و جهنم نشانگر تعداد طبقات و درجات بهشت و جهنم می‌تواند باشد، که البته طبقات و درجات بهشت و جهنم از تعداد ابواب آن‌ها بیش‌تر است.

در روایات اسلامی در مورد مراتب بهشت و جهنم و تعابیری همچون ابواب (درها) و طبقات و درجات آمده است؛ ازاین‌رو برخی مفسران هر دو را یکی دانسته‌اند و می‌گویند: هر یک از درها پیام‌آور تفاوت عذاب و ثواب مجرمان و مؤمنان است.

۵.۱ - درکات جهنم

براساس برخی نقل‌ها درباره درکات یا ابواب جهنم آمده: در اول، ویژه مسلمانان موحد گناهکار است. در دوم از آنِ یهود، در سوم از آنِ نصارا، در چهارم ویژه ستاره‌پرستان، و در پنجم مخصوص مجوس و در ششم از آنِ مشرکان و آخرین در، ویژه منافقان است.
[۸] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۲۸۵، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    


۵.۲ - سخن خداوند متعال

چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «اِنَّ الْمُنافِقینَ فِی الدَّرْکِ الْاَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَ لَنْ تَجِدَ لَهُمْ نَصیرا؛
[۹] نساء/سوره۴، آیه۴۵.    
منافقان در پایین‌ترین مرحله دوزخ قرار دارند و هرگز یاوری بر آن‌ها نخواهد بود».
البته در برخی روایات دیگر برای هر یک از درها و درکات جهنم، افراد دیگری معرفی شده‌اند.
[۱۰] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۱۳۱، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    


۵.۳ - روایتی از امام علی

امام علی (علیه‌السلام) درباره افرادی که از درهای بهشت وارد می‌شوند، می‌فرماید: «بهشت هشت در دارد: از یکی پیامبران و صدیقان و از بعضی شهدا و صالحان و از درهای دیگر شیعیان و محبان اهل بیت (علیهم‌السلام) وارد می‌شوند».
[۱۱] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۱۲۱، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    


از مجموع آن‌چه گذشت، روشن می‌شود که «درها» (طبقه‌های) بهشت از طبقات و درهای جهنم بیش‌تر است، و شاید زیادتر بودن طبقات بهشت به خاطر غالب بودن سبقه رحمانی خداوند متعال بر غضب الهی باشد؛ چنان‌که در بعضی از دعاها آمده که «یا من سبقت رحمتة غضبه؛
[۱۲] قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۱۴۶، فرازی از دعای جوشن کبیر.    
... ‌ای کسی که رحمتش بر غضبش سبقت می‌گیرد...» یا می‌تواند اشاره به این حقیقت باشد که هرچند راه‌های ورود به بدبختی و عتاب فراوان است، ولی با این حال درهای وصول به سعادت و خوش‌بختی از آن بیش‌تر است.
[۱۳] مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج۶، ص۳۱۰، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
[۱۴] مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج۶، ص۴۱۸، تهران، دارالکتب الاسلامیة.


به طبقات بهشت، درجه و به طبقات جهنم، درکات اطلاق می‌شود، و در طبقات متفاوت بهشت، بهشتیان در ناز و نعمت و آسایش و رفاه زندگی می‌کنند؛ ولی در درکات جهنم، جهنمیان در عذاب‌های روحی و جسمی رنج می‌کشند.

بهشتیان در پرتو عنایت الهی و الطاف ربانی روز به روز به ساحت قدسش نزدیک‌تر می‌شوند و در مسیر قرب و نزدیک شدن به خداوند متعال به پیش می‌تازند و در حال تکامل‌اند، و در آن دار تکلیف نیست؛ بلکه در پرتو اعمالی که در دنیا انجام داده‌اند، سیر تکاملی خویش را می‌پیمایند و همواره خوشحال‌اند؛ برخلاف بهشت، جهنمیان همواره در حسرت، پشیمانی، عذاب و... هستند.

۱. محسن قرائتی، معاد، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ اول.
۲. الجمعة الحویزی العروسی، نورالثقلین، قم، مطبعة العلمیة، چاپ دوم، بی‌تا، ج۳، ص۱۷.
۳. علامه سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۷ق، ج۱۲، ص۱۷۸.

۱. ↑ قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۱۴۶، فرازی از دعای جوشن کبیر.    
۲. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۱۲۱، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    
۳. ↑ حجر/سوره۱۵، آیه۴۴.    
۴. ↑ نساء/سوره۴، آیه۹۵-۹۶.    
۵. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۲، ص۶۰۶، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۵۹ ش.    
۶. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۲۴۵ ۲۴۶، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    
۷. ↑ جمعة العروسی الحویزی، عبد علی، نورالثقلین، ج۳، ص۱۸، قم، مطبعة العلمیه، چاپ دوم، بی‌تا.    
۸. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۲۸۵، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    
۹. ↑ نساء/سوره۴، آیه۴۵.    
۱۰. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۱۳۱، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    
۱۱. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، ص۱۲۱، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    
۱۲. ↑ قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۱۴۶، فرازی از دعای جوشن کبیر.    
۱۳. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج۶، ص۳۱۰، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
۱۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج۶، ص۴۱۸، تهران، دارالکتب الاسلامیة.



سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خورشید بهشتی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۱۲.    



جعبه ابزار