• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شهادت امام هادی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: امام هادی علیه‌السلام، شهادت.
پرسش: چگونگی شهادت امام هادی ـ علیه‌السلام ـ را به‌طور کامل توضیح دهید.
پاسخ:


امام علی النقی (هادی) ـ علیه‌السلام ـ امام دهم شیعیان جهان است که در نیمه ذی‌حجه سال ۲۱۲ هـ. ق در شهر صریا (حومه مدینه) به دنیا آمد.

پدرش امام جواد ـ علیه‌السلام ـ و مادر گرامیش سمانه نام دارد.
[۱] شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۱۷ ـ ۴۱۸.
[۲] پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۵۶۷.
[۳] طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۵۵.


حضرت امام هادی ـ علیه‌السلام ـ در ۸ سالگی پس از شهادت پدر بزرگوارشان عهده‌دار مقام امامت گردید.

پس از ۳۳ سال امامت در سن ۴۱ سالگی در سامرا در زمان خلافت معتز به شهادت رسیدند.
[۴] شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۱۷ ـ ۴۱۸.
[۵] طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۵۵.


امامت امام هادی ـ علیه‌السلام ـ مقارن با خلافت ۶ خلیفه عباسی بود. مقارن بود با ۷ سال باقی‌مانده از خلافت معتصم برادر مأمون، با واثق پسر معتصم به مدت ۵ سال، متوکل برادر واثق ۱۶ سال، منتصر پسر متوکل به مدت ۶ ماه، مستعین پسرعموی منتصر ۴ سال و معتز پسر دیگر متوکل که سه سال خلافت کرد. امام هادی پس از گذشت یک سال از خلافت معتز در سامرا مسموم شده و به شهادت رسید و جسم پاک حضرت در سامرا در خانه مسکونی حضرت مدفون گردید.
[۶] پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۶۱۲ به نقل از شبلنجی، نورالابصار، ص ۱۶۶.
[۷] شیخ مفید در الارشاد به جای شهادت از لفظ وفات استفاده کرده است.


نکته مهم در شهادت امام هادی ـ علیه‌السلام ـ این است که حضرت در سامرا به‌شدت تحت نظر بود و به‌خاطر کنترل بسیار شدید و خفقان حاکم و منع دوستان و شیعیان از دیدار با حضرت و عقوبت سخت متخلفین»
[۸] عقیقی بخشایشی، زندگانی پیشوای دهم امام هادی(ع)، قم، انتشارات نسل جوان، ۱۳۵۷ ش، ص ۴۰ ـ ۴۵.
[۹] ادیب، عادل، زندگانی تحلیلی پیشوایان ما، ترجمه اسدالله مبشری، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ شانزدهم، ۱۳۷۶ ش، ص ۲۵۶ ـ ۲۵۸.
حتی نزدیک‌ترین یاران امام نیز از حال و وضع امام بی‌خبر یا بسیار کم‌اطلاع بودند. و به همین دلیل است که منابع اشاره دقیقی به نحوه شهادت امام ندارد. منابع فقط شهادت حضرت در زمان معتز را ذکر کرده‌اند، بدون ذکر زمان دستور خلیفه به مسموم کردن و اینکه چه کسانی مأمور این جنایت شدند و چه زمانی این عمل پلید از آنان سر زد و حتی در روز شهادت حضرت هم اتفاق نظر نیست.
[۱۰] سن امام را بین ۴۰ تا ۴۲ سال ذکر کرده‌اند و روز شهادت امام را یا ذکر نکرده‌اند یا سوم رجب یا بیست و هفتم رجب و یا در ماه جمادی الثانی ذکر کرده‌اند که خواهد آمد.


امام هادی ـ علیه‌السلام ـ در طول دوران امامت خود از سرکشان و حاکمان فاسد بنی‌عباس رنج‌ها و محنت‌های زیادی کشید «و در این میان متوکل در ظلم و ستم به حضرت و سنگدلی گوی سبقت را از دیگران ربود».
«متوکل وجود امام هادی ـ علیه‌السلام ـ را خطر بزرگی برای حکومت خویش احساس می‌کرد؛ لذا تصمیم گرفت تا با دو روش هم زمان در یک اقدام از بحرانی‌تر شدن اوضاع جلوگیری کند. یکی حمله به یاران امام و نابود کردن آثار شیعیان تا حدی که قبر مطهر امام حسین ـ علیه‌السلام ـ را نیز تخریب کرد و دوم دور کردن امام از مدینه که پایگاه سازمان تشیع بود.
[۱۱] اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، نجف، منشورات المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ ق، ص ۳۹۵.    
[۱۲] پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۵۷۱.
[۱۳] ادیب، عادل، زندگانی تحلیلی پیشوایان ما، ترجمه اسدالله مبشری، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ شانزدهم، ۱۳۷۶ ش، ص ۲۵۶.
[۱۴] عقیقی بخشایشی، زندگانی پیشوای دهم امام هادی(ع)، قم، انتشارات نسل جوان، ۱۳۵۷ ش، ص ۵۳ ـ ۵۴.
[۱۵] قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۶.


«عبدالله بن محمد فرماندار مدینه از دشمنان اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ بود و از امام نزد متوکل سعایت می‌کرد و پیوسته قصد آزار آن جناب را داشت. امام هادی ـ علیه‌السلام ـ در نامه‌ای به متوکل سعایت و دروغ‌گویی او را یاد‌آوری کرد؛ ولی متوکل که زمینه را برای تبعید امام از مدینه و تحت نظر گرفتن مناسب می‌دید، در نامه‌ای ظاهرا محترمانه از حضرت خواست به سامرا بیاید»
[۱۶] شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۳۵.
[۱۷] طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۶۵.
[۱۸] قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۶.


نامه متوکل رسید و حضرت آماده رفتن به سامرا شد؛ «وقتی آن حضرت به سامرا رسید، متوکل ( با آن همه وعده و احترام که در نامه‌اش بود) یک روز خود را پنهان کرد و آن حضرت را در کاروان‌سرایی که به کاروان‌سرای گداها معروف بود، فرود آورد».
[۱۹] شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۳۸.


سپس متوکل دستور داد: «حضرت را کاملاً تحت نظر گیرند و خانه‌شان را محاصره کرده و مانع دیدار شیعیان با ایشان و استفاده دانش پژوهان از آن سرچشمه علم و معرفت گردند و حتی ایشان را در تنگنا و محاصره اقتصادی قرار داد و رساندن حقوق شرعیه و هدایا را از داخل و خارج بر حضرت ممنوع کرد و متخلفان را عقوبتی سخت نمود»
[۲۰] قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۶.
این وضعیت جز در حکومت شش ماهه منتصر تا زمان شهادت امام ادامه داشت و در زمان معتز شدت گرفت.
یکی دیگر از سختگیری‌های متوکل در آزار امام هادی ـ علیه‌السلام ـ این بود که «گاه بگاه به مأموران خود دستور می‌داد تا ناگهانی به خانه امام ریخته و آنجا را بازرسی کنند، به امید آنکه سلاح یا مدرکی دال بر فعالیت ایشان علیه حکومت به دست آورند؛ لکن در این حمله‌های شبانه جز کتاب‌های علمی و ادعیه چیزی یافت نشد».
[۲۱] قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۷.

گاهی متوکل فرمان می‌داد «حضرت را در هر حالتی که هست به دربار آورند. در یکی از این احضارها امام در حالی بر متوکل وارد شد که او مست و لا یعقل در کنار جام‌ها و سبوهای شراب و در میان گروه‌های خنیاگر و رقاصه افتاده بود. امام بی‌توجه به موقعیت خطیر و خطرات احتمالی به‌شدت او را سرزنش و ملامت کرد و به نصیحت‌گویی و یاد‌آوری قیامت پرداخت و فسق و فجور و می‌خوارگی و بدکارگی او را محکوم ساخت. متوکل برآشفت و دستور داد ایشان را در زندان محبوس سازند»
[۲۲] قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۷.
حضرت روانه زندان شد.

«شخصی از حضرت شنید که می‌فرمودند: انا اکرم علی الله من ناقه صالح»
[۲۳] ترجمه: من نزد خدا از ناقه حضرت صالح محترم ترم.
و سپس این آیه را خواندند «تمتعوا فی دارکم ثلاثة ایام ذلک وعد غیر مکذوب»
[۲۴] هود(۱۱)، آیه ۵۶، در خانه‌هایتان سه روز به آسایش و خوشگذرانی سپری کنید (سپس عذاب الهی خواهد رسید)؛ آن وعده‌ای است که دروغ نخواهد بود.    
بیش از سه روز نگذشت که متوکل به دست فرزندش منتصر به هلاکت رسید»
[۲۵] طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۶۳.
[۲۶] عمادالدین طبری، مناقب الطاهرین، تهران، انتشارات رایزن، ۱۳۷۹، ج ۲، ص ۸۲۷.


منتصر گرچه بر امام سخت نگرفت، ولی این آرامش نسبی امام و شیعیان پس از شش ماه تمام شد و دوباره آزار و حصر و شکنجه و قتل راهکار اساسی خلافت در مقابل شیعیان بود. «امام هادی ـ علیه‌السلام ـ با حاکمان ستمگر سازش نکرد و آنها از مبارزه منفی و عدم همکاری حضرت هراس داشتند و رنج می‌بردند تا اینکه تنها راه خویش را خاموش کردن نور خدا پنداشتند و بدین ترتیب امام هادی ـ علیه‌السلام ـ نیز مانند امامان پیشین به مرگ طبیعی از دنیا نرفت؛ بلکه در زمان معتز مسموم گردید».
[۲۷] پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۶۱۲ به نقل از شبلنجی، نوار الابصار، ص ۱۶۶.

منابع معتبر و مورخان شیعه شهادت حضرت را در « ماه رجب سال ۲۵۴ ه.ق»
[۲۸] شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۳۹.
[۲۹] طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۵۵.
[۳۰] پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۵۶۷.
می‌دانند.

۱۲.۱ - دیدگاه آیت‌الله مرعشی نجفی

مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی شهادت حضرت را در روز دوشنبه سوم رجب سال ۲۵۴ ه.ق می‌داند؛
[۳۱] مرعشی نجفی، سید‌شهاب‌الدین، مجموعه نفیسه، ص ۵۶.


۱۲.۲ - دیدگاه منابع دیگر

گرچه برخی منابع شهادت حضرت را در ماه جمادی الثانی
[۳۲] عقیقی بخشایشی، همان، ص ۹۰ به نقل از قندوزی، شیخ سلیمان بلخی، نیابیع المودة، بیروت، ج ۳، ص ۱۴.
یا ۲۷ رجب
[۳۳] عقیقی بخشایشی، زندگانی پیشوای دهم امام هادی(ع)، قم، انتشارات نسل جوان، ۱۳۵۷ ش، ص ۱۱۲.
نيز ذکر کرده‌اند.

۱. ↑ شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۱۷ ـ ۴۱۸.
۲. ↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۵۶۷.
۳. ↑ طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۵۵.
۴. ↑ شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۱۷ ـ ۴۱۸.
۵. ↑ طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۵۵.
۶. ↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۶۱۲ به نقل از شبلنجی، نورالابصار، ص ۱۶۶.
۷. ↑ شیخ مفید در الارشاد به جای شهادت از لفظ وفات استفاده کرده است.
۸. ↑ عقیقی بخشایشی، زندگانی پیشوای دهم امام هادی(ع)، قم، انتشارات نسل جوان، ۱۳۵۷ ش، ص ۴۰ ـ ۴۵.
۹. ↑ ادیب، عادل، زندگانی تحلیلی پیشوایان ما، ترجمه اسدالله مبشری، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ شانزدهم، ۱۳۷۶ ش، ص ۲۵۶ ـ ۲۵۸.
۱۰. ↑ سن امام را بین ۴۰ تا ۴۲ سال ذکر کرده‌اند و روز شهادت امام را یا ذکر نکرده‌اند یا سوم رجب یا بیست و هفتم رجب و یا در ماه جمادی الثانی ذکر کرده‌اند که خواهد آمد.
۱۱. ↑ اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، نجف، منشورات المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ ق، ص ۳۹۵.    
۱۲. ↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۵۷۱.
۱۳. ↑ ادیب، عادل، زندگانی تحلیلی پیشوایان ما، ترجمه اسدالله مبشری، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ شانزدهم، ۱۳۷۶ ش، ص ۲۵۶.
۱۴. ↑ عقیقی بخشایشی، زندگانی پیشوای دهم امام هادی(ع)، قم، انتشارات نسل جوان، ۱۳۵۷ ش، ص ۵۳ ـ ۵۴.
۱۵. ↑ قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۶.
۱۶. ↑ شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۳۵.
۱۷. ↑ طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۶۵.
۱۸. ↑ قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۶.
۱۹. ↑ شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۳۸.
۲۰. ↑ قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۶.
۲۱. ↑ قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۷.
۲۲. ↑ قرشی، باقر شریف، زندگانی امام علی الهادی، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۳۸۷.
۲۳. ↑ ترجمه: من نزد خدا از ناقه حضرت صالح محترم ترم.
۲۴. ↑ هود(۱۱)، آیه ۵۶، در خانه‌هایتان سه روز به آسایش و خوشگذرانی سپری کنید (سپس عذاب الهی خواهد رسید)؛ آن وعده‌ای است که دروغ نخواهد بود.    
۲۵. ↑ طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۶۳.
۲۶. ↑ عمادالدین طبری، مناقب الطاهرین، تهران، انتشارات رایزن، ۱۳۷۹، ج ۲، ص ۸۲۷.
۲۷. ↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۶۱۲ به نقل از شبلنجی، نوار الابصار، ص ۱۶۶.
۲۸. ↑ شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۴۳۹.
۲۹. ↑ طبرسی، امین الاسلام، اعلام الوری، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ سوم، ص ۳۵۵.
۳۰. ↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱ ش، ص ۵۶۷.
۳۱. ↑ مرعشی نجفی، سید‌شهاب‌الدین، مجموعه نفیسه، ص ۵۶.
۳۲. ↑ عقیقی بخشایشی، همان، ص ۹۰ به نقل از قندوزی، شیخ سلیمان بلخی، نیابیع المودة، بیروت، ج ۳، ص ۱۴.
۳۳. ↑ عقیقی بخشایشی، زندگانی پیشوای دهم امام هادی(ع)، قم، انتشارات نسل جوان، ۱۳۵۷ ش، ص ۱۱۲.


سایت اندیشه قم    


رده‌های این صفحه : امام هادی | تاریخ معصومان
جعبه ابزار