راه‌های تقویت حافظه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تقویت حافظه.
پرسش: راه‌های تقویت حافظه چیست؟
پاسخ:
«این اصطلاح، مفهومی کلی دارد و به آن گروه از جریانات روانی که فرد را به ذخیره کردن تجارب و یادآوری مجدد آن‌ها قادر می‌سازد، اطلاق می‌شود.
حافظه یکی از اجزای تعیین‌کننده
هوش افراد است».
هم‌چنین منبعی دیگر کار حافظه را یادآوری و بازشناسی چیزی که قبلاً آموخته یا
تجربه شده است، می‌داند.
در این روش، یادگیرنده به جای این‌که سعی کند تا یک‌باره و در یک نوبت مطالب را حفظ کند، وقت خود را تقسیم می‌کند و چندین بار آن را مرور می‌نماید، اگر یادگیرنده سعی کند تا در یک نوبت همه مطالب را حفظ کند و تمام دقت خود را در همان یک نوبت صرف یادگیری آن مطلب نماید، این امر باعث خستگی و از بین رفتن
انگیزه در او می‌شود. علاوه بر این، معمولاً پس از پایان یافتن تمرین، فراموشی صورت می‌گیرد. اگر یادگیرنده چندین نوبت، صرف مطالعه مطلب کند، آن‌چه در نوبت قبل فراموش شده است، در نوبت بعد به سرعت آموخته می‌شود.
حافظه با یادآوری و بازیابی تقویت می‌شود. صورت‌ها و مضمون‌هایی که شخص به خاطر می‌آورد، نقطه شروعی برای تداعی است. کلمه «تداعی» که یک اصطلاح
روان‌شناسی است، به طور معمول با واژه «معانی» به کار می‌رود. «تداعی» به معنای دعوت کردن است؛ یعنی در حافظه شخص هر مطلبی، مطالب دیگر را به خاطر می‌آورد. آن‌گاه هر یک از این مفاهیم ذهنی جدید، اشیا و مفاهیم دیگری را به یاد می‌آورد و این امر مرتباً ادامه می‌یابد؛ و به این ترتیب مخزن حافظه وسعت می‌یابد. «تداعی معانی» انواعی دارد که عبارت‌اند از: تداعی در اثر «شباهت»، «همراهی»، «تقابل» و «تضاد». شباهت ممکن است در
لفظ یا در معنی باشد؛ مثلاً «
باران» «
آب» را تداعی می‌کند. در تضاد، دو شیء یا دو واژه با مفهوم‌های متضاد در پی هم خواهند آمد، مانند سفید و سیاه. اشیایی که همراه هم هستند یا وقایعی که هم‌زمان و یا در پی هم رخ می‌دهند نیز، سبب تداعی می‌شوند؛ مانند: رعد و برق. در تداعی معانی وقتی واژه را می‌شنویم، واژه دیگری را که با آن ارتباط دارد به یاد می‌آوریم. با این روش می‌توان بسیاری از مطالب را به یاد آورد. هم‌چنین اگر مطالب جدید با مطالب گذشته ارتباط داده شوند، بهتر در حافظه باقی می‌مانند.
اگر هنوز تحصیل می‌کنید می‌توانید موضوعات درسی خود را با موضوع‌های دیگر، مانند نقشه
جغرافیا یا تصویرهایی برای ایجاد تداعی معانی در موقع یادآوری، گره بزنید. حتی وقتی یادداشت یا کتابی را
مطالعه می‌کنید، سعی کنید تصویر آن‌ها را نیز به خاطر بسپارید؛ مثلاً اگر جنگ نادرشاه در هندوستان را مطالعه می‌کنید، منظره فیل‌ها و فنون جنگی نادرشاه را در نظر خود مجسم کنید تا مطالب در ذهن شما همراه با تصاویر ذهنی باقی بمانند.
پیش‌سازمان‌دهنده به مجموعه‌ای از مفاهیم مربوط به مطلب یادگیری گفته می‌شود که پیش از آموزش جزئیات تفصیلی مطلب، در
اختیار یادگیرنده گذاشته می‌شود. نقش پیش‌سازمان‌دهنده، این است که یادگیرنده را با مطالبی که قرار است بیاموزد، آشنا می‌سازد و کمک می‌کند تا اطلاعاتی را که بتوان مطالب جدید را به آن‌ها ربط داد به یاد آورند. بنابراین پیش سازمان‌دهنده، یک بیان مقدماتی درباره موضوع یادگیری است که برای اطلاعات جدید، یک چهارچوب ذهنی فراهم می‌آورد و این اطلاعات جدید را به آن‌چه از قبل می‌داند، ربط می‌دهد.
این روش را دانش‌جویان زیادی طی سال‌های متمادی به کار برده و عموماً از آن نتیجه مطلوب گرفته‌اند، جزئیات این روش به این شرح است.
در اتاقی آرام پشت میز خود بنشینید، پاهای خود را راحت روی
زمین قرار دهید،
کتاب را باز کنید و در مقابل خود قرار دهید. چند صفحه یادداشت تمیز و دو سه مداد نیز در کنار دستتان بگذارید.
اولین صفحه فصل را بیاورید، عنوان فصل و عنوان اول بعد از آن را ـ اگر وجود داشته باشد ـ یادداشت کنید.
اولین بند را بخوانید و سپس خواندن را متوقف کنید.
آن‌گاه به دقت به آن‌چه خواندید بیندیشید و در کلماتی هرچه کم‌تر و به
زبان خودتان آن را خلاصه کنید. این خلاصه می‌تواند حتی چهار یا پنج کلمه باشد و به صورت جمله نباشد.
با همین روش ادامه دهید و بندها را یکی‌یکی به زبان خودتان خلاصه کنید. عنوان‌های فرعی فصل را نیز در لابه‌لای خلاصه‌های خود، در محل مناسب قرار دهید.
فایده واقعی این روش زمانی
آشکار می‌شود که بخواهید برای امتحان آماده شوید. اگر فصل‌ها را خوب خلاصه کرده باشید، با مرور این خلاصه‌ها خود را از خواندن دوباره کل کتاب معاف کرده‌اید.
مواد غذایی که برای
تقویت حافظه مفید است:
سوخت‌و‌ساز (متابولیسم) مغز تحت تأثیر مبادلات
کلسیم و
فسفر قرار دارد. پس مواد غذایی ما باید از مقادیر کافی از این دو عنصر برخوردار باشند. برای «غذا دادن» به مغز و تقویت حافظه، خوردن مواد غذایی زیر توصیه می‌شود:
• شیر با مزاج بعضی افراد نمی‌سازد؛ لذا می‌توان آن را به صورت شیر خشک و همراه با غذاهای دیگر مصرف کرد.
• پنیر به ویژه برای کسانی که با مزاجشان سازگار است، خوردن آن توصیه می‌شود.
•
جوانه گندم، که از لحاظ فسفر کلسیم و ویتامین‌ها بسیار غنی می‌باشد.
•
ماهی، مواد فسفری فراوان دارد.
• تخم مرغ، که دارای مواد غذایی ارزنده است؛ اما در خوردن آن افراط نکنید.
• بادام، گردو و فندق.
توجه داشته باشید که هرچند خوردن این مواد کارخانه مغز را به تحرک وادار می‌سازد، به همان اندازه هضم آن‌ها دشوار است و معده‌های ضعیف بایستی متوجه باشند که به‌خصوص شب‌ها از مصرف آن‌ها خودداری کنند.
در این‌جا می‌پردازیم به بیان چیزهایی که در تقویت حافظه از نظر
اسلام نقش مؤثر دارند.
ـ
خواندن قرآن؛ به خصوص خواندن مداوم
آیت الکرسی.
ـ فرستادن
صلوات بر محمد مصطفی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و
اهل بیت (علیهم‌السّلام)؛
ـ مسواک کردن؛
ـ عسل خوردن؛
ـ خوردن کشمش پیش از صبحانه؛ چراکه این ماده حاوی مقدار زیادی فسفر است که باعث رشد و سر
زندگی قوای مغزی می‌شود؛
ـ تنظیم برنامه برای کارهای روزانه؛
ـ مهارت خود را در
مطالعه بالا ببرید؛
ـ قبل از آغاز مطالعه،
دعای مطالعه را بخوانید (اللهم، اخرجنا من ظلمات الوهم و اکرمنا بنور الفهم، وافتح علینا ابواب رحمتک وانشر علینا خزائن علومک، برحمتک یا ارحم الراحمین)؛
ـ مطالعه را در ساعات پرنشاط انجام دهید و از تحمیل آن بر خود پرهیز کنید؛
ـ شیوه
مباحثه طلبگی که مورد تأیید روان‌شناسان تربیتی است، بسیار مفید می‌باشد؛
ـ
خواب مناسب برای جریان طبیعی عمل مغز و کارکرد
حافظه مفید است.
در
روایات معصومین (علیهم‌السّلام) هم‌چنین به عوامل
نسیان و کم‌حافظگی اشاره شده است. به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. انجام
گناهان؛
۲. خوردن ترشی‌ها؛
۳. خنده زیاد و بلند؛
۴. بی‌احترامی به استاد؛
۵. خوردن زیاد پنیر؛
۶. خواندن نوشته‌های روی قبرها؛
۷. خوردن و آشامیدن در حال
جنابت؛
۸. خوردن غذای داغ؛
۹. زیاده‌روی در مباشرت جنسی؛
۱۰. بوییدن بوهای بد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «راه‌های تقویت حافظه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۱۷.
