رؤیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: رؤیت خدا،
شیعه ، اهل سنت.
پرسش: دیدگاه شیعه درباره رؤیت خدا همراه با بررسی دیدگاه
اهل سنت چیست؟
پاسخ: بسیاری از اندیشوران اهل سنت بر این باورند که خداوند اگر در این
جهان دیده نشود، در
عالم قیامت دیده خواهد شد! برخی از آنان در این رابطه گفته‌اند:هذا مذاهب اهل السنة و العلم بالحدیث؛ این عقیده اهل سنت و دانشمندان
حدیث است".
بعضی هم پیرامون
رؤیت خداوند توسط حضرت موسی و بنی‌اسرائیل گفته‌اند:نه این‌که رؤیت خداوند ممکن نباشد، بلکه حضرت موسی توان دیدن خداوند را نداشت.
قائلان به دیدن خداوند برای اثبات ادعایشان به ظاهر بعضی از آیات
قرآن و
احادیث وارده استدلال نمودند؛ از جمله این
روایت ؛
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ گفت:خدا را می‌بینید، همچنان‌که
ماه را در شب چهاردهم می‌بینید. کسی که در شب چهاردهم ماه را ببیند یقین می‌داند که آن ماه است. همچنان‌که
مؤمنان نیز خدای ـ عزوجل ـ را در آن جهان می‌ببینند، یقین می‌دانند که آن خدای ـ عزوجل ـ است که می‌بینند.
به عقیده ما
دنیا و
آخرت (با توجه به
معاد جسمانی) هیچ تفاوتی در این مسئله نخواهد داشت، آیا خداوند که وجودی فوق
ماده است، در قیامت تبدیل به یک وجود مادی می‌شود و نامحدود به محدود تبدیل خواهد شد؟ شیعه معتقد است مراد از نظر کردن به خدای تعالی نظر کردن حسی که با چشم سر انجام می‌شود، نیست؛ بلکه مراد نظر قلبی و دیدن
قلب به‌وسیله حقیقت
ایمان است.
بسیاری از اندیشوران اهل سنت بر این باورند که خداوند اگر در این جهان دیده نشود، در عالم قیامت دیده خواهد شد! برخی از آنان در این رابطه گفته‌اند: هذا مذاهب اهل السنة و العلم بالحدیث؛ این عقیده اهل سنت و دانشمندان حدیث است".
بعضی هم پیرامون رؤیت خداوند توسط حضرت موسی و
بنی‌اسرائیل گفته‌اند: نه این‌که رؤیت خداوند ممکن نباشد، بلکه
حضرت موسی توان دیدن خداوند را نداشت.
گفت‌و‌گوها و مشاجرات دانشمندان اشاعره و معتزله درباره در خواست رؤیت توسط موسی علیه‌السلام، روزگاری علمای اسلامی را به خود مشغول کرده و از صدر
اسلام تا زمان
حضرت رضا ـ علیه‌السلام ـ مورد نزاع شدیدی واقع شده است، به‌ویژه در زمان
امام باقر و
امام صادق ـ علیهمالسلام ـ که
نزاع و مشاجره در آن به اوج خود رسیده بود. معتزله آن را به‌طور مطلق
انکار می‌کردند؛ اما
اشاعره آن را نسبت به
آخرت اثبات و نسبت به دنیا انکار می‌نمودند.
طایفه دیگری هم بودند که می‌گفتند خداوند هم در آخرت دیده می‌شود و هم در
دنیا .
عجیب است که هر سه فرقه به همین آیه (
سوره اعراف آیه ۱۴۷)
استدلال می‌کردند. این مشاجره تا هنگام از بین رفتن فرقه معتزله به دست آل
ایوب ادامه داشت.
این گروه برای اثبات ادعایشان به‌ظاهر بعضی از آیات قرآن و احادیث وارده استدلال نمودند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
یکی از مفسران
اهل سنت در این باره می‌گوید:موسی ـ علیه‌السلام ـ برای این نتوانست خدا را ببیند؛ چون خداوند تبارک و تعالی وعده دیدار خویش را به
مؤمنان در سرای آخرت داده است، نه در سرای دنیا و موسی آنچه را درخواست کرده بود، پیش از وقت خواست، از آن جهت به آن نرسید؛ وگرنه دیدار خدای ـ عزوجل ـ مؤمنان را
واجب است، منتها در جهان
آخرت .
چنان‌که
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ گفت:خدا را می‌بینید، همچنان‌که ماه را در شب چهاردهم می‌بینید. کسی که در شب چهاردهم ماه را ببیند، یقین می‌داند که آن ماه است. همان‌گونه که مؤمنان نیز خدای ـ عزوجل ـ را در آن جهان می‌ببینند، یقین می‌دانند که آن خدای ـ عزوجل ـ است که مشاهده می‌کنند. پس چون موسی در دنیا دیدار خدا را خواست و هنوز محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ در
صلب پدران بود، از این جهت از دیدار محروم ماند، گفت نه، من وعده کرده‌ام که تا بنده من
محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ مرا نبیند، هیچ کس دیگر مرا دیدار نکند، و وعده دیدار من در
بهشت می‌باشد:
"
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ "؛ در آن روز صورت‌هایی شاداب و مسرور است و به پروردگارش می‌نگرد".
یعنی با چشمت خدا را می‌بینی؛ همچنان‌که بخاری در صحیحش روایت نمود:"به‌زودی خدا را با چشمانتان می‌بینید".
دیدن خداوند توسط مؤمنان در آخرت چیزی است که در احادیث صحاح از راه‌های متواتر از
راویان احادیث به ما رسیده که به هیچ وجه دفع و منعش ممکن نیست؛ چون ابوسعید و ابوهریره در روایتشان که صحیح است، نقل می‌کنند:گفته شد یا رسول اللهً آیا ما در روز
قیامت خدا را می‌بینیم؟ حضرت فرمود:آیا در دیدن
خورشید و ماه که در پشت ابر نباشند، ضرر می‌بینید؟ گفتند:خیر. حضرت فرمود:شما هم این چنین خدا را می‌بینید.
در صحیحین از جریر نقل شده است که پیامبر
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ به ماه شب چهارده نگاه کرد و فرمود:همان‌طور که شما این ماه را می‌بینید، پروردگارتان را می‌بینید!
خداوند برای مؤمنان در‌حالی‌که می‌خندد، تجلی می‌کند.
البته این گروه، از آیه "لَنْ تَرانِی" ،
غافل نبودند، بلکه گفتند:لن ترانی معنایش این نیست که این رؤیت تا ابد ممکن نیست؛ بلکه معنایش این است ای موسی کسی مرا نمی‌بیند که زنده بماند، موسی عرض کرد: خدایا تو را ببینم و بمیرم بهتر است تا
زنده باشم و تو را نبینم.
قبل از پرداختن به توضیح آیه، نخست توجه به این نکته لازم به نظر می‌رسد.
کلمه "إلی" به دو صورت حرف و اسم به معنای "به‌سوی"
و "نعمت"
وارد شده است. در آیه شریفه و احادیث وارده برای رؤیت از کلمه "إلی" استفاده نموده است. به همین جهت عده‌ای از اهل سنت این را تأویل نموده و "إلی" در
آیه و
روایت را اسم و مفرد آلاء
به معنای نعمت گرفتند؛ همچنان‌که ثوری از منصور از مجاهد نقل کرده است که او گفت:"
إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ " ؛
یعنی:منتظر ثواب پروردگارش است.
این قول در بعضی از منابع شیعی نیز وارد شده است.
در کتاب عیون اخبار
رضا ـ علیه‌السلام ـ در باب" آنچه از اخبار توحید از حضرت رضا رسیده" به سندی که به
ابراهیم بن ابی‌محمود می‌رسد، روایت کرده که گفت:علی بن موسی الرضا ـ علیه‌السلام ـ در معنای آیه"
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ "
فرمود: یعنی چهره‌هایی که در آن روز نورانی است و منتظر ثواب پروردگارش است.
به عقیده ما بطلان این دیدگاه روشن است؛ زیرا دنیا و آخرت (با توجه به معاد جسمانی) هیچ تفاوتی در این مسئله نخواهد داشت، آیا خداوند که وجودی فوق ماده است در قیامت تبدیل به یک وجود مادی می‌شود و از آن مقام نامحدودی به محدودی خواهد گرایید؟ بنابراین مراد از نظر کردن به خدای تعالی نظر کردن حسی که با چشم سر انجام می‌شود نیست؛ بلکه مراد نظر قلبی و دیدن
قلب به‌وسیله حقیقت
ایمان است؛ همان‌گونه که براهین عقلی هم همین را می‌گوید و اخبار رسیده از
اهل بیت عصمت ـ علیهمالسلام ـ هم بر همین معنا دلالت دارد.
به تعبیر دیگر، دلایل عقلی گواهی می‌دهد که خداوند هرگز با چشم دیده نخواهد شد؛ زیرا چشم تنها اجسام یا به تعبیر صحیح‌تر بعضی از کیفیات آنها را می‌بیند و چیزی که جسم نیست و کیفیت جسم را ندارد، هرگز با چشم مشاهده نخواهد شد؛ به عبارتی دیگر، اگر چیزی با چشم دیده شود، حتماً باید دارای مکان و جهت و ماده باشد، در‌حالی‌که او برتر از همه اینها است، او وجودی است نامحدود و به همین دلیل بالاتر از جهان ماده است؛ زیرا در جهان ماده همه چیز محدود است.
در بسیاری از
آیات قرآن از جمله آیاتی که در مورد بنی‌اسرائیل و تقاضای رؤیت خداوند سخن می‌گوید، با صراحت کامل، نفی امکان رؤیت از خداوند شده است.
این آیه از آیاتی است که به‌خوبی بیانگر این است که به هیچ وجه، خدا را نمی‌توان دید؛ زیرا کلمه "لن" طبق نظر مشهور ادباء، برای نفی ابد است، بنابراین جمله "لن ترانی" مفهومش چنین می‌شود که نه در این
جهان و نه در جهان دیگر مرا نخواهی دید. اگر فرضاً کسی در این موضوع تردید کند که "لن" برای نفی ابد است، باز اطلاق آیه و این که نفی رؤیت بدون هیچ قید و شرطی ذکر شده، دلیل بر این است که در هیچ زمان و در هیچ شرایطی خداوند، قابل
رؤیت نیست.
پایگاه اسلام کوئست.
