تعدد زوجات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:تعدد زوجات، ازدواج مجدد، خانواده، اختلاف، اسلام.
پرسش: ازدواج مجدد باعث بروز اختلاف در خانواده‌ها می‌شود، پس چرا اسلام تعدد زوجات را جایز می‌داند؟
پاسخ: اسلام در مورد تعدد زوجات، هم مصالح اجتماع را در نظر می‌گیرد و هم مصالح افراد را و در نظر گرفتن چنین مصالحی ـ همان‌طورکه در ابتدا گفته شد ـ تحت شرایط خاصی باید انجام پذیرد. حال اگر مردانی به این بهانه و بدون در نظر گرفتن مسائل جانبی و رعایت کلیه شرایط و صرفاً برای خوش‌گذرانی
ازدواج مجدد می‌نمایند و سبب ایجاد گرفتاری‌ها و
اختلافات خانوادگی می‌گردند، بایستی عوارض منفی از این اقدام را در تصمیم غیر منطقی
مردان جست‌وجو کرد.
اجازه چندهمسری به مرد و تعدد زوجات قرن‌ها قبل از
اسلام نیز در بین بسیاری از
اقوام و جوامع رایج بوده و دارای قاعده و حساب و کتابی هم نبوده است؛ به‌طوری‌که یک مرد می‌توانست صدها زن داشته باشد و علاوه بر آن‌که از سنت‌های رایج پادشاهان و فرمان‌روایان داشتن حرم‌سرا بوده، در بین مردم عادی آن‌هایی که
استطاعت مالی داشتند، به وجود آوردن حرم‌سرا را از افتخارات و شئون برتری خود به شمار می‌آوردند. کار بسیار ارزشمندی را که اسلام انجام داده است، این بود که پس از پذیرش اصل مسئله، سعی کرده است آن را تحت قیود، نظام و ضوابطی قرار دهد تا حقوق زن‌ها پایمال نشود و از سوء‌استفاده برخی مردان جلوگیری شود.
این‌که چرا اسلام تعدد زوجات را جایز می‌داند، و به عبارتی چرا اسلام این پدیده را ممنوع اعلام نکرد؟
در پاسخ باید گفت که گاهی نه‌تنها تعدد زوجات جایز، بلکه شرایط و ضرورت‌هایی پیش می‌آید که تعدد زوجات لازم می‌شود که در ذیل بدان اشاره خواهیم کرد.
وقایعی چون
جنگ، مواجه بودن مرد با خطرات جدی
زندگی چون انفجارها در معدن‌ها،
مرگ در کارگاه‌ها و تصادف‌های ناشی ازکارهای سنگین باعث می‌شود که عده
مردان کم‌تر از عده
زنان باشد.
برای مثال در جنگ اول و دوم جهانی، چندین میلیون مرد جوان مردند؛ به‌طوری‌که در آلمان پس از جنگ دوم، تنها در گروه سنی ۲۰-۴۵ عده زنان سه برابر عده مردان بود. زنان آلمانی که مردان خود را از دست داده بودند، تقاضای تعدد زوجات نمودند؛ اما
اصحاب کلیسا مخالفت کردند، این مسئله سبب توسعه
فحشا و
انحراف گردید که نتیجه آن
تکثیر نسل غیر قانونی بود، تا جایی که ۱۳ تا ۱۸ درصد فرزندان جامعه در آن دوران نامشروع بودند.
در برخی موارد
زن مبتلای به یک بیماری وراثتی، نازا بودن و... است که مرد را از داشتن نسل که یک نیاز طبیعی است، محروم می‌سازد و اگرچه زن در این موارد تقصیری ندارد، اما هیچ قانون متعادلی مرد را مجبور نمی‌سازد که از
حق طبیعی و مشروع خود صرف‌نظر کند و در این صورت هرگاه همسر اولی به اشتراک با زنی دیگر رضایت داشته باشد، مشکلی ایجاد نمی‌شود؛ اما در صورت عدم
رضایت هم قانون اسلام او را به ادامه آن وضع مجبور نمی‌سازد. هم‌چنین شرایط و ضرورت‌های دیگری هم پیش می‌آید که تحریم تعدد زوجات،
امنیت روانی خانواده و سلامت اجتماعی را ممکن است دچار اختلال نماید؛ چنان‌که در کشورهای غیر اسلامی که مجوز تعدد زوجات وجود ندارد، میزان
انحراف و
فساد مردان و زنان بیش از سایر کشورهاست. بنابراین اسلام، ضمن اعطای
استقلال و
شخصیت به زنان، تعدد زوجات را محدود و با رعایت شرایطی مجاز نموده، تا از هرگونه سوء استفاده و اجحافی به زنان جلوگیری به
عمل آید.
تعدد زوجات در اسلام دارای شرایطی است که به‌اختصار در ذیل آورده می‌شود.
به صریح
قرآن مرد در صورت داشتن همسر متعدد وظیفه دارد بین آن‌ها
عدالت را رعایت کند، که شرط بسیار سختی است؛ زیرا نگرانی عدم اجرای عدالت را
خداوند مطرح می‌کند و
انسان همیشه نگران عدم اجرای عدالت است:
«
فَاِنْ خِفْتُمْ اَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَه؛ و اگر می‌ترسید عدالت را درباره همسران متعدد رعایت نکنید، تنها یک همسر بگیرید».
و
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: کسی که دو همسر داشته باشد و در میان آن‌ها در مورد تقسیم وقت و مصارف مالی به عدالت رفتار نکند،
روز قیامت به زنجیر وارد محشر و
آتش خواهد شد.
علامه طباطبایی (رحمة‌الله‌علیه) با توجه به روایاتی که در ذیل
آیات مربوط به این موضوع در
سوره نساء آمده است، می‌فرمایند: آن‌چه که
اسلام در این زمینه می‌گوید، با آن چیزی که تمدن غرب آن را
تبلیغ می‌کند، بسیار متفاوت است؛ چون اسلام با شرایط خاص و رعایت عدالت و حفظ موازین
شرع این مسئله را تجویز نموده است؛ برخلاف غربی‌ها که این
عمل را چون
حیوانات در جامعه خود رواج داده‌اند و در عین حال به تعدد زوجات اجازه نداده‌اند.
منظور، وجود امکانات برای حفظ و نگهداری زنان در حد مصالح و شئون خانوادگی است؛ به‌طوری‌که مرد بتواند نیاز آنان را در جنبه
نفقه، لباس، مسکن، سرپرستی، کفالت‌های مالی، عاطفی برآورده کند. رعایت این امور، یک وظیفه
واجب برای مرد و یک
حق برای زن می‌باشد که این وظایف مشروحاً در کتب فقهی بیان شده است.
این بود نکاتی در رابطه با این‌که چرا
اسلام تعدد زوجات را جایز دانسته است؛ اما در پاسخ به این‌که ازدواج مجدد (تعدد زوجات) باعث بروز
اختلاف در
خانواده و بین همسرها می‌شود باید گفت: نباید فراموش کرد که اصل
حکم در همه جوامع یک مسئله است و سوء استفاده از آن مسئله‌ای دیگر. اگر عده‌ای از افراد قوانین اسلام را نادیده گرفته و به آن عمل نمی‌کنند، دلیل بر نادرست بودن آن قانون نیست؛ بلکه باید افراد را به
اطاعت از قانون وادار کرد. بنابراین اختلاف در
خانواده مربوط به اصل و منشأ قانون نیست؛ بلکه زاییده سوء تدبیر برخی مردان است. اگر او در این امر
عدل و انصاف، صفا و پاکی و دیگر حقوق و وظایف مطروحه را رعایت نموده و به دنبال هوس نباشد و
زن را در جریان ازدواج خود به‌گونه‌ای قرار دهد که او نیز درک ضرورت آن را بنماید، چنین مسائلی مطرح نخواهد بود.
حاصل این‌که
اسلام در مورد تعدد زوجات، هم مصالح اجتماع را در نظر می‌گیرد و هم مصالح افراد را و در نظر گرفتن چنین مصالحی ـ همان‌طورکه در ابتدا گفته شد ـ تحت شرایط خاصی باید انجام پذیرد. حال اگر مردانی به این بهانه و بدون در نظر گرفتن مسائل جانبی و رعایت کلیه شرایط و صرفاً برای خوش‌گذرانی
ازدواج مجدد می‌نمایند و سبب ایجاد گرفتاری‌ها و اختلافات خانوادگی می‌گردند، بایستی عوارض منفی از این اقدام را در تصمیم غیر منطقی مردان جست‌وجو کرد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تعدد زوجات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۷/۲۶.
