• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اصحاب امام جواد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: امام جواد، اصحاب امام جواد، شاگرد، تربیت.

پرسش: ‌نام برخی از یاران و اصحاب امام جواد (علیه‌السّلام) را همراه با شرح مختصری از زندگی شان بیان کنید.

پاسخ اجمالی: در هر دوره‌ای امامان شیعه به تربیت شاگردان می‌ پرداختند. حضرت امام جواد (علیه‌السّلام) با وجود عمر کوتاه و شرایط خاص سیاسی، به تربیت شاگردانی پرداختند که مایه استمرار و پایداری تشیع بوده و در رشد و شکوفایی تمدن اسلام سهم بسزایی داشتند. از جمله یاران حضرت می‌توان به: عبدالعظیم حسنی، احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی، فضل بن شاذان، حبیب بن اوس طائی، محمد بن ابی‌عمیر، محمد بن سنان، علی بن مهزیار، آدم بن اسحاق قمی، ابراهیم بن مهزیار، احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی، زکریا بن آدم، صفوان بن یحیی و محمد بن اسماعیل بن بزیع اشاره کرد.


در هر دوره‌ای که امامان شیعه پرچم هدایت جامعه را برعهده می‌ گرفتند و امامت جامعه را عهده‌دار می‌ شدند، به تربیت شاگردان می‌ پرداختند. شاگردانی که هرکدام وزنه علمی بزرگی به شمار می‌ رفتند و در میدان رقابت سرآمد دانشمندان عصر خود بودند. حضرت امام جواد (علیه‌السّلام) امام نهم ما شیعیان، با وجود عمر کوتاه مدت و شرایط خاص سیاسی به تربیت شاگردانی پرداختند که مایه استمرار و پایداری تشیع بودند.
آنها در رشد و شکوفایی تمدن اسلام سهم بسزایی داشتند؛ لذا شایسته است که برای احیای نام و یاد و آثار و مرام تربیت‌یافتگان مکتب ائمه و معرفی آنان به نسل حاضر و آینده تلاش نمود. ما در این بحث به نام برخی از این شاگردان اشاره می‌کنیم.

عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابیطالب (علیه‌السّلام) ملقب به حسنی است به خاطر انتسابش به امام حسن (علیه‌السّلام ) وی از اصحاب امام جواد (علیه‌السّلام) و امام‌هادی (علیه‌السّلام) بوده است. مشهور است که وی در زمان امام‌هادی (علیه‌السّلام) وفات یافته است. ایشان فردی جلیل القدر و عالمی وارسته بوده که روایات و احادیث زیادی از امام جواد و امام‌ هادی (علیهم‌السّلام) نقل کرده است او کتاب «خطب امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)» و کتاب «الیوم و اللیله» را تالیف نموده است.
[۱] سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۲، ص۳۱۳، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    
محمد بن خالد برقی روایت می‌ کند که عبدالعظیم حسنی از ترس سلطان وقت که علویین را اذیت و آزار می‌ کرد و آنان را به قتل می‌ رساند، گریخت و به شهر ری آمد. و در خانه یکی از شیعیان سکونت گزید، شیعیان خبر حضور ایشان را شنیدند.
[۲] خوئی، سید ابوالقاسم موسوی، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۵۰، بی‌جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.    
و به نزدش آمده و به حدیث او گوش فرا می‌ دادند و سئوالات شرعی خود را می‌ پرسیدند.
[۳] قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۲، ص۳۱۴، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    
ایشان در سال ۲۴۵ هـ. ق وفات یافته و هم اکنون مرقدش در شهرری نزدیک تهران واقع شده و زیارت‌گاه عاشقان اهل بیت (علیهم‌السّلام) می‌ باشد. در برخی از روایات ثواب زیارت ایشان را معادل ثواب زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) ذکر کرده‌اند.
[۴] سید ابوالقاسم موسوی، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۵۲، بی‌جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱ ۳ق.    


احمد بن محمد بن ابي‌نصر بزنطي از جمله یاران و اصحاب امام رضا و امام جواد (علیهماالسّلام) بوده و نزد آن دو بزرگوار دارای منزلتی رفیع بوده است. وی احادیث زیادی از این دو امام بزرگوار روایت کرده است ایشان از جمله محدثان شیعی موثق معرفی شده است.
[۵] قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۳، ص۱۷، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    

بزنطی به عنوان فردی جلیل القدر، فقیهی فاضل و یکی از اصحاب اجماع معرفی شده است.
[۶] طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ج۱، ص۳۵۱، قم، جماعة المدرسین، ۱۳۷۳ ه. ش‌.    

شیخ طوسی در «الفهرست» آورده است: وی از ثقات اهل کوفه می‌ باشد که حضرت رضا (علیه‌السّلام) را ملاقات کرده است و نزد ایشان مقامی عظیم داشته است. وفات او در سال ۲۱۲ هـ. ق اتفاق افتاده است.
[۷] طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ج۱،ص۶۱، مؤسسة النشر الاسلامی.    
وی کتب متعددی تالیف نموده که از جمله آنها می‌ توان به کتاب «الجامع» اشاره کرد.
[۸] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۸۰.    


فضل بن شاذان نیشابوری از اصحاب امام جواد و امام‌ هادی و عسکری (علیهم‌السّلام) بوده است. وی فردی مورد اعتماد و جلیل القدر و فقیه و متکلم بوده است.
[۹] طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۱۹۷، مؤسسة النشر الاسلامی.    
برخی نوشته‌اند ۱۸۰ کتاب در فقه و حدیث و رد بر فرقه‌های ضاله و... نگاشته که متاسفانه اکثر آنها از بین رفته است.
[۱۰] قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ص۲۸۷، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
شیخ طوسی نام برخی از آثار وی را در «الفهرست» ذکر نموده.
[۱۱] طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۱۹۸، مؤسسة النشر الاسلامی.    
اکثر تراجم‌نویسان از وی به نیکی یاد کرده‌اند. وفات وی در سال ۲۶۰ هـ. ق گزارش شده است.
[۱۲] تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، ج۱۵، ص۱۷۳، بیروت، دار الاضواء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.    
ابن شاذان از جمله کسانی است که امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) برای وی طلب رحمت فرمودند.
[۱۳] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفه الرجال، ص۵۳۸، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۸۲.    


حبیب بن اوس طائی معروف به ابوتمام از اصحاب خاص امام جواد (علیه‌السّلام) بوده. او شاعری بزرگ و استاد لغت‌شناسی و تاریخ و ایام عرب بود. وی دارای قصیده معروفی است که درباره ائمه دوازده گانه می‌ باشد. (ابن شهرآشوب این قصیده را در کتابش مناقب ذکر کرده است.)
[۱۴] قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۲، ص۲۷۵، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    
شیخ عباس قمی می‌ نویسد: «علما گفته‌اند که از قبیله «طی» سه کس بیرون آمدند که هر کدام در باب خود منفرد بودند، حاتم طائی در جود، داود طائی در زهد و ابوتمام طائی در شعر.
[۱۵] قمی، عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۴۶۳، تهران، کتابفروشی مرکزی، چاپ دوم، ۱۳۳۳ش.    
قبر ابوتمام در موصل معروف است.

وی از بزرگ‌ترین قبایل عرب می‌ باشد. علما و دانشمندان، حکم به وثاقت و بزرگواری او نموده‌اند و او را عابدترین و با ورع‌ترین مردم زمان خویش می‌ دانند، و در فقه و دانش او را از افراد برجسته زمان خویش می‌ شمارند که دارای کتب بسیاری است.
[۱۶] طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۲۱۸، مشهد، مرکز تحقیقات و مطالعات، ۱۳۴۸ق.    
از نظر علم حدیث وی فردی معتبر می‌ باشد.
[۱۷] قمی، عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۴۶۵، تهران، کتابفروشی مرکزی، چاپ دوم، ۱۳۳۳ش.    

وفات وی در سال ۲۱۷ هـ. ق ذکر شده است.
[۱۸] تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، ج۲، ص۱۳۹، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.    
شیخ طوسی کتب زیادی برای او ذکر کرده است از جمله این کتاب‌ها می‌توان به کتاب «النوادر»، کتاب «الاستطاعه» و کتاب «الرد علی اهل القدر و الجبر» اشاره کرد.
[۱۹] شفیع تبریزی، علی بن موسی، مراة الکتب، قم، مکتبه آیت‌الله مرعشی العامه، ۱۴۱۴ق، ص۵۷.    


وی از یاران برجسته امام جواد (علیه‌السّلام) بود. روایاتی وجود دارد که بر بزرگی شأن و شدت اعتقاد و علم و ورع او دلالت می‌ کند.
[۲۰] سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۲۲۶، بی جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.    
امام جواد (علیه‌السّلام) درباره او و صفوان بن یحیی فرمود: «خداوند از آن دو راضی و خشنود گردد زیرا آنها با من و پدرم هرگز مخالفت نکردند.»
[۲۱] خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۷، ص۱۶۲، بی جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.    


علی بن مهزیار اهوازی از اصحاب امام رضا و امام جواد و امام‌هادی ‌ (علیهم‌السّلام) بوده است. وی از منزلتی رفیع در نزد ائمه برخوردار بوده و از جانب امامان معصوم وکیل بوده است. او با امام جواد (علیه‌السّلام) مراسله و مکاتبه داشته است. امام جواد (علیه‌السّلام) در جایی برای او می‌ نویسد: «نوشته ات به دستم رسید. از کلامت خوشحال شدم، خداوند تو را مسرور گرداند...»
[۲۲] قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۲، ص۳۳۸، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    
در معجم رجال الحدیث آمده است: «وی از خواص یاران امام جواد (علیه‌السّلام) بوده و از جانب ایشان وکالت داشته و نزد آن امام بزرگوار دارای قدر و منزلت بوده است. در حدیث، جزء موثقین بوده و طعن و ایرادی بر او وارد نشده است. وی کتب زیادی تالیف نموده است.
[۲۳] سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۱۲، بی جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.    


از دیگر یاران آن حضرت می‌توان به آدم بن اسحاق قمی، ابراهیم بن مهزیار، احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی، زکریا بن آدم، صفوان بن یحیی و محمد بن اسماعیل بن بزیع اشاره کرد.

۱ـ سید محمدکاظم قزوینی، الامام الجواد من المهد الی اللحد.
۲ـ شیخ طوسی، رجال.

۱. ↑ سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۲، ص۳۱۳، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    
۲. ↑ خوئی، سید ابوالقاسم موسوی، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۵۰، بی‌جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.    
۳. ↑ قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۲، ص۳۱۴، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    
۴. ↑ سید ابوالقاسم موسوی، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۵۲، بی‌جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱ ۳ق.    
۵. ↑ قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۳، ص۱۷، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    
۶. ↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ج۱، ص۳۵۱، قم، جماعة المدرسین، ۱۳۷۳ ه. ش‌.    
۷. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ج۱،ص۶۱، مؤسسة النشر الاسلامی.    
۸. ↑ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۸۰.    
۹. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۱۹۷، مؤسسة النشر الاسلامی.    
۱۰. ↑ قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ص۲۸۷، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
۱۱. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۱۹۸، مؤسسة النشر الاسلامی.    
۱۲. ↑ تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، ج۱۵، ص۱۷۳، بیروت، دار الاضواء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.    
۱۳. ↑ طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفه الرجال، ص۵۳۸، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۸۲.    
۱۴. ↑ قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۲، ص۲۷۵، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    
۱۵. ↑ قمی، عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۴۶۳، تهران، کتابفروشی مرکزی، چاپ دوم، ۱۳۳۳ش.    
۱۶. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۲۱۸، مشهد، مرکز تحقیقات و مطالعات، ۱۳۴۸ق.    
۱۷. ↑ قمی، عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۴۶۵، تهران، کتابفروشی مرکزی، چاپ دوم، ۱۳۳۳ش.    
۱۸. ↑ تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، ج۲، ص۱۳۹، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.    
۱۹. ↑ شفیع تبریزی، علی بن موسی، مراة الکتب، قم، مکتبه آیت‌الله مرعشی العامه، ۱۴۱۴ق، ص۵۷.    
۲۰. ↑ سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۲۲۶، بی جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.    
۲۱. ↑ خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۷، ص۱۶۲، بی جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.    
۲۲. ↑ قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، ج۲، ص۳۳۸، قم، مؤسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.    
۲۳. ↑ سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۱۲، بی جا، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.    


سایت‌ اندیشه قم، برگرفته از مقاله "نام برخی از یاران و اصحاب امام جواد (علیه‌السّلام) را همراه با شرح مختصری از زندگی شان بیان کنید؟ "، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۳۰.    


رده‌های این صفحه : اصحاب امام جواد | محدثان شیعه قرن 3 (قمری)
جعبه ابزار