کیفیت حجاب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حجاب اسلامی ، کیفیت حجاب،
وجوب حجاب ، حدود
حجاب .
پرسش: حجاب
اسلامی در چه چیزهایی تعریف می شود؟
پاسخ: شأن زن
مسلمان اقتضا دارد تا لباس، متناسب با شأن و
متانت وی باشد و طبعاً لباس زشت و زننده و چسبیده به تن، مغایر با وضعیت زن مسلمان و مخالف با حکمت تشریع حجاب و وجوب
ستر است.
شایسته است پیش از پرداختن به پاسخ این پرسش، توضیح کوتاهی درباره
حجاب و حدود آن ارائه گردد تا براساس آن بتوان به نحو خوب‌تری مصادیق عینی و خارجی آن را بیان کرد. حجاب از نظر لغوی به معنای پرده است و لذا در متون
فقهی اصلاً به مفهوم پوشش زن مسلمان به کار نرفته و بدین منظور از واژه «ستر» بهره گرفته شده است. از این جهت، علی رغم اینکه از نظر
عرفی به معنای پوشش زن به کار می رود، اما قدری دارای ابهام بوده و گمراه کننده است. چون ممکن است، به خاطر معنای لغوی آن چنین تصور شود که معنای باحجاب بودن زن
مسلمان این است که وی پرده نشین باشد و از حضور در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی محروم گردد. در حالی که واقعیت غیر از این است و زن می‌تواند با حفظ پوشش لازم، در این عرصه‌ها حضور یابد.
قرآن مجید در مقام بیان حکم پوشش زن مسلمان، صرفاً بر لزوم و وجوب آن تأکید می‌کند و می‌فرماید: «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها؛
به زنان با
ایمان بگو چشم‌های خود را ( از
نگاه هوس آلود ) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را، جز آن مقدار که نمایان است، آشکار ننمایند...
از این رو، اکثر مفسران همانند
علامه طباطبایی و دیگران در مقام
تفسیر این آیه شریفه این وجه را بیان کرده‌اند؛ بر آنند که مراد از زینت، مواضع و جاهای آن است. چنانکه صاحب
تفسیر کشاف در این رابطه می‌گوید: ذکر زینت و نه مواضع آن به منظور تأکید و مبالغه در ستر و پوشش است. زیرا زینت در مواضع و قسمت‌هایی از بدن قرار می‌گیرد که برای
نامحرمان نگاه به آن جائز نیست؛ همانند
ذراع (فاصله میان آرنج تا مچ دست) ساق، سینه، گردن، بازو، گوش و سر. از این جهت، نهی از اظهار و یا آشکار نمودن خود زینت به این معنا است که وقتی نظر بر زینت، به دلیل قرار داشتن در قسمت‌هایی از بدن،
حرام است، نظر بر خود آن جاها قطعاً و به طریق اولی حرام می‌باشد.
بنابراین، مراد از زینت، همان مواضع و آن قسمت از بدن انسان است که زینت در آن جاها قرار می گیرد.
حال این سؤال مطرح می شود اینکه چه مقدار از بدن یا کدام مواضع زینت باید پوشانده شود تا معلوم شود
پوشش اسلامی زن، رعایت شده است؟ زیرا بعضی از مواضع زینت یا قابل پوشاندن نیست و یا پوشاندن آن موجب دشواری و به سختی افتادن است. چنانکه دست‌ها محل انگشتر و چشم‌ها محل
سرمه کشیدن که هر کدام زینت به شمار می‌آید، می‌باشد.
و اگر پوشاندن دست و صورت هم
واجب باشد، زن مسلمان دچار سختی‌ها و ناراحتی‌های زیادی خواهد شد. لذا
قرآن کریم در ادامه همان آیه شریفه، بعضی از اعضای بدن را از مشمولیت وجوب
حجاب خارج نموده آن عده از مواضع زینت را که خود به خود آشکار است و نمی‌توان آن‌ها را پوشاند، از حکم یاد شده بیرون کرده است. بر این اساس، مفسران با استناد به روایت
امام صادق علیه‌السلام
در این زمینه گفته‌اند: مراد آیه شریفه از اعضایی که خود به خود آشکار و نمایان است، صورت، دست‌ها و پاها می‌باشد. هم چنانکه در بعضی روایات آمده است که پوشاندن زینت‌های آشکار، مثل سرمه کشیدن و انگشتر لازم نیست.
پس یقیناً صورت، دست‌ها و پاها از حکم وجوب پوشاندن خارج است و در هیچ حالتی لازم نیست این قسمت از بدن که به طور طبیعی و ناخواسته آشکار و نمایان است، پوشانده شود.
در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که از نظر
اسلام ، آنچه لازم است پوشاندن تمام بدن، به جز صورت، دست‌ها و پاها است و این از ضروریات و مسلمات است. نه از نظر قرآن و
حدیث و نه از نظر
فتاوی در این باره اختلاف و تشکیکی وجود ندارد.
تاکنون اصل وجوب پوشش و حدود آن بیان شد اما کیفیت و نوع آن که ظاهراً سؤال بیشتر بر آن متمرکز است، باید گفت در این باره از نظر
شرعی محدودیتی وجود ندارد و انتخاب آن تابع
عرف و شرایط اجتماعی است.
و طبعاً به دلیل تفاوت عرف و آداب جوامع، در یک جامعه پوشیدن
چادر ، در جامعه دیگر مثلاً مانتو و شلوار بلند همراه با روسری و در جامعه سوم پوشیدن
بُرقع و غیر آن، بهترین پوشش به شمار می‌آید. هم چنانکه زمان و شرایط زمانی هم بر این مسئله تأثیر می‌گذارد. در یک مرحله زمانی همانند اوایل
انقلاب اسلامی ، به دلیل وجود حال و هوای انقلابی‌گری، زنان مسلمان و در کل جامعه نسبت به نوع لباس و پوشش آنان حساسیت بیشتری دارند و سعی می‌شد آداب و رسوم سنّتی مردم در این زمینه به خوبی حفظ شود و این مسئله آنقدر اهمیت پیدا می‌کند که بعضی از خانم‌های مبارزه در
جبهه جنگ هم چادر سنّتی را کنار نمی‌گذارند.
اما با گذشت زمان و پیدایش تحولات اجتماعی و فرهنگی در جامعه، نوع لباس کم کم تغییر می‌کند و آن گونه که امروزه دیده می‌شود، در تعدادی از شهرها، زنان و دختران نسبت به پوشیدن چادر،
آزاداند و بیشتر علاقمندند تا بدون چادر و با مانتو و شلوار در بیرون از خانه، ظاهر شوند.
بنابراین، همانطوری که تفاوت و اختلاف جوامع از یک کشور به کشور دیگر و حتی از یک شهر به شهر دیگر در نوع و کیفیت لباس و پوشش زنان، اثرگذار است، اختلاف زمانی نیز بر این مسئله اثر می‌گذارد. امّا آنچه از نظر شرعی نباید تغییر کند و همواره ثابت و پابرجا بماند، اصل پوشش و حفظ حجاب است، نه نوع و شکل آن و از نظر شرعی آنچه اهمیت دارد، همین مسئله است. پس، زن مسلمان می‌تواند مطابق آداب عرفی و رسوم اجتماعی محیط زندگی خود، هر نوع لباسی را بپوشد و از نظر شرعی، حجاب خود را هم حفظ کند. زیرا، از نظر شرعی، نوع و کیفیت و یا رنگ و مدل لباس و پوشش زن مسلمان تعیین نشده و بلکه انتخاب آن، یک امر عرفی و اجتماعی است که در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت، فرق دارد.
هم‌چنین در مورد رنگ و سایر ویژگی‌های لباس و پوشش نیز آداب و رسوم اجتماعی تعیین‌کننده می‌باشد و از نظر شرعی آنچه اهمیت دارد، پوشش مطلوب و کامل است، نه رنگ و نوع و کیفیت خاص آن. چنانکه در
صدر اسلام زنان
عرب ، اطراف روسری‌های شان را بالا انداخته و یا به پشت رها می‌کردند و در اثر آن گردن و مقداری از سینه‌های شان نمایان می‌شد.
قرآن کریم دستور می‌دهد زنان مسلمانان باید اطراف روسری‌های شان را روی سینه بیندازند تا بدن آنان پوشش کامل داشته باشد. امّا راجع به اندازه، رنگ، کیفیت و مشخصات جزیی آن بیانی ندارد. بنابراین انتخاب پوشش، حق خود زنان است اما نکته‌ای که باید در این رابطه مورد توجه باشد این است که نوع و کیفیت پوشش نباید به گونه‌ای باشد که با
فلسفه حجاب و حکمت تشریع آن منافات داشته باشد و لذا در این جهت، وجه دوم تفسیر آیه شریفه که قبلاً بیان شد قابل دقت و تأمل می‌باشد.
از این‌رو، شأن زن مسلمان اقتضا دارد تا لباس، متناسب با شأن و
متانت وی باشد و طبعاً لباس زشت و زننده و چسبیده به تن مغایر با وضعیت زن مسلمان و مخالف با حکمت تشریع
حجاب و وجوب
ستر است.
• پوشش زن در اسلام، اثر ابوالاعلی مودودی، ترجمه احمد صادقی.
• پوشش زن در گستره تاریخ، نوشته طیبه پارسا.
• حجاب و کشف حجاب در ایران، نوشته فاطمه استادملک.
سایت اندیشه قم.
