کلمه طیبه و کلمه خبیثه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: توحید،
شرک،
کفر،
کلمه طیبه،
کلمه خبیثه،
آیه،
سوره ابراهیم.
پرسش: مقصود از «کلمه طیبه» و «کلمه خبیثه» در سوره ابراهیم چیست؟
پاسخ اجمالی: مفسرین کلمه طیبه را به
کلمه توحید،
ایمان،
مؤمن،
اعمال صالح و سخن حقّ و پاکیزه و
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
ائمه اطهار (علیه‌السّلام) و کلمه خبیثه را به هر چیز خبیث من جمله: کفر و شرک، گفتار باطل و برنامه‌های گمراه کننده و یا انسان‌های ناپاک و آلوده تفسیر کرده‌اند.
«اَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ اَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ؛
آیا ندیدی چگونه
خداوند "کلمه طیبه" را به درخت پاکیزه‌ای
تشبیه کرده که ریشه آن
[در زمین
] ثابت، و شاخه آن در آسمان است؟!».
تفاسیر گوناگونی را از «کلمه طیّبه» می‌توان یافت که بسیاری از آنها با یکدیگر همخوان می‌باشند. برخی از این تفاسیر عبارت‌اند از:
۱. کلمه توحید (لا اله الا الله)؛
۲.
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
ائمه اطهار (علیه‌السّلام)؛
۳. اعمال صالح و سخن حقّ و پاکیزه؛
۴. ایمان،
که محتوا و مفهوم لا اله الا الله است.
۵. خود شخص «مؤمن».
تمام این تفسیرها قابل پذیرش بوده و می‌توانند از بطون قرآن باشند. به‌عنوان نمونه، با توجه به وسعت مفهوم و محتوای کلمه طیّبه که به درخت پاکیزه‌ای تشبیه شده، می‌توان گفت که این کلمه همان (کلمه توحید) است که
اخلاق نیک و عمل صالح از شاخه‌هایش بوده و برای صاحب خود،
خیر و
برکت به همراه می‌آورد.
برخی ویژگی‌های این درخت از این قرار است:
۱. دارای رشد و نموّ است، نه بی‌روح، و جامد و بی‌حرکت، بلکه پویا و رویا و سازنده دیگران و خویشتن.
۲. منظره‌اش، میوه‌اش، شکوفه و گلش، سایه‌اش، و نسیمی که از آن برمی‌خیزد همگی پاکیزه‌اند.
۳. دارای نظام حساب‌شده‌ای است. ریشه‌ای دارد و شاخه‌ها و هر کدام وظیفه‌ای دارند، اصولاً وجود «اصل» و «فرع» در آن، دلیل بر حاکمیت نظام حساب شده‌ای بر آن است.
۴. اصل و ریشه آن ثابت و مستحکم است به‌طوری که طوفان‌ها و تند بادها نمی‌تواند آن‌را از جا برکند و توانایی آن‌را دارد که شاخه‌های سر به آسمان کشیده‌اش را در فضا در زیر نور آفتاب و در برابر هوای آزاد معلق نگاه دارد و حفظ کند، چرا که شاخه هر چه سرکشیده‌تر باشد باید متکی به ریشه قوی‌تری باشد (اَصْلُها ثابِتٌ).
۵. شاخه‌های این
شجره طیبه منحصر به یک محیط پست و محدود نیست، بلکه بلند آسمان جایگاه او است، این شاخه‌ها سینه هوا را شکافته و در آن فرو رفته است (وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ).
روشن است هر قدر شاخه‌ها برافراشته‌تر باشند از آلودگی گرد و غبار زمین دورترند و میوه‌های پاکتری خواهند داشت، و از نور آفتاب و هوای سالم بیشتر بهره می‌گیرند، و آن‌را به میوه‌های پاکیزه خود بهتر منتقل می‌کنند.
این ویژگی‌ها و برکات را مسلّماً در کلمه توحید و محتوای آن، و در یک
انسان موحّد و با معرفت، و در یک برنامه سازنده و پاک، می‌توان یافت. اینها همه روینده، پوینده و دارای ریشه‌های استوار و شاخه‌های فراوان و سر به آسمان کشیده بوده و دور از آلودگی‌ها و کثافات جسمانی و همگی پرثمرند.
هرکس به کنار آنها بیاید و دست به شاخسار وجودشان دراز کند در هر زمان که باشد از میوه‌های لذیذ و معطر و نیروبخششان بهره می‌گیرد. تند باد حوادث و طوفان‌های سخت و مشکلات آنها را از جا حرکت نمی‌دهد، و افق فکر آنها محدود به دنیای کوچک نیست، حجاب‌های زمان و مکان را می‌درند، و به سوی ابدیت و بی‌نهایت پیش می‌روند.
«وَ مَثَلُ کَلِمَةٍ خَبِیثَةٍ کَشَجَرَةٍ خَبِیثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْاَرْضِ ما لَها مِنْ قَرارٍ؛
کلمه ناپاک همانند درخت ناپاک، بی‌ریشه و بی‌ثباتی است که هر روز به گوشه‌ای پرتاب می‌شود.»
کفر و شرک،
گفتار باطل، و برنامه‌های گمراه کننده،
انسان‌های ناپاک و آلوده، و خلاصه هر چیز خبیث و ناپاک
می‌توانند از مصادیق «کلمه خبیثه» باشند.
بدیهی است درخت زشت و شومی که ریشه آن کنده شده، نه نمو و رشد دارد نه ترقی و
تکامل، نه گل و میوه، و نه سایه و منظره، و نه ثبات و استقرار، قطعه چوبی است که جز بدرد سوزاندن و آتش زدن نمی‌خورد، بلکه مانع راه است و مزاحم رهروان، و گاه گزنده است مجروح کننده و مردم آزار!
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «کلمه طیبه و کلمه خبیثه» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۲۰.
