پیشگیری از بیماری یا دعا و توسل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دعا،
حرم و
توسل.
پرسش: اگر استجابت دعا هزار و یک شرط دارد، بهتر نیست به جای اینکه مردم را به دعا و حرم و توسل فرا بخوانیم، آن‌ها را به پیشگیری از بیماری کرونا فرا بخوانیم؟!
پاسخ اجمالی: دعا کردن در پیشگاه خالق هستی در واقع نوعی
عبادت است که اجابت محتوای آن نیز بدون قید و شرط نیست. یکی از آداب و شرایط دعا، عمل موافق و متناسب با آن است. در طلب شفای امراض مادی و بیماری‌ها نیز باید تلاشی متناسب و عمل مقتضی صورت گرفته باشد چرا که در اکثر موارد،
خداوند شفای بیمار را از طریق اسباب متعارف فراهم می‌سازد. ازاینرو رعایت
بهداشت پیشگیری از ابتلاء، گوش سپردن به دستورات متخصصین و بهره‌مندی از نسخه پزشک، همگی از شرایط استجابت دعا به حساب آمده و پیش از دعا تحقق آن لازم است؛ نه اینکه در مقابل دعا باشد.
در
قرآن خداوند وعده داده هر دعایی را برآورده کند. به همین جهت، ممکن است گروهی از مردم بدون تلاش و فراهم کردن مقدمات لازم، فقط به دعا اشتغال بورزند؛ و چون به مقصود نمی‌رسند، از استجابت دعا ناامید شده و صرفاً به درمان و پیشگیری از بیماری‌ها بسنده کنند.
در ادامه، با ارائه نکاتی، به بررسی نسبت دعا و درمان و پیشگیری می‌پردازیم تا از این طریق، اشکال مذکور نیز برطرف شود:
در ابتدای امر تصور می‌شود که لازم است تلقی پرسش‌گر محترم از بحث «دعا» تصحیح شود، چراکه دعا کردن و بر زبان آوردن نیازهای خود در پیشگاه خالق هستی درواقع نوعی عبادت است و در تعبیر برخی از روایات مطلب را از این نیز بالاتر دانسته و در حقیقت دعا را مغز عبادت دانسته است. چنانکه از
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) این‌گونه روایت شده است که فرمودند:
«افْزَعُوا اِلَی اللَّهِ فِی حَوَائِجِکمْ وَ الْجَئُوا اِلَیهِ فِی مُلِمَّاتِکمْ وَ تَضَرَّعُوا اِلَیهِ وَ ادْعُوهُ فَاِنَّ الدُّعَاءَ مُخُ الْعِبَادَةِ...
در حوائجتان از خدا کمک بخواهید، در شداید و گرفتاری‌ها به او پناه ببرید و به سوی او
تضرع کنید، او را بخوانید و دعا کنید، چون «دعا» مغز عبادت است...»
همین حقیقت را حضرت
امام باقر (علیه‌السّلام) این‌گونه مطرح می‌فرماید که:
«قَالَ الْبَاقِرُ (علیه‌السّلام): «وَ لَا تَمَلَ مِنَ الدُّعَاءِ فَاِنَّهُ مِنَ اللَّهِ بِمَکانٍ؛
از دعا خسته نشو! زیرا دعا در نزد خدا منزلت و مقامی عظیم دارد.»
ازاینرو از برخی از عرفا نقل شده است که ایشان با اینکه هیچ حاجتی از خدا نداشته و در مقام تسلیم محض به سر می‌برده‌اند، تنها به جهت آنکه خداوند امر به دعا کرده و فرموده «ادعونی استجب لکم»
و برای بهره‌مندی از برکات عبادت بودن دعا، این فعل را انجام می‌داده‌اند.
این یک نگاه تقلیل گرایانه به حقیقت دعاست که بخواهیم تنها آن را به جهت برآورده شدن حاجاتمان فرو کاسته و دائماً به اجابت یا عدم اجابت آن خود را معطل نگه‌داریم و از حقیقت متعالی آن کاملاً بی‌خبر بوده و یا صرف نظر کنیم؛ و صد افسوس که نگاه غالب در خصوص دعا، همین نگاه غیر متعالی و سطحی است.
باید توجه داشته باشید که انتظار ما از دعا و تاثیر آن در زندگی باید منطقی بوده و به محدودیت‌هایی که در اجابت خواسته‌های ما در عالم هستی وجود دارد توجه بیشتری داشته باشیم. اینکه فکر کنیم، صرف بیان الفاظی خاص، تأثیراتی تکوینی به نحو ضروری داشته و بدون هیچ قید و شرطی انسان را بر سر سفره خواسته خود می‌نشاند، تصور درستی نیست. خصوصاً اینکه طرف دعای ما موجودی است که حکیم و عالِم بوده و مسائل را از دریچه تنگ خواسته‌های انسانی نمی‌نگرد!
در نتیجه ما نیز با شما موافقیم که دعا، بدون قید و شرط نبوده و آدابی دارد؛ و اتفاقاً یکی از آداب و شرایط دعا، در اکثر موارد، عمل موافق و متناسب با آن است. به عبارت دیگر هر دعا و توکلی می‌بایست مسبوق به عمل و تلاشی در راستای آن دعا باشد.
همچنان‌که
امیرمومنان (علیه‌السّلام) در حدیثی دعاکننده بی‌عمل را این گونه تشبیه می‌کند.
«الدّاعی بِلا عَمَلٍ کالرّامی بِلا وَتَرٍ؛
کسی که دعا می‌کند بدون عمل، مانند تیراندازی است که کمانش «زه» ندارد».
و یا
امام رضا (علیه‌السّلام) در این خصوص می‌فرماید:
«مَن سَالَ اللهَ التَّوفیقَ وَ لَم یجتَهِد، فَقَدِ استَهزَءَ بِنَفسِهِ؛
هر کس از خداوند،
توفیق بطلبد ولی تلاش نکند، خودش را مسخره کرده است.»
در طلب شفای امراض مادی و بیماری‌ها نیز ابتدا باید تلاشی متناسب و عمل مقتضی صورت گرفته باشد و ازاینرو رعایت بهداشت، پیشگیری از ابتلاء، گوش سپردن به دستورات متخصصین و بهره‌مندی از نسخه پزشک، همگی از شرایط استجابت دعا به حساب آمده و پیش از دعا تحقق آن لازم است، نه اینکه در مقابل دعا باشد.
هنگامی که انسان در
سیره و
سنت حضرات معصومین (علیهم‌السّلام) هم می‌نگرد، درمی‌یابد که ایشان در هنگام عارض شدن کسالت و بیماری و یا رویارویی با مشکلات و مسائل تنها بر دعا و عنایات غیبی اتکاء نکرده و علاوه بر آن تمام تلاش خود را نیز در جهت و راستای خواسته خویش مبذول می‌داشتند. ازاینرو گوش سپردن به توصیه طبیبان و استفاده از نسخه ایشان، سنت رایج در میان حضرات معصومین (علیه‌السّلام) بوده است.
در‌این‌باره داستانی از
حضرت موسی (علیه‌السّلام) وجود دارد که بیان آن خالی از لطف نیست.
نقل است که حضرت موسی (علیه‌السّلام) را بیماری عارض شد،
بنی‌اسرائیل نزد او آمدند و ناخوشی او را شناختند و گفتند: اگر فلان دارو را مصرف کنی شفا می‌یابی.
موسی (علیه‌السّلام) گفت: مداوا نمی‌کنم تا خدا مرا بی‌دوا بهبود بخشد. پس بیماری او طولانی شد، خدا به او
وحی فرمود: به عزت و جلالم سوگند! ترا عافیت نمی‌دهم تا به دوائی که گفته‌اند درمان کنی. پس به بنی‌اسرائیل گفت: داروئی که گفتید به آن مرا معالجه کنید. پس او را مداوا کردند و بهبود یافت. این در دل موسی (علیه‌السّلام) حالت شکوه و اعتراضی را پدید آورد. خدای تعالی به او وحی فرستاد: خواستی
حکمت مرا به
توکّل خود باطل کنی، چه کسی غیر از من داروها و منفعت‌ها را در گیاهان و اشیاء نهاد؟!»
البته نباید از این نکته غافل شد که گاهی خداوند از طریق غیرعادی، کارهایی را انجام می‌دهد و مثلاً مردگان را زنده و یا بیماران را شفا می‌دهد؛ چنانکه
عیسی (علیه‌السّلام) به اذن او چنین نمود و بیماران را شفا داد و مردگان را زنده کرد. البته این معجزات و کارهای خارق‌العاده، در موارد نادری رخ می‌دهد و چون در محدوده علم ما نیست، نمی‌دانیم حکمت الهی چه زمانی، وقوع چنین معجزاتی را لازم می‌داند و چه زمانی نه. ازاینرو، هم موظفیم دعا کنیم و به رحمت و قدرت نامحدود خدا امیدوار باشیم و هم موظفیم به حکمت خدا اعتماد کنیم و کارهای عادی مؤثر در درمان بیماری را بپیماییم چرا که ممکن است در این مورد حکمت خداوند چنین اقتضا کرده باشد که شفا نه از طریق
معجزه بلکه از طریق انجام کارهای متعارف انجام گیرد.
از همه آنچه در این فراز خدمت شما تقدیم شد، این نتیجه حاصل می‌شود که هر انسانی باید تمام تلاش خود را برای جلوگیری از گسترش بیماری‌های خطرناک انجام دهد و در ادامه از خداوند منان و عنایات او نیز استمداد بطلبد؛ چنانکه قرآن کریم در این خصوص می‌فرماید:
«فَاِذا عَزَمْتَ فَتَوَکلْ عَلَی اللَّهِ اِنَّ اللَّهَ یحِبُّ الْمُتَوَکلینَ؛
؛ و چون تصمیم گرفتی بر خدا
توکل کن، زیرا خداوند توکل کنندگان را دوست می‌دارد».
مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، برگرفته از مقاله «عدالت خدا و بیمار شدن کودکان بی گناه» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱/۲۴.
