ویژگی‌های پیامبر اکرم در آیات ۴۵ و ۴۶ سوره احزاب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)،
شاهد،
بشارت،
انذار،
سراج منیر،
سوره احزاب.
پرسش: آیات ۴۵ و ۴۶ سوره احزاب بر کدام ویژگی‌های رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اشاره دارد؟
پاسخ اجمالی: قرآن کریم در این دو
آیه بر خصوصیات بشارت و مژده دهنده، شاهد و گواه بر امت، هشدار دهنده، دعوت‌کننده بسوی
خدا و چراغ روشن بودن رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اشاره کرده است.
برای آیات ۴۵ و ۴۶ سوره احزاب
شأن نزول خاصی از سوی مفسران ذکر نشده است و همان‌گونه که بارها گفته‌ایم لازم نیست برای هر آیه (به ویژه مواردی که اصولی کلی را بیان می‌کند) شأن نزولی وجود داشته باشد.
در این دو آیه، نقش پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در جامعه بیان شده است. او مردم را به سوی خدا دعوت می‌کند و شیوه او در این دعوت، بشارت و انذار است.
«یا اَیُّهَا النَّبِیُّ اِنَّا اَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذیراً، وَ داعِیاً اِلَی اللَّهِ بِاِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنیراً؛
ای پیامبر، ما تو را فرستادیم تا شاهد و مژده‌دهنده و بیم‌دهنده باشی. و مردم را به فرمان خدا به سوی او بخوانی، و چراغی تابناک باشی.»
قرآن کریم در این دو آیه، نقش پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را در جامعه بیان می‌کند. شاهد بودن رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، چنان‌که در آیات دیگر هم آمده است؛ مانند: «لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً»
گواه‌بودن بر اعمال امت در دنیا است، و آنچه را که امت انجام می‌دهند او تحمل نموده، روز واپسین آن‌را اداء می‌کند، و بعد از او
امامان شاهد امت‌اند، و آن حضرت شاهد شاهدان است.
معنای «مبشر» و «نذیر» بودن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) این است که مؤمنان مطیع خدا و رسول را، به پاداش نیک و بهشت بشارت، و کافران عصیان‌گر را به عذاب و
آتش جهنم انذار می‌دهد.
«وَ داعِیاً اِلَی اللَّهِ بِاِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً»، دعوت آن‌حضرت به سوی خدا، همان دعوت مردم به سوی ایمان به خدای یگانه است که لازمه‌اش ایمان به دین خدا است، و اگر دعوت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را مقید به
اذن خدا کرد، برای آن است که به مسئله
بعثت و
نبوت او اشاره کند.
و «سراج منیر» و یا چراغ روشنایی‌بخش بودنش به این است که آن‌حضرت را طوری قرار داد که مردم به وسیله او به
سعادت خود و به راه نجاتشان از ظلمت‌های
شقاوت و گمراهی هدایت شوند؛ لذا این تعبیر از باب
استعاره است.
البته برخی گفته‌اند: مقصود از سراج منیر، قرآن است و تقدیرش این است: و ما تو را مبعوث کردیم در حالی که صاحب چراغ پرفروغی مانند قرآن هستی. بنابراین، مضاف حذف شده است.
برخی از مفسران شاهد بودن را به معنای سیره حضرتشان گرفته و گفته‌اند؛ مراد از شاهد،
سیره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است؛ پیامبر به وسیله رفتار پسندیده‌اش دلیل و میزان است. انسان را به شناخت خودش هدایت می‌کند و به او می‌نمایاند که در برابر خدا چه وظایفی دارد. مؤمنان را به
بهشت بشارت داده و عصیان‌گران را از آتش عذاب بیم می‌دهد.
قرآن کریم در این دو آیه چند منصب و مقام را برای رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بیان می‌کند:
او را شاهد و گواه معرّفی کرده و فرمود: تو در دنیا و آخرت گواه امّت خود هستی و در مورد آنان شهادت به حق می‌دهی و حکم تو در باره آنها جاری است.
از خصوصیّات مقام تو چنین خواهد بود که مؤمنان را به
رحمت و
مغفرت حق تعالی و بهره‌مندی آنان از درجات بهشت و متنعّم گردیدن آنها به فیوضات غیر متناهی ابدی مژده می‌دهی.
از خصوصیّات دیگر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) این است که در عین حال که مؤمنان و نیکوکاران را به فیوضات ابدی مژده می‌دهد، در‌عین‌حال آنها را می‌ترساند و به عذاب و انتقام الهی تهدید می‌کند تا آن‌که همیشه بین
خوف و رجاء باشند؛ یعنی نه به
عبادت خود
مغرور گردند و نه از رحمت حقّ تعالی ناامید شوند.
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مطابق فرمان الهی آن‌گونه که مامور گردید، بدون کم و زیاد مردم را به سوی
توحید می‌خواند و راه هدایت و رسیدن به
قرب الهی را به آنان می‌آموزد.
چراغ روشن بودن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، یعنی همان‌گونه که در شب تاریک که ظلمت روی زمین را فراگرفته، با چراغ روشن، تاریکی برطرف می‌گردد. در زمانی که ظلمت
کفر و
شرک اهل عالم را فراگرفته، پیامبر چراغ روشنی است که با نور وجودش، ظلمت
کفر و
جهل و
خودخواهی و
خودپسندی از بین رفت.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ویژگی‌های رسول خدا در آیات ۴۵ و ۴۶ سوره احزاب»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۱۰/۵.
