واکنش مؤمنان در برابر مشاهده احزاب در جنگ خندق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سوره احزاب،
نبرد خندق،
قرآن کریم،
مومن،
منافق،
کافر.
پرسش: بر اساس آیات سوره احزاب و در نبرد خندق، واکنش مؤمنان در برابر یورش لشکر انبوهی که از قبائل گوناگون کفار گرد هم آمده بودند، چه بود؟!
پاسخ اجمالی: طبق آیه ۲۲ سوره احزاب، مؤمنان وقتی لشگریان احزاب را دیدند، نه تنها تزلزلی به دل راه ندادند، بلکه آن را وعده خدا و رسولش دانستند و آنها را
تصدیق کردند، البته این ناشی از ایمان راسخ آنان بود.
قرآن کریم در بیان حال مؤمنان هنگام مشاهده لشگر احزاب که در اطراف
مدینه اردو زده، و برای نبرد با مسلمانان صف‌آرایی کرده بودند، می‌فرماید:
«وَ لَمَّا رَاَ الْمُؤْمِنُونَ الْاَحْزابَ قالُوا هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ ما زادَهُمْ اِلَّا اِیماناً وَ تَسْلِیماً؛
و هنگامی که مؤمنان لشگر احزاب را دیدند، گفتند: این همان چیزی است که
خدا و پیامبرش به ما وعده داده‌اند و خدا و پیامبرش راست گفته‌اند، و جز به
ایمان و تسلیم‌شان نیفزود.»
این آیه در توصیف حال مؤمنان است که وقتی لشگرهای احزاب را دیدند که اطراف مدینه اردو زده‌اند، نه تنها تزلزلی به دل راه ندادند، بلکه گفتند این همان چیزی است که خدا و رسولش به ما وعده داده‌اند، و خدا و رسولش راست می‌گویند. این عکس‌العمل آنان برای این است که در ایمان خود راسخ شده، و رشد یافته‌اند، و خدا و رسولش را تصدیق می‌کنند. بر خلاف عکس‌العملی که منافقان از خود نشان دادند، آنها وقتی لشگرهای احزاب را دیدند به شک افتادند.
«وَ لَمَّا رَاَ الْمُؤْمِنُونَ الْاَحْزابَ»، یعنی چون گروندگان به حق و تصدیق کنندگان خدا و
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به چشم خود دیدند گروه‌هایی را که بر جنگ با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اجتماع کردند، با توجه به زیادی افراد لشگرشان گفتند: «هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ»؛ این آن چیزی است که خدا و پیامبرش به ما وعده دادند و راست گفت خدا و پیامبرش.
در معنای این آیه دو نظریه وجود دارد:
۱. برخی می‌گویند: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از پیش به مؤمنان خبر داده بود که احزاب عرب علیه آنان قیام نموده و با آنها جنگ خواهند کرد، ولی وعده داد که غلبه و پیروزی با مسلمانان خواهد بود. وقتی آنها لشگر احزاب را دیدند وعده پیامبر بر آنها روشن شد، و این پیش‌گویی معجزه‌ای برای آن‌حضرت بود و جز بر ایمانشان نیفزود.
۲. بعضی گفته‌اند؛ خدای تعالی در آیه ۲۱۴
سوره بقره به آنها وعده داده بود:
«أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء وَزُلْزِلُواْ حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللّهِ قَرِيبٌ؛
ای مؤمنان آیا پنداشتید که به
بهشت می‌روید در حالی‌که هنوز گرفتاری کسانی که پیش از شما در گذشته بودند، به سوی شما نیامده است؛ به آنان سختی و گرفتاری‌ها رسید و دهشت زده شدند، تا آن‌جا که پیامبر و مؤمنانی که با او بودند گفتند: یاری خدا چه وقت است؟ آگاه باشید یاری خدا نزدیک است».
بنابر‌این؛ مؤمنان چون گروه‌های عرب را در روز خندق دیدند، آن جمله را گفتند؛ به جهت علم و اعتقادی که داشتند به این‌که به آنها نمی‌رسد مگر آنچه را که به پیامبران و مؤمنان جلوتر ایشان رسید، و انبوه مشرکان جز بر تصدیق،
یقین و پایداری آنان در جنگ نیفزود.
این آیه علاوه بر این‌که شرایط اعتقادی و استواری در ایمان مؤمنان را بیان می‌کند، بعضی از فضایل و برجستگی‌های آنان را نیز یادآور می‌شود تا مؤمن واقعی از منافق تمیز داده شود.
۱. از صفات مؤمنان چنین بود که وقتی لشگر احزاب را دیدند نه تنها ذره‌ای سستی بر آنها عارض نشد، بلکه بر ایمانشان افزوده شد و گفتند این همان است که خدا و پیامبرش قبلا به ما خبر دادند و بر ایمان خود ثابت قدم ماندند.
اما در مقابل وقتی منافقان لشگر انبوه کفار را دیدند گفتند: وعده‌های پیامبر
دروغ است و می‌خواهد ما را اغوا نماید.
۲. مؤمنان گفتند: «صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ» خدا و رسولش راست گفتند که به ما وعده چنین روزی را داده بودند و ما قول خدا و رسولش را تصدیق می‌کنیم.
۳. «وَ ما زادَهُمْ اِلَّا اِیماناً وَ تَسْلِیماً». هنگامی که لشگر احزاب مؤمنان را احاطه نموده بود، ذره‌ای از
شک و تردید در دل مؤمنان خطور نکرد، بلکه بر ایمان و تسلیم آنها افزود، و آنان مانند «
بنیان مرصوص» پا برجا و ثابت قدم ایستادگی کردند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «واکنش مؤمنان در برابر مشاهده احزاب در جنگ خندق» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۱/۱۸.
