والدین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: والدین، فرایض دینی، اطاعت،
احترام،
معصیت،
عذاب.
پرسش: اگر شخصی به انجام دادن فرایض دینی علاقه‌مند بوده و آنها را بجا آورد، در‌عین‌حال والدین وی از این مسئله ناراضی بوده و از او ممانعت به
عمل آورند، چه عذابی پیش رو خواهند داشت؟!
پاسخ: در
قرآن کریم بعد از آنکه خدای متعال انسان‌ها را از شرک نهی فرموده، نسبت به
احسان در
حق پدر و مادر و اطاعت از آنان سفارش کرده است. دامنه و گستره اطاعت از پدر و مادر تا جایی است که مانع انجام دستورات الهی نشوند؛ یعنی اگر پدر یا مادر
فرزند خود را از انجام دادن واجبات دینی (فرایض دینی) منع کنند و یا او را بر انجام دادن کاری که معصیت و خلاف شرع (حرام) است، امر کنند، در این صورت اطاعت از آنان
واجب نیست و اگر فرزند توانایی دارد، باید در این موارد با آنان مخالفت کرده و واجبات دینی خود را انجام دهد و کارهای معصیت و خلاف
شرع را ترک کند و اگر توانایی مخالفت با آنان را نداشته باشد و مجبور به ارتکاب
حرام یا ترک واجب شود، گناه آن متوجه کسی است که او را به
گناه انداخته است و میزان گناه و
عقوبت این کار بستگی به نوع واجبی دارد که ترک شده یا گناهی که فرزند انجام داده است؛ اما اگر والدین ترک
مستحبات و
مباحات یا انجام دادن
مکروهات و مباحات را از فرزندان خود بخواهند، اطاعت از آنان لازم است.
در قرآن کریم بعد از آنکه خدای متعال انسان‌ها را از
شرک نهی فرموده، نسبت به احسان در حق پدر و مادر سفارش کرده است. مرحوم
علامه طباطبایی می‌فرماید: بعد از
توحید یکی از بزرگ‌ترین
واجبات الهی احسان به
والدین است
و در این احسان و احترام فرقی بین والدین
مؤمن و
کافر نیست؛ زیرا
قرآن به‌صورت مطلق (بدون هیچ قیدی) می‌فرماید: «به پدر و مادر احسان کنید».
یکی از مصادیق احسان به پدر و مادر، عدم مخالفت با دستورات و خواسته‌های آنان است.
اما در جایی که خواسته والدین در تضاد و مخالفت با دستورات و اعمال دینی باشد، باید گفت وظایف و دستورات
شرع به پنج دسته تقسیم می‌شوند:
واجبات دینی (فرایض دینی) که انجام دادن آنها لازم و ترک کردن آنها حرام است. در این موارد اگر پدر و مادر با هم یا یکی از آنها
فرزند را از انجام دادن چنین دستوراتی منع کنند،
اطاعت آنان بر فرزند واجب نیست.
محرمات (کارهای حرام) که انجام دادن آنها حرام (ممنوع) و ترک آنها لازم است. در این موارد نیز اگر پدر و مادر با هم یا یکی از آنها، فرزند خود را وادار به انجام دادن چنین دستوراتی کنند، اطاعت آنان بر فرزند واجب نیست.
امام علی ـ علیه‌السلام ـ در این زمینه می‌فرماید: " اطاعت از
مخلوق (هر کس که باشد) در انجام دادن معصیت الاهی پذیرفتنی نیست".
و در جای دیگر می‌فرماید:" حق پدر آن است که فرزند در هر چیزی جز
معصیت خداوند، از او پیروی کند".
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در این باره می‌فرمایند: "نیکی به پدر و مادر واجب است، اگرچه
مشرک باشند؛ ولی اگر امر به معصیت خداوند کردند، نباید از آنان اطاعت شود".
مستحبات، دستوراتی است که انجام دادن آنها نیکوست؛ اما لازم نیست و ترک کردن آنها نیکو نیست؛ اما حرام هم نیست. در این موارد اگر پدر و مادر با هم یا یکی از آنها، فرزند را از انجام دادن چنین دستوراتی منع کنند یا او را به انجامش امر کنند، اطاعت آنان بر فرزند واجب است.
لذا فقیهان فرموده‌اند: "اگر پدر و مادر فرزندشان را از
روزه مستحبی نهی کنند، احتیاط واجب آن است که روزه نگیرد. همچنین اگر روزه مستحبی فرزند موجب اذیت
پدر و مادر شود، باید ترک شود و اگر روزه گرفته، باید
افطار کند."
همچنین فرموده‌اند: " اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کنند که
نماز را به
جماعت بخواند، چون اطاعت پدر و مادر واجب است، بنا بر احتیاط واجب باید نماز را به جماعت بخواند و قصد استحباب نماید."
مکروهات، دستوراتی است که انجام دادن آنها نیکو نیست؛ اما حرام هم نیست و ترک کردن آنها نیکوست؛ اما واجب نیست. در این موارد نیز اگر پدر و مادر با هم یا یکی از آنها، فرزند را از انجام دادن چنین دستوراتی منع کنند یا او را به انجامش امر کنند، اطاعت آنان بر فرزند
واجب است.
مباحات، کارهایی است که انجام دادن و ترک کردن آنها از نظر
شرع یکسان است و
اسلام انتخاب انجام یا ترک آنها را به انسان‌ها واگذار فرموده است. در این موارد نیز اگر پدر و مادر با هم یا یکی از آنها، فرزند را از انجام دادن چنین دستوراتی منع کنند یا او را به انجامش امر کنند، اطاعت آنان بر فرزند واجب است.
در مواردی که پدر و مادر آگاهانه یا ناآگاهانه فرزند خود را از انجام دادن واجبات دینی (فرایض دینی) منع کنند یا او را بر انجام دادن کاری که
معصیت و خلاف شرع (حرام) است، امر کنند، اطاعت از آنان واجب نیست و اگر فرزند توانایی دارد،
باید در این موارد با آنان مخالفت کرده و واجبات دینی خود را انجام دهد و کارهای معصیت و خلاف شرع را ترک کند و اگر توانایی مخالفت با آنان را نداشته باشد و مجبور به ارتکاب حرام یا ترک واجب شود،
گناه آن متوجه کسی (پدر و مادری) است که او را به گناه انداخته‌اند و عقوبت این کار بستگی به نوع واجبی دارد که ترک شده یا گناهی که فرزند انجام داده است.
با این همه از آنجایی که پدر و مادر حق بزرگی بر گردن
انسان دارند و خداوند نیکی به والدین را به‌صورت کلی توصیه فرموده است ـ خواه
مؤمن باشند، خواه
کافر ـ ضمن رعایت احترام و
احسان به والدین، باید پیوسته از درگاه
خداوند،
هدایت،
رحمت و
غفران الهی را برای آنان طلب نماییم و از طریق محبت، آنان را با خویش همراه سازیم.
پایگاه اسلام کوئست.
