نعمت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نعمت،
مرگ، فنا ،
جهنم ،
عذاب ، خیر.
پرسش: در سوره الرحمن آیاتی را ذکر می‌کند و سپس می‌گوید:"
فَبأَیِّ ءَالَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ "؛(
آیه ۱۳سوره الرحمن (۵۵) ) اما در این بین آیاتی را می‌بینیم که با این سبک سازگار نیستند. از جمله
آیه ۳۵ سوره الرحمن (۵۵) ،
آیه ۴۱ سوره الرحمن (۵۵) و
آیه ۴۴ سوره الرحمن (۵۵) ، حال آیا این سیاق منتفی است، یا این‌که اینها در زمره نعمت‌های الاهی قرار می‌گیرند؟ در صورت دوم لطفاً توضیح دهید.
پاسخ: سوره الرحمن تعدادی از نعمت‌های الاهی را شمارش می‌کند و بعد از ذکر هر نعمتی با آیه "
فَبأَیِّ ءَالَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ " در پی آن است که از مخاطب خود اقراری بر این
نعمت ها بگیرد. در این سوره نعمت‌های گوناگون مادی و معنوی ذکر شده است. بیان این مصادیق به‌عنوان نعمت‌های خداوند به این معنا نیست که اینها در تمام موارد موجب
خیر و خوشی هستند؛ بلکه برای نعمت بودن یا نبودن باید کلیت اینها را در نظر گرفت. اگرچه در نگاه اول، شمارش مرگ و عذاب‌های جهنم در زمره نعمت‌های الاهی سخت است؛ اما وقتی نگاهمان را باز‌تر کرده و تمام جوانب را در نظر بگیریم، می‌بینیم که مرگ در موارد بسیاری همچون زمانی که یک انسان
مؤمن عاشق دچار آن می‌شود، وسیله‌ای است برای رسیدن به آمال و آرزوها و فرار از این
دنیا ی مادی برای رسیدن به خداوند باری تعالی.
همچنین مرگ وسیله‌ای است برای به یاد آوردن
آخرت که سبب می‌شود مرگ در زمره نعمت‌های الاهی قرار بگیرد. عذاب جهنم نیز نقش بسیار عمده‌ای در نزدیک شدن به خدا و ترک
محرمات دارد و به نوعی نقش بازدارندگی بسیار مؤثری را ایفا می‌کند. در نتیجه با در نظر گرفتن موارد مثبت این
مصادیق و مقایسه آن با موقعیت‌های دیگر، می‌توان آنها را در زمره نعمت‌های الاهی به شمار آورد.
سوره الرحمن به‌طور کلی بیانگر نعمت‌های مختلف "معنوی" و "مادی" خداوند است که بر بندگان خود ارزانی داشته و آنها را غرق در آن ساخته است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان نام این سوره را "سوره
رحمت " یا "سوره
نعمت " گذارد و به همین دلیل با نام مبارک "الرحمن" که
رحمت واسعه الاهی را بازگو می‌کند، آغاز شده است.
اما هر خلقتی برای این‌که بتواند در زمره نعمت قرار گیرد، لازم نیست در تمام موارد موجب راحتی و خوشی باشد؛ بلکه برای نعمت بودن همین بس که خیر بیشتری داشته باشد و وقتی که آن را به‌صورت کلی در نظر می‌گیریم، می‌بینیم سود آن بیشتر از ضررش است؛ هرچند گاهی در موارد خاص موجب
عذاب نیز شده باشد.
در آیات مورد بحث نیز باید همین امر را لحاظ کرد و کلیت موارد یاد شده را دید تا بتوان به
قضاوت نشست که آیا می‌توان آنها را در زمره نعمت‌های الاهی برشمرد یا خیر؟
در
آیه ۲۶ سوره الرحمن (۵۵) "
کلُ‌ُّ مَنْ عَلَیهْا فَان " مشاهده می‌کنیم که در بحث از نعمت‌های الاهی،
فنا ی انسان‌ها را ذکر می‌کند. در تفسیر نمونه چند احتمال ذکر شده است که بنابر تمام آنها می‌توان
مرگ و فنا را در زمره نعمت‌های الاهی قرار داد:
"اما چگونه مسئله فنا می‌تواند در زمره نعمت‌های الاهی قرار گیرد؟ ممکن است از این نظر باشد که این فنا به معنای فنای مطلق نیست؛ بلکه دریچه‌ای است به
عالم بقا و دالان و گذرگاهی است که شرط وصول به سرای جاویدان عبور از آن است.
دنیا با تمام نعمت‌هایش زندانی است برای مؤمن و خروج از این دنیا آزاد شدن از این زندان تنگ و تاریک است.
و یا از این نظر که ذکر نعمت‌های فراوان گذشته ممکن است مایه
غفلت و غرق شدن گروهی در زندگی دنیا و انواع خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و لؤلؤ و مرجان و مرکب‌های راهوارش گردد؛ لذا یادآوری می‌کند که این
دنیا جای بقا نیست؛ مبادا دل‌بستگی به اینها پیدا کنید و از آنها در مسیر پروردگار بهره نگیرید که این تذکر خود نعمتی است بزرگ".
بنا بر هر یک از این احتمالات مذکور، مرگ جزو نعمت‌های الاهی قرار می‌گیرد و مشخص می‌شود که مرگ در یک نگاه کلی و با لحاظ کردن تمام موارد، چیزی جز نعمت نیست و دیگر نمی‌توان آن را از سیاق این سوره خارج دانست.
دسته دوم از آیات سوره الرحمن که نعمت بودن آنها با کمی تأمل همراه است؛ آیاتی است که جهنم و عذاب الاهی در آن مطرح شده است. از جمله آنها:"بر شما شعله‌ای بی‌دود فرستاده شود، یا دودی بی‌شعله، پس با او مقابله نتوانید کرد".
"
کافران را به نشان صورتشان می‌شناسند و از موی جلو سر و پاهایشان می‌گیرند".
و "آنان در میان
آتش و
آب جوشان رفت و آمد می‌کنند".
این آیات نیز مورد شبهه بوده و ممکن است شخصی در نگاه اول این آیات را به دور از رحمت الاهی دانسته و شمارش آنها در زمره نعمت‌های الاهی برای او عجیب باشد؛ اما باید به این موارد نیز نگاه عمیق‌تری داشت. ذکر این موارد مانند این است که یک مادر برای جلوگیری از غذا خوردن زیاد فرزندش، او را به یاد بیماری‌های ناشی از آن بیاندازد تا او را از این اشتباه دور کند. خداوند نیز با ذکر
جهنم و عذاب‌های آن در پی تلنگر زدن به
انسان ها بوده و ذکر این عذاب‌ها هشداری است برای نگه داشتن انسان‌ها در راه درست و همچنین عاملی است برای اصلاح و
تربیت که در این صورت ذکر اینها لطف و نعمتی به حساب می‌آید و اگر این عذاب‌ها و جهنمی در کار نبود بسیاری به گمراهی دچار می‌شدند و تنها جهنم بوده که آنها را از
گناه و اشتباه دور کرده است.
بر این اساس عذاب‌ها را نیز از همین جهت می‌توان از نعمت‌های الاهی برشمرد و همان‌گونه که قرار دادن
مجازات در قوانین و اجرای آن توسط نیرو های انتظامی در راستای نظم بخشیدن به جامعه بوده و نمی‌توان آن را خلاف
حق دانست،
خلقت جهنم و عذاب آن را نیز باید در راستای
هدایت بشر فرض کرد.
پایگاه اسلام کوئست.
