نظر غزالی در عدم جواز لعن یزید
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: محمد،
لعن،
یزید بن معاویه،
ابوحامد غزالی.
پرسش: آیا ابوحامد غزالی
فتوا به
حرمت لعن یزید داد؟ آیا این فتوا، حمایتی از او در برابر
امام حسین (علیه‌السّلام) به شمار نمی‌آمد؟!
پاسخ: در کتابش نگاشت که لعن
مسلمانان جایز نیست و یزید مسلمان است و نسبت قتل یا دستور و یا رضایت او به کشتن حسین بن علی (علیه‌السّلام)
سوء ظن به مسلمان است و سوء ظن نیز به حکم کتاب (
قرآن) و
سنّت حرام است!
در بررسی این سخن غزالی، نخست باید گفت؛ او پاسخش را با این پیش‌فرض در نظر گرفته است که یزید نه دستور به قتل امام داده بود و نه از آن آگاه بود؛ و به همین دلیل لعن او روا نیست و از همین سخن برمی‌آید که اگر برای کسی ثابت شده باشد که او در شهادت امام (علیه‌السّلام) نقش داشت، لعنت بر او روا خواهد بود؛ از‌این‌رو خودش در ادامه می‌گوید که اگر ثابت شود قاتل حسین (علیه‌السّلام) قبل از
توبه مرده است، شایسته لعن خواهد بود.
یزید بن معاویه به دلیل جنایاتی که در مدت کوتاه حکومت خود مرتکب شد، به ویژه شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) که مطمئنا آزار
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را به دنبال داشت، به تصریح آیه ۵۷
سوره احزاب، شایسته لعن است. علاوه بر آن، روایاتی نیز در لعن او وارد شده است:
ابن عباس می‌گوید: «هنگام شدّت‌یافتن آخرین بیماری رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که بر اثر آن از دنیا رفت، امام حسین (علیه‌السّلام) را بر سینه مبارک چسباند و در حالی که عرق از چهره‌اش بر سر و روی امام حسین (علیه‌السّلام) می‌چکید، فرمود: «مَا لِی وَ لِیزِیدَ لَا بَارَک اللَّهُ فِیهِ اللَّهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ؛
مرا با یزید چکار؟ خدا
برکت را در او قرار ندهد! خدایا یزید را مورد لعن قرار ده و از
رحمت خود دور کن.»
در زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) در روز عاشورا بر خواندن این دعا سفارش شده است:
«...اللَّهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ وَ اَبَاهُ...؛
خدایا، یزید و پدرش (
معاویه) را لعن فرما...» و...
با این وجود، ابوحامد محمد بن غزالی در جواب این پرسش که آیا لعن یزید به دلیل شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) و یا دستور به کشتن ایشان جایز است؟ در کتابش نگاشت که لعن مسلمانان جایز نیست و یزید مسلمان است و نسبت قتل یا دستور و یا رضایت او به کشتن حسین بن علی (علیه‌السّلام) سوء ظن به مسلمان است و سوء ظن نیز به حکم کتاب (قرآن) و سنّت حرام است!
در بررسی این سخن غزالی، نخست باید گفت؛ او پاسخش را با این پیش‌فرض در نظر گرفته است که یزید نه دستور به قتل امام داده بود و نه از آن آگاه بود؛ و به همین دلیل لعن او روا نیست و از همین سخن برمی‌آید که اگر برای کسی ثابت شده باشد که او در شهادت امام (علیه‌السّلام) نقش داشت، لعنت بر او روا خواهد بود؛ از‌این‌رو خودش در ادامه می‌گوید که اگر ثابت شود قاتل حسین (علیه‌السّلام) قبل از توبه مرده است، شایسته لعن خواهد بود.
البته این‌که وقوع این جنایت با هماهنگی یزید بود از متواترات تاریخی است، و برخی از گزارش‌های مخالف با آن، که جهت پاکسازی چهره یزید وجود دارد، در برابر آنها تاب مقاومت ندارد. از سوی دیگر لعن به معنای بیزاری از اعمال زشت یک فرد و
دعا برای دور شدن او از رحمت خدا است. بر‌اساس منابع شیعه و اهل‌سنت برخی از مسلمانان که مرتکب اعمال خلاف شدند مستحق لعن هستند.
علاوه بر آن‌که یزید در طول سه سال حکومت خود غیر از جنایت
عاشورا، کارهای دیگری نیز انجام داده بود که او را شایسته لعن نموده و نشان از بی‌دینی و بی‌اعتقادی او به
مبدا و معاد دارد؛ مانند: غارت و تخریب
مدینه، کشتن افراد زیادی از
صحابه و دیگران،
سنگ‌باران کردن و انهدام خانۀ خدا
و...
یزید حتی از اظهار
کفر خود ابایی نداشت و در جلسه‌ای که در
شام و در محضر اسرای اهل‌بیت (علیه‌السّلام) تشکیل شد، آنچه در دل داشت را به صورت شعری بیان کرد:
«لعبت‌هاشم بالملک فلا خبر جاء و لا وحی نزل؛
فرزندان هاشم (پیامبر و خاندان او) با حکومت بازی کردند و گرنه هیچ
وحی و خبری از آسمان نیامده است!»
به‌هر‌حال به گفته ظریفی، اگر به عقیده برخی، توبه یزید از قتل امام حسین (علیه‌السّلام) پذیرفته شود، با همان مبنا توبه فردی که یزید را لعنت کرده نیز مسلماً پذیرفته خواهد شد!
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «نظر غزالی در عدم جواز لعن یزید بن معاویه»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۴/۹.
