• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نسخ قرآن به سنت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: نسخ قرآن به سنت.

پرسش: آیا نسخ قرآن به سنت جایز است؟

پاسخ: چند نوع نسخ در آیات قرآن قابل تصور است که برخی مورد قبول و برخی مردود است. یکی از آن اقسام که مربوط به پرسش نیز بوده، نسخ قرآن به سنت است.


نسخ قرآن به سنت، خود یکی از اقسام «نسخ حکم و بقای آیه» بوده و درباره آن بحث شده است؛ بدین معنا که در قرآن آیه‌ای باشد و محتوای آن، که یک حکم شرعی است، به‌وسیله سنت نسخ شده باشد.

چنین نسخی به چندگونه قابل تصور است:
[۱] خویی، سید ابوالقاسم، ‌ البیان فی تفسیر القرآن، ص ۲۸۵، بی‌جا و بی‌تا.    


۲.۱ - نوع اول

نسخ به‌وسیله سنت متواتر.

۲.۲ - نوع دوم

نسخ به‌وسیله اجماع قطعی که کاشف از صدور نسخ از سوی معصوم ـ علیه‌السلام ـ باشد.

۲.۳ - نوع سوم

نسخ به‌وسیله خبر واحد.

درباره صورت اول و دوم از نسخ، سه نظریه وجود دارد:

۳.۱ - دیدگاه اول

به‌هیچ‌وجه آیات قرآن به‌وسیله سنت نسخ نمی‌شود؛
[۲] نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، ج ۱، ص ۲۴۱، انتشارات اسلامیه‌، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.
[۳] طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۱۴، دفتر انتشارات اسلامی‌، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    


۳.۱.۱ - ذکر چند نمونه

افرادی مانند شیخ مفید (ره)، علمای شافعی و علمای دیگر این نظریه را پذیرفته‌اند.
[۴] نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، ج ۱، ص ۲۴۱، انتشارات اسلامیه‌، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.
[۵] سید مرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۰، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    
[۶] شیخ طوسی، العدة، ج ۲، ص ۴۸۷، چاپخانه ستاره، قم، ۱۴۱۷ق.    


۳.۲ - دیدگاه دوم

قرآن به‌وسیله سنت متواتر و اجماع قطعی نسخ می‌شود.
[۷] سید مرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۰، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    
[۸] سیدمرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۲، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    
[۹] خویی، سید ابوالقاسم، ‌ البیان فی تفسیر القرآن، ص ۲۸۵، بی‌جا و بی‌تا.    
[۱۰] نجمی، هاشم‌زاده هریسی‌، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ص ۲۶۰، بی‌جا و بی‌تا.
و اگر چنین نسخی واقع و ثابت شده باشد، پذیرفته می‌شود؛ و‌گرنه مورد پذیرش نیست،
[۱۱] سید مرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۰، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    

[۱۲] خویی، سیدابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، ص ۲۸۵، بی‌جا و بی‌تا.    
[۱۳] نجمی، هاشم‌زاده هریسی‌، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ص ۲۶۰، بی‌جا و بی‌تا.
برخی گفته‌اند: اما چنین نسخی اصلاً واقع نشده است.
[۱۴] نجمی، هاشم‌زاده هریسی‌، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ص ۲۶۰، بی‌جا و بی‌تا.


۳.۳ - دیدگاه سوم

سخن سوم قول به تفصیل است که می‌گوید: نسخ قرآن به‌وسیله روایاتی که از ائمه اطهار ـ علیهم‌السلام ـ وارد شده، جایز نیست و اصلاً این نسخ معنا ندارد؛
[۱۵] طباطبایی، سیدمحمدحسین، حاشیة الکفایة، ج ۲، ص ۲۹۶، بنیاد علمی، فکری علامه طباطبایی، بی‌تا.    
ولی نسخ قرآن به‌وسیله سنت نبوی به جهت، آیه شریفه «آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید)، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید و از (مخالفت) خدا بپرهیزید که خداوند کیفرش شدید است»،
[۱۶] حشر (۵۹)، آیه ۷.    
جایز است.

۳.۳.۱ - علت نادرستی دیدگاه موجود

این نظریه مورد پذیرش نیست؛ زیرا روایات متعددی که از پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ نقل شده، بیانگر «نفی صدور ما یخالف الکتاب عنه»
[۱۷] «از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ چیزی که برخلاف قرآن باشد، صادر نمی‌شود».
است؛ یعنی وقتی رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ معیار تشخیص گفته‌های راستین خود را مطابقت آن با قرآن کریم دانسته، نمی‌توان پذیرفت حدیثی که علی‌رغم ناسخیت و مخالفتش با قرآن کریم صحیح باشد.

۳.۱.۱ - ذکر چند نمونه

و علمای شیعه و اهل سنت بر نقل این روایات اتفاق نظر دارند.

۳.۳.۳ - نتیجه

پس، این روایات دلالت می‌کنند که قرآن به‌وسیله سنت نبوی هم نسخ نمی‌شود.
[۱۸] طباطبایی، سیدمحمدحسین، حاشیة الکفایة، ج ۲، ص ۲۹۶ و ۲۹۷، بنیاد علمی، فکری علامه طباطبایی، بی‌تا.    


اما نسخ در صورت سوم (نسخ به‌وسیله خبر واحد ) نظر مشهور از شیعه و اهل سنت بر این بوده که چنین نسخی ممکن نیست.
[۱۹] خویی، سید ابوالقاسم، ‌ البیان فی تفسیر القرآن، ص ۲۸۴ و ۲۸۵، بی‌جا و بی‌تا.    
[۲۰] نجمی، هاشم‌زاده هریسی‌، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ص ۲۶۰، بی‌جا و بی‌تا.
[۲۱] سید مرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۰ و ۴۶۱، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    
[۲۲] شیخ طوسی، العدة، ج ۱، ص ۱۲۱، چاپخانه ستاره، قم، ۱۴۱۷ق.    


۴.۱ - دیدگاه اندلسی

اگرچه افراد کمی ـ مانند ابن حزم اندلسی از گروه ظاهریه اهل سنت ـ قائل به جواز و وقوع آن هستند؛ (نک:الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۰ و ۴۶۱؛ العدة، ج ۱، ص ۱۲۱).

۱. ↑ خویی، سید ابوالقاسم، ‌ البیان فی تفسیر القرآن، ص ۲۸۵، بی‌جا و بی‌تا.    
۲. ↑ نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، ج ۱، ص ۲۴۱، انتشارات اسلامیه‌، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.
۳. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۱۴، دفتر انتشارات اسلامی‌، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.    
۴. ↑ نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، ج ۱، ص ۲۴۱، انتشارات اسلامیه‌، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.
۵. ↑ سید مرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۰، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    
۶. ↑ شیخ طوسی، العدة، ج ۲، ص ۴۸۷، چاپخانه ستاره، قم، ۱۴۱۷ق.    
۷. ↑ سید مرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۰، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    
۸. ↑ سیدمرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۲، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    
۹. ↑ خویی، سید ابوالقاسم، ‌ البیان فی تفسیر القرآن، ص ۲۸۵، بی‌جا و بی‌تا.    
۱۰. ↑ نجمی، هاشم‌زاده هریسی‌، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ص ۲۶۰، بی‌جا و بی‌تا.
۱۱. ↑ سید مرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۰، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    
۱۲. ↑ خویی، سیدابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، ص ۲۸۵، بی‌جا و بی‌تا.    
۱۳. ↑ نجمی، هاشم‌زاده هریسی‌، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ص ۲۶۰، بی‌جا و بی‌تا.
۱۴. ↑ نجمی، هاشم‌زاده هریسی‌، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ص ۲۶۰، بی‌جا و بی‌تا.
۱۵. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، حاشیة الکفایة، ج ۲، ص ۲۹۶، بنیاد علمی، فکری علامه طباطبایی، بی‌تا.    
۱۶. ↑ حشر (۵۹)، آیه ۷.    
۱۷. ↑ «از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ چیزی که برخلاف قرآن باشد، صادر نمی‌شود».
۱۸. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، حاشیة الکفایة، ج ۲، ص ۲۹۶ و ۲۹۷، بنیاد علمی، فکری علامه طباطبایی، بی‌تا.    
۱۹. ↑ خویی، سید ابوالقاسم، ‌ البیان فی تفسیر القرآن، ص ۲۸۴ و ۲۸۵، بی‌جا و بی‌تا.    
۲۰. ↑ نجمی، هاشم‌زاده هریسی‌، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ص ۲۶۰، بی‌جا و بی‌تا.
۲۱. ↑ سید مرتضی، الذریعة، ج ۱، ص ۴۶۰ و ۴۶۱، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش.    
۲۲. ↑ شیخ طوسی، العدة، ج ۱، ص ۱۲۱، چاپخانه ستاره، قم، ۱۴۱۷ق.    


پاگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «نسخ قرآن به سنت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۹/۱۱..    


رده‌های این صفحه : قرآن شناسی | نسخ در قرآن
جعبه ابزار