نساء العالمین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها،
حضرت مریم سلام‌الله‌علیها، سیده نساء العالمین.
پرسش: با توجه به آیه ۴۲
سوره آل‌عمران در بیان اصطفای حضرت مریم بر
نساء العالمین که به‌صورت مطلق است و تخصیص آن به استناد روایات
شیخ صدوق به قید دوران خویش خواهشمند است بفرمایید:
اوّلاً؛ آیا مشابه این موضوع، یعنی تخصیص آیه با روایت در موضوعات دیگر در اهل سنت وجود دارد؟
ثانیاً؛ آیا این محاجه، یعنی استناد به حدیث در مقابل صریح آیه کامل است؟
ثالثاً؛ در قرآن کریم بیش از ۳۴ مرتبه نام حضرت مریم با موضوعات مختلف برده شده که بعضاً حاوی فضایلی است که در طول
تاریخ بشریت نمی‌توان برای زن و یا حتی برای مرد دیگری سراغ داشت؛ مانند دیدار و گفت‌وگو با جبرئیل، حمل
حضرت عیسی بدون پدر، ارسال غذای آسمانی به‌طوری که موجب شگفتی پیامبر خدا،
حضرت زکریا می‌شود و
تطهیر وی از سوی حضرت حق و... با این اوصاف آیا به صرف حدیث نقل شده که در هیچ‌یک از کتب اربعه نیست، می‌توان به افضلیت حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ حکم داد؟
رابعاً؛ چنانچه بتوان به استناد حدیث "
فاطمه بضعه منی "که ظاهراً می‌توان
تواتر لفظی آن را برای اهل سنت نیز اثبات نمود حکم به افضلیت حضرت زهرا نمود، آیا این استدلال، یعنی استناد به
روایت در مقابل صریح آیه کامل است؟
خامساً؛ آیا می‌توان گفت:"حضرت مریم سیده نساء العالمین بعد از حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ است؟
خواهشمند است هر نکته دیگری که می‌توان در این خصوص بیان داشت به تفصیل مرحمت نمایید.
پاسخ: پاسخ را در ضمن چند بخش ارائه می‌کنیم؛ سپس در پایان به چند نکته فرعی که در پرسش مطرح شده، اشاره می‌کنیم.
در این بخش به معنای عالمین می‌پردازیم، در این‌که آیا منظور از عالمین مردم تمام زمان‌ها و نقاط
جهان هستند و یا این‌که تنها برای مردمی که در یک زمان زندگی می‌کنند، به کار گرفته می‌شود.
با توجه به استعمالاتی که در
قرآن شده و استفاده
مفسران از آن استفاده می‌شود که تنها بر مردم یک بخش از زمان اطلاق می‌شود.
به‌عنوان نمونه به برخی از دیدگاه‌های مفسران اهل سنت اشاره می‌کنیم.
سیوطی در تفسیرش به نقل از عبدالرزاق و عبد بن حمید از قتادة می‌گوید:برای هر زمانی عالَمی هست.
فخر رازی مفسر بزرگ اهل سنت در توجیه این مطلب که آیه شریفه «
وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَی الْعالَمِینَ » شامل پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نمی‌شود، می‌گوید:برتری بنی‌اسرائیل شامل کسانی می‌شود که در زمان آنان موجود بودند؛ اما
پیامبر در آن زمان موجود نبود و زمانی که موجود نبود، پس از عالمین شمرده نمی‌شود؛ چون معدوم از عالمین نیست.
و نیز از اسحاق بن بشر و ابن عساکر از
ابن عباس پیرامون آیه شریفه «
وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ »
نقل می‌کند:«
وَ اصْطَفاکِ »، یعنی تو را انتخاب نمود و «
عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ » یعنی بر جهانیان
امت خودش.
اما این‌که آیا تخصیص آیه با
روایت در اهل سنت نیز وجود دارد، باید گفت: موارد بسیاری در میان آنان وجود دارد که ما در ذیل تنها به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
پیرامون آیه شریفه «
وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَی الْعالَمِینَ »
که خداوند به بنی‌اسرائیل می‌فرماید:ما شما را بر عالمیان برتری دادیم کسی از مسلمانان تردید نمی‌کند که این آیه شخص پیامبر را شامل نمی‌شود؛ در‌حالی‌که ظاهر این آیه عام است و تخصیصی نخورده است.
سیوطی در تفسیرش به نقل از عبدالرزاق و عبد بن حمید از قتادة پیرامون آیه شریفه «
وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَی الْعالَمِینَ »
می‌گوید: اینان بر عالمیانی که در آن زمان بودند، برتری داشتند.
فخر رازی پیرامون این آیه می‌گوید: یعنی بر عالمیان زمان خودشان.
در رابطه با آیه شریفه «
وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ »
نیز دیدگاه برخی از
مفسران اهل سنت را بیان می‌کنیم:
سیوطی در تفسیر آیه شریفه «عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ» نیز می‌گوید: یعنی از میان
امت زمان خودش.
یکی دیگر از مفسران اهل سنت نیز می‌گوید: خداوند مادر
عیسی (
مریم ) را برگزید و او را از هر پلیدی پاک گردانید و او را بر زنان زمانش برتری بخشید.
شواهد بسیاری از
تفاسیر اهل سنت و
شیعه وجود دارد که استفاده می‌شود برتری حضرت مریم ـ سلام‌الله‌علیها ـ بر زنان عالمیان منحصر به آن حضرت نیست؛ بلکه دست‌کم تعداد دیگری از زنان نیز همسان با او بر زنان عالمیان برتری دارند که با این بیان، انحصاری که توهم آن می‌رفت برچیده می‌شود؛ به‌عنوان نمونه تنها به یک مورد اکتفا می‌شود.
از انس بن مالک نقل شده که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: برترین زنان
عالم چهار نفر هستند: مریم دختر
عمران ،
آسیه دختر مزاحم همسر
فرعون ،
خدیجه دختر خویلد و
فاطمه دختر رسول اللّه».
از‌این‌رو با توجه به نکاتی که با شواهد بیان شد و روشن شد که معنای عالَمین عام نیست و بر پایه استدلال صاحب
تفسیر کبیر چون حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ در زمان حضرت مریم حضور نداشت؛ از‌این‌رو برتری
حضرت مریم بر آن حضرت، ثابت نمی‌شود و به تعبیر فنی، برتری فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ بر مریم سلام‌الله‌علیها، تخصیصی بر آیات قرآن نیست؛ بلکه حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ تخصصاً از دایره شمول واژه "العالمین" موجود در آیات خارج است.
از آن جایی که روایات مبین و
مفسر قرآن هستند که از آن به ثقل اصغر تعبیر می‌شود، روایات در تفسیر و تبیین آیه شریفه، حضرت مریم ـ سلام‌الله‌علیها ـ را برترین زنان زمان خودشان و حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ را برترین زنان از اولین تا آخرین می‌دانند.
اگر نام فرد یا گروهی بیش از دیگران در
قرآن مورد استفاده قرار گرفته باشد، این لزوماً به معنای برتری آن فرد و یا گروه بر دیگران نیست؛ چنان‌که می‌بینیم واژه "بنی‌اسرائیل" ۴۰ مرتبه در قرآن به کار رفته است؛ در‌حالی‌که واژه مسلم (با مشتقات آن) تنها ۲۴ مورد استعمال شده است و نام دیگر پیامبران بیش از نام
پیامبر ما در قرآن وجود دارد، اما با این وجود نه برتری
بنی‌اسرائیل بر مسلمانان ثابت می‌شود و نه برتری دیگر پیامبران بر رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله!
برخلاف آنچه در پرسش مطرح شد، اولاً:این حدیث به‌صورت «فَاطِمَةَ سَیدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِین» در فقیه
و کافی
و تهذیب
که هر سه از کتب اربعه شیعه اند آمده؛ ثانیاً: مگر کتب روایی
شیعه فقط همین‌ها هستند و غیر آنها اعتباری ندارند و اگر چنین بود، پس چه نیازی به تألیف صدها جلد از کتاب‌های حدیثی دیگر بود که دیگران تألیف کرده‌اند.
مگر دیدار با
فرشته وحی و ارسال غذاهای آسمانی و... فقط برای حضرت مریم ـ سلام‌الله‌علیها ـ اتفاق افتاد آیا بسیاری از پیامبران با
فرشتگان خدا ملاقات نکردند و آیا خداوند برای بنی‌اسراییل غذاهای آسمانی نفرستاد؟ آیا بنی‌اسرائیلی که دریا برای عبورشان خشک شد، مدت‌های طولانی از غذای الاهی بهره بردند و...، برتر و یا مساوی با حضرت مریم ـ سلام‌الله‌علیها ـ بودند؟
کسانی که بر این باور هستند که
حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ بر حضرت مریم ـ سلام‌الله‌علیها ـ برتری دارد، نمی‌خواهند از شأن و منزلت حضرت مریم ـ سلام‌الله‌علیها ـ بکاهند
زیرا همان‌طور که اگر گفته شود مقام پیامبر
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از مقام پیامبران پیشین ـ علیهم‌السلام ـ بالاتر است، از مقام آنان کاسته نخواهد شد.
پایگاه اسلام کوئیست.
