مهدویت‌نگاری در قرن یازدهم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مهدویت،
امام مهدی (علیه‌السّلام)،
ظهور امام مهدی،
غیبت.
پرسش: در موضوع مهدویت چه آثاری در قرن یازدهم تدوین شده است؟
پاسخ:
در طول قرن یازدهم هجری قمری بسیاری از
علمای اهل سنت و
شیعه در مورد امام زمان و
رجعت و ظهور ایشان از خود کتاب‌ها و نوشته‌هایی به جای نهاده‌اند که در این مقاله به تعدادی از آنها که موجود و مفقود هستند اشاره‌ای خواهیم کرد.
المشرب الوردی فی مذهب المهدی؛ این کتاب در سال ۱۲۷۸ ق در قاهره به چاپ رسیده و نسخه‌های بسیار دارد.
کتاب، گفتاری است درباره این که
مهدی (علیه‌السّلام) بعد از ظهور به
اجتهاد خود عمل می‌کند نه به
احتیاط و نه به
تقلید از کسی و مذهبی که در این‌جا منظور،
مذهب ابوحنیفه است. شیخ عبداللَّه هندی معروف به مخدوم‌الملک چنین حکم کرده که مهدی (علیه‌السّلام) به مذهب ابوحنیفه عمل خواهد کرد.
الرد علی من حکم و قضی بانّ المهدی الموعود جاء و مضی، این رساله، نسخه‌های متعددی در نجف، هند و
مکّه دارد.
رسالة فی حق المهدی، دارای نسخه خطّی در کتاب‌خانه بلدیه اسکندریه مصر است.
مهدی آل‌الرسول، این رساله، نسخه‌های بسیار دارد و یک‌بار بدون تاریخ نیز به چاپ رسیده است. نویسنده، احادیثی را درباره غیبت، ظهور و نشانه‌های ظهور جمع کرده است.
این چهار اثر از نورالدین علی بن سلطان محمّد قاری هروی، مشهور به ملّا علی قاری (م ۱۰۱۴ ق) هستند.
وی از دانشمندان حنفی مذهب است که در علوم بسیاری چیره‌دست بود.
جزیره خضرا و بحر ابیض، قاضی نوراللَّه شوشتری (م ۱۰۱۹ ق).
در سال ۱۸۸۴ م، در هند در مطبعه نوری به چاپ رسیده است.
الفوز و الامان فی المهدی صاحب الزمان
این قصیده در کتاب الحدیقة الجلالیة
شیخ بهایی به سال ۱۴۱۱ (در صفحات ۴۸ - ۵۰) به چاپ رسیده است. شیخ احمد منیفی، این قصیده ۶۳ بیتی را شرح کرده که در آخر کشکول البهائی چاپ مصر به طبع رسیده است. همچنین ترجمه و شرح فارسی آن در مجله سفینه (ش ۱۱) به قلم فهیمه فهیمی‌نژاد به چاپ رسیده است.
این اثر از شیخ بهایی (م ۱۰۳۱ ق) است.
فرائد فوائد الفکر فی الامام المهدی المنتظر، مرعی بن یوسف کرمی مَقدسی حنبلی (م ۱۰۳۳ق).
دارای نسخه کتاب‌خانه ملّی پاریس به شماره ۲۰۲۶، و کتاب‌خانه سلیمانیه استانبول به شماره ۲۲۹۷۰ و ۱۴۴۶ است.
این کتاب در هفت باب تدوین شده است و تصویری از نسخه خطی آن در کتاب‌خانه محقّق طباطبایی در قم به شماره ۱۱۶ موجود است و در قم نیز، تحقیق و منتشر شده است.
وی از عالمان حنبلی مذهب فلسطین و از مشایخ الازهر است.
کفایة المهتدی فی معرفة المهدی، سیدمحمّد میرلوحی (م، بعد از ۱۰۸۵ ق).
نسخه خطّی این اثر در کتاب‌خانه مجلس شورای اسلامی به شماره ۸۳۳ و در دانشگاه تهران به شماره ۶۱۹ وجود دارد و گزیده آن با عنوان گزیده کفایه المهتدی چاپ شده است.
وی از عالمان شیعه در دوره صفویه است.
اثبات الرجعة و ظهور الحجة، سیدمحمّدموسی استرآبادی (م ۱۰۸۸ ق).
از عالمان شیعه است.
این کتاب، نسخه‌های متعدد دارد و اخیراً با عنوان الرجعة چاپ شده است.
الرجعة، محمّدمؤمن بن دوست محمّد حسینی استرآبادی (م ۱۰۸۸ ق).
این کتاب در سال ۱۴۱۵ ق در قم به چاپ رسیده و در آن ۱۱۱ حدیث گردآوری شده است. نویسنده، خود تلخیص آن را با عنوان منتخب کتاب الرجعة تحریر کرده که دارای نسخه خطّی در دانشگاه تهران به شماره ۲۱۴۴ است.
کتاب، مقدّمه‌ای دارد که در آن، برخی احادیث تسلیم در برابر ائمّه را آورده است و یک باب درباره رجعت و باب دیگر درباره دجّال است.
وی از عالمان شیعی است.
شوق مهدی، ملّا محسن فیض کاشانی (م ۱۰۹۱ ق).
غزلیات فیض کاشانی درباره حضرت مهدی که با مقدّمه علی دوانی در سال ۱۳۹۸ ق در تهران و در کتاب فروشی اسلامیه، به چاپ رسیده است.
اخبار ظهور، ناشناس (ق ۱۱ ق).
نسخه آن در کتاب‌خانه آستان قدس به شماره ۱۰۶۵۷ نگهداری می‌شود و در ورق ۱۷۵ تصریح شده که تاریخ تالیف ۱۰۷۸ ق است.
توقیت ظهور امام زمان، عبدالهادی بن رفیع‌الدین حسین رضوی دلیجانی (ق ۱۱ ق).
شیعه است.
کتاب، دارای نسخه خطّی به شماره ۱۹۸۸ در کتاب‌خانه مدرسه فیضیه است.
رسالة فی بیان وجه غیبة الحجة، ماجد بن فلاح شیبانی (ق ۱۱ ق).
نویسنده رساله، شیعی مذهب است.
از این رساله، نسخه‌ای در کتاب‌خانه آیة‌اللَّه مرعشی موجود است.
تفریج الکربة عن المنتقم لهم فی الرجعة، سیدمحمود حسینی کاظمی (م ۱۰۸۵ ق).
این کتاب، دارای نسخه‌ای در کتاب‌خانه آیة‌اللَّه مرعشی به شماره ۷۲۶ است و همچنین با نام اثبات وجوب الرجعة و تفریج الکربة هم معرفی شده است.
نویسنده، شیعه امامی است.
دعائم الدین و کشف الریبة فی اثبات الکرة و الرجعة، محمّدمحسن بن محمّد حسین بن عنایة‌اللَّه مشهدی (ق ۱۱ ق).
دارای نسخه خطی در کتاب‌خانه ملّی به شماره ۳۹۷ است.
مذهب وی شیعه امامی است.
۱. مختصر القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر.
۲. حاشیة علی القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر.
کتاب القول المختصر از ابن حجر هیثمی است و نویسنده این دو اثر، نوه وی، رضی‌الدین بن عبدالرحمان بن احمد بن حجر (م ۱۰۱۰ ق) است.
وی از اهل سنّت است.
۳. القصیدة فی استقبال قصیدة الفوز و الامان فی مدح صاحب الزمان،
شیخ جعفر خَطّی بحرانی (م ۱۰۲۸ ق).
وی شیعه امامی است.
۴. اثبات وجود القائم،
شیخ بهایی (م ۱۰۳۱ ق).
۵. مرآة الفکر فی المهدی المنتظر،
موسی بن یوسف کرمی حنبلی (م ۱۰۳۳ ق).
سنّی و دارای مذهب حنفی است.
۶. الرد علی شرعة التسمیة،
سیدرفیع‌الدین محمّد بن امیر شجاع‌الدین محمود (۱۰۳۴ ق).
وی شیعه است.
۷. رسالة فی مناهج تسمیات المهدی،
محمّدباقر حسینی میرداماد (م ۱۰۴۰ ق).
از فیلسوفان و فقیهان شیعه امامیه در دوره صفوی است.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مهدویت‌نگاری در قرن یازدهم» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۲۸.
