مرز وجوب امر به معروف و نهی از منکر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امر به معروف و نهی از منکر، مقام معظم رهبری.
پرسش: مرز وجوب امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ به عبارت دیگر چه حدی بر انسان واجب است که امر به معروف و نهی از منکر کند؟ آیا احتمال رسیدن ضرر مالی یا جانی و یا آبرویی می‌تواند مانع از امر به معروف و نهی افراد باشد، لطفاً توضیح دهید؟
پاسخ: هرگونه ضرر جسمی، مالی، جانی یا آبرویی هر چند اندک باشد، موجب سقوط این
تکلیف نیست؛ بلکه باید دید در قبال این امر و نهی چه به دست می‌آید و چه از دست می‌رود و امر به معروف و نهی از منکر در چه موردی و در چه سطحی است، در‌صورتی‌که حفظ
شعائر دین و از بین بردن گمراهی، نیازمند اهدای جان باشد، نه‌تنها از اموال گذشتن، بلکه جان‌بازی نیز در چنین شرایطی واجب است.
با توجه به این‌که این دو فریضه الهی دعوت به
خیر و اصلاح افراد جامعه و از بین بردن کاستی‌ها و ارشاد و راهنمایی مردم به خوبی‌هاست، نباید خود عامل مفسده‌ای باشد که در آن صورت نقض غرض خواهد شد. این دو فریضه برای حفظ نظام
اسلام و تقویت بنیه
مسلمانان پدیدار شده است؛ پس نباید به شمشیری دولبه تبدیل شود و زیان برساند. بنابراین چنین فریضه‌ای که برای رفع
مفاسد است، خود نباید مفسده‌ای پدید آورد و برای اجرای آن باید به قانون «اهم و مهم» مراجعه کرد. هر جا بین اجرای این دو
فریضه و ضررهای احتمالی تزاحمی ایجاد شد، برای مقدم داشتن یکی از آن‌ها باید دید کدام‌یک از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ یعنی آن‌جا که
امر به معروف و
نهی از منکر اهمیت بیشتری دارد، باید به اجرای آن پرداخت؛ هر چند ضرری متوجه فرد می‌شود و آن‌جا که ضرر ناشی از انجام این دو فریضه بیشتر از مصلحت اجرای آن است، آن دو واجب ساقط می‌شود.
ولی لازم به ذکر است هرگونه ضرر جسمی، مالی، جانی یا آبرویی هر چند اندک باشد، موجب سقوط این
تکلیف نیست؛ بلکه باید دید در قبال این امر و نهی چه به دست می‌آید و چه از دست می‌رود و امر به معروف و نهی از منکر در چه موردی و در چه سطحی است، در‌صورتی‌که حفظ
شعائر دین و از بین بردن
گمراهی، نیازمند اهدای جان باشد، نه‌تنها از
اموال گذشتن، بلکه جان‌بازی نیز در چنین شرایطی
واجب است.
در این رابطه مناسب است که عین فتوای رهبر معظم انقلاب را برای شما نقل کنیم:
«آمر به معروف و نهی‌کننده از منکر باید
عالم به معروف و منکر باشد و هم‌چنین بداند که فاعل منکر هم به آن
علم دارد و در‌عین‌حال عمداً و بدون
عذر شرعی مرتکب آن می‌شود و زمانی اقدام به این امر و نهی واجب می‌شود که احتمال تأثیر امر به معروف و نهی از منکر در مورد آن شخص داده شود و ضرری برای خود او نداشته باشد و در این مورد باید تناسب ضرر احتمالی و اهمیت معروفی را که به آن امر می‌نماید یا منکری را که از آن
نهی می‌کند، ملاحظه نماید و در غیر این صورت امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب نیست».
معظم‌ٌله در جای دیگر چنین می‌نویسند:
«به طور کلی اگر
خوف دارد که در صورت اقدام به امر به معروف و نهی از منکر ضرر قابل توجهی متوجه او شود، انجام آن واجب نیست؛ ولی سزاوار نیست کسی به مجرد احتمال وارد شدن ضرر کمی از طرف او، تذکر و
موعظه به برادر
مؤمن خود را ترک کند».
در این زمینه می‌توانید به کتب احکام مسائل فقهی و نیز توضیح المسائل مراجع عظام مراجعه فرمایید.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مرز وجوب امر به معروف و نهی از منکر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۲۲.
