• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مادر قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: مادر قرآن، سوره حمد.
پرسش کدام سوره به مادر قرآن معروف است؟
پاسخ:



سوره حمد، اولین سوره قرآن است، که اسامی مختلف و متعددی دارد که هرکدام از آن اسامی، به یکی از ویژگی‌ها اشاره دارد.


یکی از نام‌های این سوره «ام الکتاب»
[۱] شیخ صدوق، الامالی، کتابچی، ج ۱، ص ۵۴۹، تهران، چ ۶، ۱۳۷۶ش.
است.


«ام» به معنای اصل است و چون این سوره، به‌طور مختصر، بر اصول و عنوان‌های اصلی قرآنی اشاره دارد، چنین نامی به آن اطلاق شده است.
[۲] طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۸۲، تهران، انتشارات اسلام، چ ۲، ۱۳۷۸ش.



از جهت این‌که «ام» به معنای مادر نیز است، به آن مادر قرآن نیز گفته‌اند.
[۳] ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق، دکتر یاحقی، محمد جعفر، دکتر ناصح، محمد مهدی، ج ‌۱، ص ۲۹، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق.

[۴] بلاغی، سید عبد الحجت، حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، ج ‌۱، ص ۲۴۶، قم، انتشارات حکمت، ۱۳۸۶ق.



نام‌های دیگر سوره حمد که در روایات به آن اشاره شده، عبارت‌اند از:



۵.۱ - فاتحة الکتاب

[۵] بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۹۵، بنیاد بعثت، تهران، چ ۱، ۱۴۱۶ق.

زیرا مصحف و کتاب قرآن با این سوره آغاز می‌شود.

۵.۲ - حمد

[۶] علی بن موسی (امام هشتم)، الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام، ص ۱۳۴، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، مشهد، چا ۱، ۱۴۰۶ق.

زیرا در ابتدای این سوره، خدای عالمیان مورد ستایش قرار گرفته و واژه حمد در آن به کار رفته است.

۵.۳ - اُمّ الکتاب

[۷] بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۹۵، بنیاد بعثت، تهران، چ ۱، ۱۴۱۶ق.

ام به معنای اصل است و چون این سوره، به طور مختصر، بر اصول و عنوان‌های اصلی قرآنی اشاره دارد، چنین نامی به آن اطلاق شده است.

۵.۴ - سَبع المَثانی



۵.۴.۱ - اول

کلمه «سبع» اشاره به این دارد که این سوره هفت آیه دارد و «مثانی» اشاره به این دارد که این سوره دو مرتبه نازل شده است؛ یک بار در مکه و یک بار در مدینه .
شاید به این دلیل که در نماز دو مرتبه خوانده می‌شود، به آن مثانی گفته‌اند.

۵.۴.۲ - دوم

درباره این وجه تسمیه، احتمال دیگری نیز وجود دارد و آن این‌که گفته‌اند: چون برخی کلمات این سوره همچون ««اللَّه»، «رحمن»، «رحیم»، «ایّاک»، «صراط» و «علیه» دو مرتبه تکرار شده، این نام بر آن گذاشته شده است.
[۹] طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۸۱ ـ ۸۳، انتشارات اسلام، تهران، چ ۲، ۱۳۷۸ش.


۵.۵ - ام القرآن

[۱۰] حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، ص ۲۰۹، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

زیرا این سوره اصل قرآن و جامع همه مطالب آن محسوب می‌شود.
به غیر از نام‌هایی که از جانب [[|معصومان ا(ع)]] برای سوره حمد نقل شده، اسامی دیگری نیز برای سوره حمد گفته شده و در کتب تفاسیر آمده است که عبارتند از:

۵.۶ - وافی

به این دلیل که قرائت آن در نماز باید به‌صورت کامل باشد و خواندن بخشی از آن، کافی نیست.

۵.۷ - کافی

از این جهت که از سوره‌های دیگر بی‌نیاز است، ولی سوره‌های دیگر به آن محتاجند.

۵.۸ - شافی (شفاء)

زیرا این سوره شفادهنده بیماری‌هاست.

۵.۹ - اساس

به این دلیل که اساس عبادت، به آن بستگی دارد و یا به این دلیل که دربر دارنده اساس عبادت است.

۵.۱۰ - شکر

چون حاوی شکرگذاری و حق‌شناسی از صاحب نعمت حقیقی است.

۵.۱۱ - تعلیم مسأله

زیرا خداوند در این سوره، روش درخواست از او را به بندگانش نشان داده است. به این صورت که اول باید او را حمد و ثنا کنند و خلوص و توحید را در قلب خود جای دهند و بعد درخواست خود را مطرح سازند.

۵.۱۲ - مناجات

از‌این‌رو که نمازگزار با این سوره با خدا مناجات می‌کند، چنین نامی بر آن اطلاق شده است.

۵.۱۳ - تفویض

بدین جهت که این سوره متشمل بر استعانت بنده از خدا در همه امور و تفویض همه کارها به اوست.

۵.۱۴ - رقیه

برای این که این سوره، تعویذی برای همه بیماری‌ها و دردها و موجب حفظ از گزندگان و درندگان است.

۵.۱۵ - دعا



۵.۱۶ - صلاة

[۱۱] حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج ۱، ص ۲۴-۲۵، تهران، چ ۱، ۱۳۶۳ش.




۱. شیخ صدوق، الامالی، کتابچی، ج ۱، ص ۵۴۹، تهران، چ ۶، ۱۳۷۶ش.
۲. طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۸۲، تهران، انتشارات اسلام، چ ۲، ۱۳۷۸ش.
۳. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق، دکتر یاحقی، محمد جعفر، دکتر ناصح، محمد مهدی، ج ‌۱، ص ۲۹، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق.
۴. بلاغی، سید عبد الحجت، حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، ج ‌۱، ص ۲۴۶، قم، انتشارات حکمت، ۱۳۸۶ق.
۵. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۹۵، بنیاد بعثت، تهران، چ ۱، ۱۴۱۶ق.
۶. علی بن موسی (امام هشتم)، الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام، ص ۱۳۴، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، مشهد، چا ۱، ۱۴۰۶ق.
۷. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۹۵، بنیاد بعثت، تهران، چ ۱، ۱۴۱۶ق.
۸. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق و مصحح:رسولی محلاتی، هاشم، ج ۱، ص ۱۹، المطبعة العلمیة، تهران، چ ۱، ۱۳۸۰ق.    
۹. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۸۱ ـ ۸۳، انتشارات اسلام، تهران، چ ۲، ۱۳۷۸ش.
۱۰. حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، ص ۲۰۹، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
۱۱. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج ۱، ص ۲۴-۲۵، تهران، چ ۱، ۱۳۶۳ش.



پایگاه اسلام کوئست.    



جعبه ابزار