لیلة القدر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: لیلة القدر.
پرسش: آیا لیلة القدر متعدد است؟ و آیا روز هم جزو شب قدر است؟
پاسخ: قبل از پرداختن به جواب باید تحلیلی نسبت به سؤال صورت گیرد و روشن گردد که منظور از تعدد، در سؤال پرسشگر محترم، چیست؟ آیا مراد این است که همه شب‌هایی که در دهه آخر
ماه رمضان تعیین می‌شوند؛ یعنی شب های ۱۹، ۲۱، ۲۳، شب قدرند چون دارای اعمال مخصوصی هستند، یا شب قدر یکی از این شب‌هاست؟
یا منظور از تعدد این است که پرسشگر محترم می‌خواهد بداند، آیا شب قدر فقط یک‌بار بوده و آن‌هم در زمان حیات رسول گرامی اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و یا اینکه به‌طور متعدد تکرار شده است؟ و اگر مسئله تعدد صحیح است، آیا این تعدد شب قدر در زمان خود حضرت اتفاق می‌افتاده، یا اینکه پس از حیات ایشان هم تحقق پیدا می‌کند؟
یا منظور از تعدد این است که با توجه به اختلاف افق شهرهای مسلمان‌نشین در سراسر جهان و اختلاف
ماه‌های قمری در این شهرها به‌طوری که در کشوری، اول رمضان به عنوان مثال روز سه‌شنبه است و در کشوری اول رمضان، روز بعد یعنی چهارشنبه است و به تبع آن، در شب‌های دهه آخر نیز اختلاف به وجود می‌آید. شب بیست و سوم ماه برای کشور اولی یک شب زودتر از دومی خواهد شد. بنابراین، شب قدر نمی‌تواند یک شب معین در سال بوده باشد. به این ترتیب قاعدتاً هر کدام باید برای خود شب قدری داشته باشند و شب قدر متعدد می‌شود.
پاسخ احتمال اول این است که بنابر نص
قرآن کریم
شب قدر در ماه رمضان قرار دارد
، و بیش از یک شب هم نیست؛ چراکه خداوند می فرماید:«
إنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْر ».
قرآن را در شب قدر نازل کردیم نه در شب‌های قدر؛ اما به جهاتی
این یک شب برای ما تبیین نشده است و گفته‌اند یکی از این شب‌های ۱۹ و...، شب قدر است و همه این شب‌ها را بیدار باشید و... تا بتوانید
فضیلت شب قدر را درک کنید.
اگر در روایات سه شب مشخص شده است؛
برای آن است که کار را برای
بندگان خدا آسان کنند.
پاسخ احتمال دوم این است که نظر قرآن و اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ بر این است که شب قدر در زمان حضرت
رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بوده و همچنان باقی است.
از آیه:«
تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْر »
که صیغه مضارع (تنزل در اصل تتنزل بوده)، را به کار برده است، استمرار نزول
ملائکه و
روح فهمیده می‌شود.
همچنین در
سوره دخان آیه ۴ و ۵ در مورد شب قدر آمده است:«فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیم أَمْراً مِنْ عِنْدِنا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلینَ »
که باز هم
صیغه مضارع «فرق» آمده که در
زبان عربی نشانه استمرار فعل است.
روایات اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ نیز بر این موضوع تأکید دارند.
امام جواد ـ علیه‌السلام ـ می فرماید:امام علی ـ علیه‌السلام ـ به حسن بن عباس فرمود:«شب قدر در هر سالی هست و در این شب، امر یک سال نازل می‌شود».
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در جواب
ابوذر که در مورد شب قدر سؤال کرده بود، فرمودند:«این شب، تا
روز قیامت هست».
مفسران ا
هل سنت هم بر این نظر هستند که شب قدر همچنان باقی است.
اما نسبت به احتمال سوم، قبل از طرح پاسخ از باب
مقدمه می‌گوییم:در فرهنگ
اسلام شب قدر به جهت خصوصیات منحصر به فردی که برای او است، از اهمیت زیادی برخوردار است و روایات زیادی در تأکید بر احیای آن و اهمیت دادن به آن وارد شده است.
از آن جمله سید بن طاووس در کتاب شریف اقبال آورده است که، پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از
موسی ـ علیه‌السلام ـ نقل فرموده که گفت:الاهی من قرب تو را می خواهم، فرمود:قرب من از برای کسی است که بیدار باشد در شب قدر، گفت:الاهی
رحمت تو را خواهم، فرمود:
رحمت من از برای کسی است که
رحم کند
فقرا را در شب قدر، گفت:خدایا نجات می‌خواهم، نجات از آتش، فرمود:این برای کسی است که
استغفار کند در شب قدر، گفت:خدایا رضای تو را می‌خواهم، فرمود:خشنودی من از برای کسی است که دو رکعت
نماز بخواند در شب قدر.
از خصوصیات شب قدر است نزول قرآن، نزول فرشتگان و روح بر ولی خدا، همچنین بالاتر بودن عبادت آن یک شب از هزار ماه.
و تدبیر و تقدیر وقایع و خلایق.
اما سؤال این است که با توجه به اختلاف افق در شهرهای مختلف، آیا تمام این خصوصیات برای همه اهالی شهرها با افق‌های متفاوت تکرار می‌شود؟
آنچه از نص
قرآن کریم و ظاهر روایات برمی‌آید، این است که شب قدر یک شب بیشتر نیست و خصوصیاتی که به ولی الله و امام
معصوم ـ علیه‌السلام ـ برمی‌گردد، همه در یک شب اتفاق می‌افتد؛ یعنی نزول ملائکه بر
امام ـ علیه‌السلام ـ و اندازه‌گیری امور و حوادث و معیشت‌ها، همه در یک شب خاص است.
خداوند می فرماید:«
نَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فیها »
ملائکه و
روح در این شب نازل می‌شوند و نزول قرآن در این شب بوده است:«
إنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْر ».
یا در روایات آمده است:در این شب امر یک سال نازل می‌شود.
اما از نظر درک همه فضیلت‌هایی که برای شب قدر گفته اند، عمل به وظیفه می‌تواند راه‌گشا باشد؛
یعنی اگر با ادله ثابت شود که روز اول ماه رمضان چه روزی است، طبعاً شب قدر هم مشخص می‌شود و مسلماً اعمال و شب‌زنده‌داری‌ها و احیای آن شب بدون
اجر باقی نمی‌ماند و امید است که همان پاداش شب‌زنده‌داران در
شب قدر به انسان داده شود، و لو اینکه واقعا آن شب، شب قدر نباشد
، البته به شب‌زنده‌داری در دهه آخر
ماه رمضان توصیه شده است و شاید این
سنت اسلامی بدان جهت باشد که اطمینان به درک شب قدر برای ما حاصل شود.
حال آیا روز قدر هم در شأن و منزلت همانند شب آن است؟ در جواب باید گفت:اگرچه وقایعی همچون نزول
ملائکه بر ولی الله ـ علیه‌السلام ـ در شب قدر است، اما روز قدر هم در ارزش و فضیلت همانند شب آن است.
مرحوم
شیخ عباس قمی در اعمال شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان می گوید:روزهای این شب‌ها را نیز باید حرمت داشت و به
عبادت و
تلاوت و
دعا به سر‌آورد؛ زیرا که در
احادیث معتبره وارد شده است که روز قدر در فضیلت مثل شب قدر است.
هشام بن سالم از ابی عبدالله ـ علیه‌السلام ـ نقل می‌کند که حضرت فرمود: اگر کسی بشنود ـ که فلان عمل و یا فلان کار در زمانی خاص ـ دارای
است و عمل کند و بعد بفهمد که چنین نبوده و آن روایتی که به او رسیده صحیح نبوده خداوند آن ثواب را به او عطا می کند اگرچه عمل به‌حسب واقع (واقع زمانی یا مکانی) دارای چنین اجر و ثوابی نبوده باشد.
پایگاه اسلام کوئیست.
