فال گرفتن با دیوان حافظ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فال گرفتن، دیوان حافظ.
پرسش: آیا فال گرفتن با دیوان حافظ صحیح است؟ روش فال گرفتن با آن چگونه است؟
پاسخ: ۱.
تفأل به لحاظ معنای اول (یعنی به دیده خیر نگریستن) مستحسن و نیکوست، چه با
اشعار حافظ باشد و چه با هر چیز و اتفاق دیگری.
۲. تفأل با
دیوان حافظ به جهت مشورت‌خواهی و نیز پیشگویی
حوادث آینده، اگر بدون ترتیب اثر دادن باشد، اشکالی ندارد؛ بدین معنی که اگر حافظ گفته است: فلان کار را انجام بده، در انجام دادن آن
اجبار و الزامی نیست و می‌شود برخلاف فرموده حافظ
عمل کرد.
۳. اگر حافظ نسبت به امری پیشگویی کرد که فلان امر محقق می‌شود یا محقق نمی‌شود، نباید آن را
وحی منزل و حتمی پنداشت.
فال زدن در سه مورد اطلاق می‌شود:
۱. به
زبان یا به دل نیک آوردن (به دیده خیر نگریستن).
۲. مشورت‌خواهی و
استخاره متعارفی که برای انجام امری یا ترک کاری با
قرآن و یا
تسبیح انجام می‌گیرد.
۳.
پیشگویی نسبت به وقایعی که می‌خواهد رخ دهد.
هر یک از این سه مورد نسبت به تفأل با دیوان حافظ به کار رفته و می‌رود:
اگر به لحاظ معنای اول جهت انجام امری به سراغ فال حافظ برویم و برای هر غزلی که بیاید جهت مثبتی را در نظر گرفته و به دیده
خیر به آن نگریسته و بدان امید و اقدام به آن امر کنیم، نه‌تنها اشکالی ندارد، بلکه در
روایات دینی ما نسبت به هر امری و به وسیله هر چیزی، فال زدن تحسین و بدان سفارش شده است.
در روایتی آمده است: عن النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «تفألوا بالخیر تجدوه، و کان کثیر التفأل»؛
«(نسبت به هر امری) اگر فال نیک بزنید، بدان دست پیدا می‌کنید و شخص گرامی
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) بسیار فال نیک می‌گرفت»؛ مثلاً وقتی که پیامبر اسلام نامه‌ای برای
خسرو پرویز پادشاه ایران می‌فرستد تا او را به
اسلام دعوت کند و خسرو پرویز نامه را پاره می‌کند و مشتی
خاک را برای پیامبر می‌فرستد، آن وجود شریف، این مشت خاک را به فال نیک می‌گیرد که: «به زودی
مسلمانان،
ایران را
فتح می‌کنند».
بنابراین فال گرفتن با دیوان حافظ بدین معنی بی‌اشکال است.
و اما اگر به لحاظ معنای دوم و سوم با دیوان حافظ تفأل زده شود، هیچ‌گونه دلیل و مستند شرعی بر آن وجود ندارد؛ فلذا هر مطلبی که به عنوان مشورت‌خواهی یا پیشگویی، از آن تفأل استفاده شود، الزام‌آور و حتمی‌الوقوع نیست؛ بدین معنی که اگر جهت
مشورت‌خواهی، برای انجام دادن امری یا ترک کاری تفألی با دیوان حافظ زدیم، هیچ‌گونه الزامی ولو اخلاقاً وجود ندارد که موظف باشیم به مطالب مورد استفاده از آن تفأل عمل کنیم.
و نیز اگر جهت پیشگویی نسبت به امری در آینده با
دیوان حافظ تفأل زده شود، این‌طور نیست که آن را حتمی‌الوقوع و غیر قابل تغییر پنداشت.
البته ذکر این نکته لازم است که چون به
تجربه برای مردم ثابت شده است که تفأل با دیوان حافظ در اکثر مواقع صائب و درست درمی‌آید، این کار در
فرهنگ و جامعه ما ریشه‌دار شده و بسیاری از افراد برای مشورت‌خواهی یا پیشگویی از دیوان حافظ مدد می‌گیرند و نسبت به این امر از نظر شرعی اشکالی نیست، مگر آنکه به گفته‌های حافظ به گونه‌ای ترتیب اثر بدهیم که با عقاید و احکام دینی منافات داشته باشد؛ مثلاً اگر در تفألی با دیوان حافظ غزلی بیآید که مضمونش این باشد: «این کاری که می‌خواهی انجام بدهی یا آرزوی تحقق آن را داری، ابداً درست نمی‌شود.»، در این‌گونه موارد نمی‌توان و نباید باور کنیم که این‌چنین امری اصلاً درست‌شدنی نیست؛ چراکه در این صورت آدمی در دامن یأس و ناامیدی می‌افتد و این خود گناهی است بزرگ؛ در‌حالی‌که در روایات دینی آمده است که حتی قضای الهی را نیز می‌توان به وسیله
دعا رفع کرد تا چه رسد به گفته‌های حافظ.
در این باره
روایات زیادی داریم که یک نمونه‌اش را بیان می‌کنیم:
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «
اَلدُّعَاءَ یَرُدُّ اَلْقَضَاءَ اَلْمُبْرَمَ بَعْدَ مَا اُبْرِمَ اِبْرَاماً»؛
«دعا، قضای الهی را بعد از آنکه محکم و مبرم شده است، رفع می‌کند».
بنابراین به طور خلاصه باید گفت:
۱. تفأل به لحاظ معنای اول (یعنی به دیده
خیر نگریستن) مستحسن و نیکوست، چه با
اشعار حافظ باشد و چه با هر چیز و اتفاق دیگری.
۲. تفأل با دیوان حافظ به جهت مشورت‌خواهی و نیز پیشگویی
حوادث آینده، اگر بدون ترتیب اثر دادن باشد، اشکالی ندارد؛ بدین معنی که اگر حافظ گفته است: فلان کار را انجام بده، در انجام دادن آن اجبار و الزامی نیست و می‌شود برخلاف فرموده حافظ
عمل کرد.
۳. اگر حافظ نسبت به امری پیشگویی کرد که فلان امر محقق می‌شود یا محقق نمی‌شود، نباید آن را
وحی منزل و حتمی پنداشت.
و اما اینکه برای فال زدن چه روشی بهتر است؟ در جواب باید گفت:
از آنجا که دلیل و
حجت شرعی برای تفأل به دیوان حافظ وجود ندارد، روش و ذکر خاصی که قابل توصیه باشد نیز وجود ندارد؛ اما آنچه که در بین عوام و خواص مشهور شده این است که: یک
سوره فاتحة الکتاب به
نیت حافظ شیرازی خوانده می‌شود و
تفأل زده می‌شود و
غزل سمت راست مورد توجه قرار می‌گیرد و غزل بعد از آن به عنوان شاهد (و به تعبیری به جهت بهتر روشن شدن غزل اصلی) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در پایان برای حسن ختام این
کلام، از ویژه‌نامه «حافظیه»
که به مناسبت کنگره حافظ شیرازی منتشر شده و حافظ‌پژوهان در آن ویژه‌نامه طی مصاحبه‌هایی، تفألاتی را از خود بیان داشته‌اند، یک نمونه را نقل می‌کنیم و شما را به حافظ اصلی، خداوند متعال می‌سپاریم. دکتر سیدجعفر شهیدی در آنجا می‌گوید:
روزی که استاد
مجتبی مینوی دار فانی را وداع گفت، هوا سرد و
زمین پر برف بود، مردد بودم که آیا برای
تشییع جنازه ایشان بروم یا نه؟ دیوان حافظ را گشودم و این بیت را دیدم:
قدم دریغ مدار از جنازه حافظ
که گرچه غرق
گناه است، می‌رود به
بهشت
۱. ویژه‌نامه «حافظیه» از سلسله مجلدات کیهان فرهنگی، سال پنجم، آبان ماه ۱۳۶۷.
۲. شهید مرتضی مطهری، عرفان حافظ، انتشارات صدرا.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «فال گرفتن با دیوان حافظ»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۶/۲۶.
