علت ازدواج امام حسن با جعده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جعده،
خواستگاری،
امام حسن،
اشعث بن قیس،
ازدواج.
پرسش: چرا امام حسن (علیه‌السّلام) با جعده که پدرش یکی از دشمنان ایشان بود ازدواج کردند؟ لطفاً توضیح دهید.
پاسخ: یکی از شخصیت‌های تاریخی که در دوران
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) زندگی می‌کرد و در زیر سایه مهر او
امنیت یافته بود اشعث بن قیس کندی بود. از آنجا که امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) فرزند
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) بود هر کسی دوست داشت به گونه‌ای خود را به خاندان پیامبر نزدیک کند. امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) دختر
سعید بن قیس همدانی به نام «
ام عمران» را برای فرزندش حسن خواستگاری کرد اما اشعث بن قیس برادرش سعید را فریب داد و آنگاه شتاب‌زده به نزد امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) رفت و گفت: جعده دختر من در شان فرزندت است.
اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هم به جهت حُسن خلقی که داشتند و حتی نسبت به دشمنان مهربان بودند با اینگونه پیشنهادات مخالفت نمی‌کردند و تا خطایی از کسی نمی‌دیدند او را از در خانه خود نمی‌راندند. بعضی از تحلیل‌گران علت ازدواج امام حسن (علیه‌السّلام) با جعده را دلایل سیاسی نیز بیان کرده‌اند.
یکی از افراد و شخصیت‌های تاریخی که در دوران امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) زندگی می‌کرد و در زیر سایه مهر او امنیت یافته بود «اشعث بن قیس کندی» بود که برای شناخت او کافی است به خطبه‌ای از خطبه‌های امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) توجه کنیم:
امام علی (علیه‌السّلام) در
مسجد کوفه سال ۳۸ هجری سخنرانی می‌کرد اشعث بن قیس به یکی از مطالب آن حضرت اعتراض کرد و گفت: این سخن به زیان تو است نه به سود تو. امام (علیه‌السّلام) که او را به خوبی می‌شناخت نگاه خود را به او دوخت و فرمود:
«چه کسی تو را آگاه کرد که چه چیزی به سود یا زیان من است؟ لعنت
خدا و لعنتِ لعنت‌کنندگان بر تو باد ای
متکبر، متکبرزاده
منافقِ پسر
کافر، سوگند به خدا تو یک بار در زمان کفر و بار دیگر در حکومت
اسلام اسیر شدی و مال و خویشاوندی تو هر دو بار نتوانست به فریادت برسد، آن‌کس که خویشان خود را به دم شمشیر سپرد و مرگ و نابودی را به سوی آنها کشاند سزاوار است که بستگان او بر او
خشم گیرند و بیگانگان به او اطمینان نداشته باشند».
از جملات صریح امام (علیه‌السّلام) درباره‌ی اشعث استفاده می‌شود که او قطعاً یکی از دشمنان حضرت بوده است وگرنه حضرت با دوست خود اینگونه صحبت نمی‌کند امّا با این حال، چرا فرزند حضرت (امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام)) با دختر چنین شخصی ازدواج کرد؟
در تاریخ داستانی نقل شده، درباره‌ی چگونگی ازدواج امام حسن (علیه‌السّلام) با جعده دختر اشعث بن قیس که در اینجا به نقل آن داستان می‌پردازیم:
«درباره‌ی نام دختر اشعث مورخان اختلاف دارند و او را
سکینه، شعثاء و عایشه هم دانسته‌اند ولی صحیح‌ترین آن جعده است
و سبب ازدواج چنین بیان شده است که: امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) دختر سعید بن قیس همدانی به نام «ام عمران» را برای فرزندش حسن خواستگاری کرد سعید گفت: به من مهلت دهید در این‌باره مشورت کنم و از حضور امام بیرون آمد در بین راه به اشعث بن قیس (برادرش) برخورد و جریان را به او گفت. آن مرد منافق از روی نیرنگ به سعید گفت: چگونه دخترت را به حسن می‌دهی که همیشه به او فخر بفروشد و درباره‌اش
انصاف نورزد و با او بدرفتاری کند و بگوید من فرزند پیامبر خدا و امیرالمؤمنینم و او در برابرش چنین فضیلتی نداشته باشد پس بهتر نیست او را به پسرعمویش بدهی تا شایسته یکدیگر باشند. سعید گفت: کدام پسرعمویش؟ اشعث گفت: محمد پسر من. آن بیچاره فریب خورد و گفت: دخترم را به پسرت دادم.
اشعث شتاب‌زده به نزد امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) رفت و گفت: تو دختر سعید را برای حسن خواستگاری کرده‌ای؟ حضرت فرمود: بلی. اشعث گفت: آیا دختری را نمی‌خواهی که در شان فرزندت باشد؟ حضرت فرمود: آن دختر کیست؟ اشعث گفت: جعده دختر من.
حضرت: ما با مرد دیگری در این باره گفتگو کرده‌ایم. اشعث: درباره‌ی آن گفتگو راهی برای شما وجود ندارد. حضرت: او رفته است تا با مادر دختر مشورت کند. اشعث: او دخترش را به
محمد بن اشعث (پسر من) داد. حضرت: کی چنین کاری کرده؟ اشعث: قبل از اینکه به اینجا بیایم. و چنین بود که امیرالمؤمنین با این پیشنهاد موافقت کرد. وقتی که سعید فهمید فریب اشعث را خورده پیش او شتافت و گفت: ای مرد یک چشم با من نیرنگ باختی؟ اشعث: کور
خبیث تو هستی که خواستی درباره‌ی فرزند پیامبر مشورت کنی آیا تو احمق نیستی؟
اشعث شتابان به حضور امام حسن (علیه‌السّلام) رفت و گفت آیا نمی‌خواهی با همسرت دیدار کنی، چون او می‌ترسید فرصت از دست برود و بعد راه بین خانه امام و خانه خودش را فرش کرد و دخترش را به همسری امام بخشید به این ترتیب جعده به خانه امام (علیه‌السّلام) رفت»
از آنجا که امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) فرزند پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) بود هر کسی دوست داشت به گونه‌ای خود را به خاندان پیامبر نزدیک کند، اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هم به جهت حُسن خلقی که داشتند و حتی نسبت به دشمنان مهربان بودند با اینگونه پیشنهادات مخالفت نمی‌کردند و تا خطایی از کسی نمی‌دیدند او را از در خانه خود نمی‌راندند.
علاوه بر اینکه طبق داستان فوق امام مجتبی (علیه‌السّلام) در برابر کار انجام شده واقع شدند و تن به این ازدواج دادند ولی بعضی از تحلیل‌گران سبب ازدواج امام حسن (علیه‌السّلام) با جعده را اینگونه بیان کرده‌اند:
«همانگونه که برخی ازدواج‌های رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رنگ سیاسی داشت پاره‌ای ازدواج‌های امام حسن (علیه‌السّلام) هم سیاسی بود. با توجه به نفوذ بسیار زیاد اشعث بن قیس در کوفه به نحوی که در
جنگ صفین در به
حکمیت کشاندن جنگ تلاش فراوانی داشت و مؤثر هم واقع شد، حضرت با دختر او جعده ازدواج نمود.
این ازدواج صورت گرفت والبته بدون فرزند پایان یافت. جعده که نفاق را از پدر به ارث برده بود با توطئه ی
معاویه به دشمن حضرت تبدیل شد و در یک اقدام ننگین امام حسن (علیه‌السّلام) را زهر داد».
۱ـ باقر شریف القریشی، زندگانی حسن بن علی.
۲ـ فضل الله کمپانی، حسن کیست؟.
۳ـ شیخ مفید، ترجمه رسولی محلاتی، الارشاد .
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "چرا امام حسن علیه السلام با جعده که پدرش یکی از دشمنان ایشان بود ازدواج کردند؟ "، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۸/۲۲.
