عصمت امام معصوم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عصمت، امامان معصوم علیهم‌السلام، امام صادق ـ علیه‌السلام.
پرسش: علت این‌که در زمان حضرت علی و امام حسن و حسین ـ علیهماالسلام ـ به موضوع عصمت و تبعیت امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ مثل زمان
امام صادق علیه‌السلام ـ پرداخته نشد، چه بوده است؟
پاسخ: موضوع عصمت و تبعیت از امامان
معصوم علیهم‌السلام از زمان خود حضرت رسول ـ علیهم‌السلام ـ مطرح بوده است؛ اما در میان امامان معصوم علیهم‌السلام، عصر امام صادق ـ علیه‌السلام ـ منحصر به فرد بوده و شرایط اجتماعی و فرهنگی آن حضرت در زمان هیچ‌یک از امامان وجود نداشت؛ زیرا آن دوره از نظر سیاسی، دوره ضعف و تزلزل حکومت
بنی‌امیه و فزونی قدرت
بنی‌عباس بود و این دو گروه مدتی در حال کشمکش و مبارزه با یک‌دیگر بودند، و از طرفی عصر امام صادق ـ علیه‌السلام ـ به جهت موقعیت پیش آمده، عصر جنبش فکری و فرهنگی نیز بود.
موضوع عصمت و تبعیت از
امام معصوم علیه‌السلام را در دو بخش بررسی می‌کنیم:
با بررسی و تحقیق در متون اسلامی در‌می‌یابیم که مسئله عصمت امامان معصوم ـ علیه‌السلام ـ و پی‌روی از آنان از همان ابتدای
اسلام و زمان حضرت رسول ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ مطرح بوده است:
شافعی ابن مغازلی در کتاب «المناقب» به سند خود از «عبداللَّه بن مسعود»
روایت کرده است، رسول خدا فرمود: رسالت من به دعای پدرم
ابراهیم می‌باشد. سؤال کردیم ای رسول خدا! پدرت ابراهیم چه دعایی کرد؟ فرمود: خداوند به ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ
وحی کرد که «إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً».
(من تو را امام و رهبر مردم قرار دادم). ابراهیم خوشحال شد و گفت: پروردگارا از دودمان من نیز امامانی مثل من قرار بده.
خداوند به ابراهیم وحی فرستاد:ای ابراهیم من عهدی به تو نمی‌دهم که به آن وفا نکنم، عرض کرد خدایا آن چه عهدی است که اگر به من عطا کنی وفا نکنی؟ فرمود: من پیمان
امامت را به ستم‌کاران از دودمان تو نمی‌بخشم. ابراهیم عرض کرد: ستم‌کارانی که این پیمان به آنها نمی‌رسد، کیانند؟ به او فرمود: کسی که برای بتی
سجده و
عبادت کند. ابراهیم عرض کرد:«
وَ اجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیراً مِنَ النَّاسِ»؛
پروردگارا من و فرزندانم را از پرستش بتان دور بدار.
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: دعای ابراهیم به من و
علی علیه‌السلام منتهی شد، هیچ‌یک از ما در مقابل بتی هرگز سجده نکردیم، پس خداوند مرا پیامبر خویش قرار داده و علی را جانشینم نمود.
سلیم بن قیس که از اصحاب خاص امیر المؤمنین تا
امام سجاد علیه‌السلام بوده، می‌گوید که علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: اطاعت مخصوص خداوند و پیامبرش و اولی الامری است که خداوند آنان را با خود و پیامبرش قرین کرده و فرموده است:"أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ"؛ از خدا و رسول و صاحبان امر خودتان (امامان معصوم) اطاعت نمایید.
خداوند به این جهت دستور به اطاعت از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله داده است که آن حضرت
معصوم و پاک است و به
معصیت خداوند دستور نمی‌دهد و نیز دستور به اطاعت از صاحبان امر داده است؛ زیرا آنان معصوم و پاک‌اند و به معصیت
خداوند دستور نمی‌دهند.
امیر المؤمنین ـ علیه‌السلام ـ در
نهج‌البلاغه به مسئله عصمت اشاره می‌کنند:
در خطبه ۱۴۷ می فرماید:"لا یخالفون الدین و لا یختلفون فیه"؛ امامان ـ علیهم‌السلام ـ با
دین خدا و دستوراتش مخالفتی نمی‌کنند و در در آن هیچ اختلافی ندارند.(چنین نباشد که یکی از آنان حکمی از احکام دین را نداند تا با دیگری مخالفت داشته باشد).
در خطبه ۱۳۱ بعد از نفی صفات و خصوصیاتی از امام می‌فرماید:"و لا المعطّل للسنة فیهلک الامة". یعنی امام نباید کسی باشد که سنت و روش پیامبر خدا را ضایع می‌کند؛ زیرا چنین کسی امت اسلامی را به هلاکت می‌کشاند.
طبیعی است که این عبارات، لزوم تبعیت از امام را اعلام می‌کند.
و در خطبه ۱۰۵ می‌فرماید: "ایها الناس استصبحوا من شعلة مصباح واعظ متّعظ و استاحوا من صفو عین قد روّقت من الکدر"؛ ای مردم چراغ دل را به گفتار موعظه کننده‌ای که موعظه شده است (به موعظه‌اش عمل می‌کند) روشن سازید و ظرف‌های جان را از
آب زلال چشمه‌هایی که از آلودگی‌ها و زشتی‌ها پاک است پر نمایید.
در
روایات معصومان ـ علیهم‌السلام ـ موضوع عصمت در ابواب مختلف بحث شده است و به همین مقدار بسنده می‌کنیم.
اما علل و عواملی که باعث شده تا مسائل اعتقادی در زمان امام باقر و صادق ـ علیهماالسلام ـ بیشتر از
ائمه دیگر مطرح شود، به‌صورت خلاصه چنین است.
از نظر سیاسی، دوره
امام باقر علیه‌السلام و به‌ویژه امام صادق ـ علیه‌السلام ـ دوره ضعف و تزلزل حکومت بنی‌امیه و فزونی قدرت بنی‌عباس بود. از آن‌جا که بنی‌امیه در این مدت گرفتار مشکلات سیاسی فراوان بودند؛ لذا فرصت ایجاد فشار و آزار نسبت به
امام و شیعیان را (مثل زمان امام سجاد) نداشتند. عباسیان نیز چون پیش از دست‌یابی به قدرت در
پوشش شعار طرف‌داری از خاندان پیامبر و گرفتن
انتقام خون آنان
عمل می‌کردند، فشاری از طرف آنان مطرح نبود؛ از‌این‌رو این برهه از زمان فرصت بسیار خوبی برای فعالیت علمی و فرهنگی آنان به‌شمار می‌رفت و از جمله اموری که در تحقق این مسئله تأثیر داشت، شرایط خاص فرهنگی و برخورد فرق و
مذاهب بود....
پایگاه اسلام کوئست.
