طبیعت در روایات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: طبیعت، بهار، روایات، احادیث.
پرسش: احادیثی روایاتی از
چهارده معصوم (علیهم‌السلام) در رابطه با بهار و طبیعت برایم بفرستید.
پاسخ:
روایات و
احادیث وارده از
امامان معصوم (علیهم‌السلام) در این رابطه، به صورت کنایه‌ای و به لحاظ مناسبت‌هایی که رخ داده، بیان شده است؛ از جمله این موارد، عبارت‌اند از:
امام علی (علیه‌السلام) در خطبه‌ای که در آن از خدا
طلب باران می‌کند؛ چنین می‌فرماید: «
... وَانْشُرْ عَلَيْنَا رَحْمَتَكَ بِالسَّحَابِ الْمُنْبَعِقِ، وَالرَّبِيعِ الْمُغْدِقِ، وَالنَّبَاتِ الْمُونِقِ، سَحّاً وَابِلا، تُحْيِي بِهِ مَا قَدْ مَاتَ، وَتَرُدُّ بِهِ مَا قَدْ فَات ...؛
خدایا!
رحمت خود را با ابر پرباران و بهار پر
آب و
گیاهان خوش
منظر شاداب بر ما نازل فرما، بارانی درشت قطره بر ما فرو فرست که
مردگان را زنده و آن‌چه از دست ما رفته به ما بازگرداند».
امام علی (علیه‌السلام) در این خطبه، علاوه بر طلب باران پر
رحمت از درگاه
حق، نظام طبیعت و دگرگونی نباتات را در خلال این گفت‌وگو به خوبی بیان فرموده است. طبیعتی که بعد از مردن با نمایان شدن فصل رویش، کالبدی دوباره و به روح زندگی،
طراوت می‌بخشد. در ضمن در یک جای
قرآن اشاره به این موضوع (فوق) شده است.
آن‌جا که می‌فرماید: «
و انزلنا من السماء ماء فانبتنا فیها من کل زوج کریم؛
و از
آسمان آبی فرو فرستادیم و در آن «
زمین» از هر نوع (گیاه) نیکویی رویاندیم».
و هم‌چنین در جای دیگر این
کتاب آسمانی آمده است: «
و انزل من السماء ماء فانبتنا به حدائق ذات بهجه؛
و برای شما از آسمان آبی فرو فرستادیم و به وسیله آن، باغ‌های سرورانگیز رویاندیم».
در جای دیگر از
نهج البلاغه، امام علی (علیه‌السلام) ضمن شناساندن صحیح خداشناسی، به پاره‌ای از مواهب خدادادی در
طبیعت اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «
... وَأَنْشَأَ السَّحَابَ الثِّقَالَ فَأَهْطَلَ دِيَمَهَا، وَعَدَّدَ قِسَمَهَا. فَبَلَّ الاَْرْضَ بَعْدَ جُفُوفِهَا، وَأَخْرَجَ نَبْتَهَا بَعْدَ جُدُوبِهَا؛
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: ... خدایی که ابرهای سنگین را ایجاد و باران‌های پی‌در‌پی را فرستاد و سهم باران هر جایی را معین فرمود، زمین‌های خشک را آبیاری کرد و گیاهان را پس از خشک‌سالی رویاند».
امام علی (علیه‌السلام) در این
خطبه نیز به چگونگی پیدایش فصل‌ها و آغاز
رستاخیز طبیعت با این مطلب که پس از خشک شدن زمین،
خداوند به وسیله باران رحمتش، بهاری را آغاز کردند که در آن طببعت جلوه‌ای تازه به خود گرفت.
حدیثی از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در خصوص اهمیت کاشتن درخت و استفاده آن از این منابع عظیم طبیعت اشاره کرده‌اند، می‌فرمایند:
«
ما من مسلم يغرس غرساً أو يزرع زرعاً فيأكل منه انسان أو طير أو بهيمة ، إلّا كانت له به صدقة؛
می‌فرماید: هر مسلمانی درختی بنشاند یا کشته‌ای بکارد و
انسان یا پرنده یا چارپایی از آن بخورد، برای او
صدقه محسوب می‌شود».
در جای دیگر چنین فرموده‌اند: «
مَن نَصَبَ شَجرَةً و صَبَرَ على حِفظِها و القِيامِ علَيها حتّى تُثمِرَ ، كانَ لَهُ في كُلِّ شَيءٍ يُصابُ مِن ثَمَرِها صَدَقةٌ عِندَ اللّه؛
می‌فرماید: هرکس درختی بکارد و در نگهداری آن بکوشد تا
میوه دهد، در برابر هر چه از آن میوه به دست آید، پاداشی نزد خدا خواهد داشت».
در حدیثی
امام صادق (علیه‌السلام) اشاره به مواهب عظیم طبیعت پرداخته‌اند که از آن جمله این
حدیث است که:
«
النشوه فی عشره اشیاء: المشی و الرکوب و الارتماس فی الماء و النظر الی الخصره ...؛
می‌فرماید: شادابی در ده چیز است:
پیاده‌روی، (اسب) سواری، آب‌تنی (
شنا)، نگاه کردن به سبزه و...» .
امام علی (علیه‌السلام) هم‌چنین در خصوص اهمیت طبیعت پاک و شادابی آن، این‌چنین بیان می‌کنند:
«
النظر الی الخصره نشره؛
می‌فرماید: نگاه کردن به سبزه موجب شادابی است».
۱ـ امام علی (علیه‌السلام)، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، نشر مصطفی، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش، خطبه ۳ و ۱۱۰ و ۱۱۵ و ۱۷۶ و ۱۶۵ و ۱۹۸ و ۱۸۲ و حکمت ۱۲۸.
۲ـ گردآورندگان‌هادی ربانی و سید محسن موسوی، آیینه بادها (مناسبت‌های شمسی و قمری در قرآن و حدیث)، قم، دارالحدیث، چاپ چهارم، ۱۳۸۲ ش.
۳ـ ره توشه راهیان نور، گردآوری معاونت آموزشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ویژه محرم الحرام، ۱۴۲۳ ق، ۱۳۸۰ شمسی، ناشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بوستان کتاب، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش، ص۴۱.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «طبیعت در روایات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۰۷.
