• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صحت ازدواج شهربانو با امام حسین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: امام حسین، شهربانو، ازدواج.

پرسش: ‌آیا ازدواج حسین بن علی (علیه‌السّلام) با شهربانو صحت دارد؟

پاسخ اجمالی: درباره‌ی ازدواج حسین بن علی (علیه‌السّلام) با شهربانو اظهار نظرهای زیادی شده؛ مشهور آن است که وی دختر یزدگرد سوم آخرین پادشاه ایران بوده است و در زمان خلافت عمر اسیر شد و به نکاح امام حسین (علیه‌السّلام) در آمد و امام زین‌ العابدین (علیه‌السّلام) از او متولد شد. شهربانو پس از ولادت فرزندش با فاصله‌ای بسیار‌ اندک، جهان را بدرود گفت و علی بن الحسین در دامان دایه‌ای پرورش یافت. در اینکه شهربانو در چه تاریخی از ایران به مدینه انتقال یافت و به همسری حسین بن علی (علیه‌السّلام) درآمده، مورخان اختلاف نظر دارند و سه نظر مطرح شده است: اسارت شهربانو و اعزام وی به مدینه در زمان خلافت عمر صورت گرفته است، گروهی معتقدند که انتقال شهربانو به مدینه در دوران خلافت عثمان رخ داده است، بعضی نیز بر این عقیده‌اند که موضوع یاد شده در عصر خلافت امام علی (علیه‌السّلام) تحقق یافته است. از نشانه‌هایی که موجود است می‌توان به این نتیجه رسید که احتمال صحت نظرهای دوّم و سوم بیشتر است.


درباره‌ی ازدواج حسین بن علی (علیه‌السّلام) با شهربانو اظهار نظرهای زیادی شده؛ مشهور آن است که وی دختر یزدگرد سوم آخرین پادشاه ایران بوده است و در زمان خلافت عمر اسیر شد و به نکاح امام حسین (علیه‌السّلام) در آمد و امام زین‌ العابدین از او متولد شد.
اینکه شهربانو در چه سالی دیده به جهان گشوده و در چه سنی به همسری حسین بن علی (علیه‌السّلام) درآمده و پس از آن چند سال با آن حضرت زندگی کرده است؛ مورخان و محدّثان نظر قاطعی را ثبت نکرده‌اند. نکته‌ای که بیشتر تاریخ‌نگاران یادآور شده‌اند این است که وی دختر یزدگرد بوده از جمله نام‌ها و القابی که برای مادر امام سجّاد (علیه‌السّلام) یاد کرده‌اند عبارتند از: شهربانو،
[۱] مفید، ابوعبدالله، ارشاد، ج۲، ص۱۳۷، قم، مؤسسه آل‌ البیت، ۱۴۱۳ق.    
[۲] قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۱۹۶.
شهربانویه، شاه زنان،
[۳] مفید، ابوعبدالله، ارشاد، ج۲، ص۱۳۵، قم، مؤسسه آل‌ البیت، ۱۴۱۳ق.    
سلافه، غزاله، سلامه، خوله، و نام‌های دیگر از قبیل جهان‌شاه، حرار، برّه و جهان‌نویه.
شهربانو که افتخار مادری امام زین‌ العابدین (علیه‌السّلام) را بدست آورده بود، پس از ولادت فرزندش با فاصله‌ای بسیار‌ اندک، جهان را بدرود گفت و علی بن الحسین در دامان دایه‌ای پرورش یافت که همواره او را مادر صدا می‌زد.
[۴] صدوق، ابوجعفر، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۱۲۸، نجف، مطبعة الحیدریه، ۱۳۹۰.    
[۵] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۱، بیروت، مؤسسة الوفاء.    
در ارتباط با حضرت شهربانو در برخی از کتاب‌ها، متاسفانه تحریفاتی دیده می‌شود که فاقد ارزش علمی است، مثلا گفته شده مادر امام سجاد در واقعه کربلا حضور داشته و پس از شهادت حسین بن علی (علیه‌السّلام) به همسری زبیر در آمده و از او صاحب فرزندی به نام عبدالله شده است.
[۶] ابن سعد، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری، ج۵، ص۲۱۱، دار الاحیاء التراث العربی.    


در اینکه شهربانو دختر یزدگرد در چه تاریخی از ایران به مدینه انتقال یافت و به همسری حسین بن علی (علیه‌السّلام) درآمده بین مورخان اختلاف نظر دارند و سه نظر مطرح شده است:
در ارتباط با حضرت شهربانو در برخی از کتاب‌ها، متاسفانه تحریفاتی دیده می‌شود که فاقد ارزش علمی است، مثلا گفته شده مادر امام سجاد در واقعه کربلا حضور داشته و پس از شهادت حسین بن علی (علیه‌السّلام) به همسری زبیر در آمده و از او صاحب فرزندی بنام عبدالله شده است و ...
الف: اسارت شهربانو و اعزام وی به مدینه در زمان خلافت عمر صورت گرفته است.
[۷] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۶۷.    
[۸] ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۱، ص۵۶، بیروت، دار المعرفة.

ب: گروهی معتقدند که انتقال شهربانو به مدینه در دوران خلافت عثمان رخ داده است.
[۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۲۴۸.    
[۱۰] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۶، ‌ص۱۰.    
[۱۱] صدوق، ابوجعفر، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۱۲۸، نجف، مطبعة الحیدریه، ۱۳۹۰.    

ج: بعضی بر این عقیده‌اند که موضوع یاد شده در عصر خلافت امام علی (علیه‌السّلام) تحقق یافته است.
[۱۲] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۶ ص۱۰.    
[۱۳] مفید، ابوعبدالله، ارشاد، ج۲، ص۱۳۷.    

از نشانه‌هایی که موجود است می‌توان به این نتیجه رسید که احتمال صحت نظرهای دوّم و سوم بیشتر است.
چون یزدگرد پس از سقوط مدائن کشته نشده و سال‌ها به حکومت خود ادامه داد و خانواده‌اش همراه او بودند از طرف دیگر عمر در سال ۲۲ ه‌ ق از دنیا رفت در حالی که ولادت امام سجاد در سال ۳۸-۳۶ بوده است و بعید است در طول این فاصله شهربانو فرزندی نداشته است.

۲.۱ - دیدگاه مشهور

مشهور آن است که وی دختر یزدگرد سوم آخرین پادشاه ایران بوده است و در زمان خلافت عمر اسیر شد و به نکاح امام حسین (علیه‌السّلام) در آمد و امام زین‌ العابدین از او متولد شد.
طبری نوشته:
[۱۴] طبری، محمدبن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۲۴۸، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۹۸۳.    
هنگامی که اسیران را به مدینه آوردند عمر خواست زنان آنها را بفروشد حضرت علی (علیه‌السّلام) گفت از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شنیدم فرمود: بزرگ هر قومی را گرامی دارید. عمر گفت: آری، من نیز از آن حضرت چنین به یاد دارم. علی (علیه‌السّلام) فرمود: پس شایسته است آنها را آزاد نمایید. حاضران از مهاجر و انصار همه گفتند: ما حق خویش را از اینها به تو بخشیدیم؛ حضرت فرمود: من نیز آنها را آزاد ساختم، در این حال عده‌ای به ازدواج با آنها اظهار تمایل نمودند، حضرت فرمود: این امر به اختیار آنها موکول است، پس دستور داد آنها را به پشت پرده بردند و ابتدا علی (علیه‌السّلام) از آنها پرسید آیا به ازدواج مایلید؟ آنها سکوت اختیار کرده و چیزی نگفتند. حضرت فرمود: این نشان رضایت آنها است و همین مقدار کافی است؛ آنگاه حضرت خواستگاران را به شهربانو عرضه نمودند وی (شهربانو) با دست خود به حسین بن علی (علیه‌السّلام) اشاره نمود؛ بار دوّم نیز عرضه کردند باز هم به آن حضرت اشاره کرد در این حال حذیفه خطبه عقد را ادا کرد و علی (علیه‌السّلام) از نامش پرسید، گفت: شاه زنان دختر کسرایم. فرمود تو شهربانویه‌ای و خواهرت مروارید نام دارد وی به زبان فارسی گفت آری.
[۱۵] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۵۶-۵۷، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.    

حضرت علی (علیه‌السّلام) درباره او به فرزندش حسین (علیه‌السّلام) سفارش فرمود: از همسرت ـ شهربانو ـ خوب محافظت و نگاهداری کن و به او نیکی نما چه اینکه در آینده‌ای نزدیک برای تو فرزندی خواهد آورد که بهترین اهل زمین خواهد بود.
[۱۶] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۶۷، تحقیق مرتضی آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.    


در این مورد مرحوم شهید مطهری
[۱۷] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ص۱۱۵-۱۲۴، صدرا، ۱۳۸۹.    
و مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی
[۱۸] شهیدی، سید جعفر، زندگانی علی بن الحسین، ص۲۷ـ۷، تهران، ۱۳۶۵.
باوری مخالف نظر مشهور دارند، اما باتوجه به نظر دانشمندان بزرگی چون شیخ مفید که در نقل مطالب با دقت کم‌نظیری عمل نموده، مادر امام سجاد (علیه‌السّلام) شهربانو می‌باشد.

۱. شیخ مفید، ارشاد    ، ترجمه‌ی ساعدی و محلاتی.
۲. دکتر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین (علیه‌السّلام).


۱. ↑ مفید، ابوعبدالله، ارشاد، ج۲، ص۱۳۷، قم، مؤسسه آل‌ البیت، ۱۴۱۳ق.    
۲. ↑ قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۱۹۶.
۳. ↑ مفید، ابوعبدالله، ارشاد، ج۲، ص۱۳۵، قم، مؤسسه آل‌ البیت، ۱۴۱۳ق.    
۴. ↑ صدوق، ابوجعفر، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۱۲۸، نجف، مطبعة الحیدریه، ۱۳۹۰.    
۵. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۱، بیروت، مؤسسة الوفاء.    
۶. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری، ج۵، ص۲۱۱، دار الاحیاء التراث العربی.    
۷. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۶۷.    
۸. ↑ ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۱، ص۵۶، بیروت، دار المعرفة.
۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۲۴۸.    
۱۰. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۶، ‌ص۱۰.    
۱۱. ↑ صدوق، ابوجعفر، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۱۲۸، نجف، مطبعة الحیدریه، ۱۳۹۰.    
۱۲. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۶ ص۱۰.    
۱۳. ↑ مفید، ابوعبدالله، ارشاد، ج۲، ص۱۳۷.    
۱۴. ↑ طبری، محمدبن جریر، تاریخ طبری، ج۳، ص۲۴۸، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۹۸۳.    
۱۵. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۵۶-۵۷، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.    
۱۶. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۶۷، تحقیق مرتضی آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.    
۱۷. ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ص۱۱۵-۱۲۴، صدرا، ۱۳۸۹.    
۱۸. ↑ شهیدی، سید جعفر، زندگانی علی بن الحسین، ص۲۷ـ۷، تهران، ۱۳۶۵.


سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "ازدواج حسین بن علی علیه السّلام با شهربانو صحت دارد؟"، تاریخ بازیابی:۱۳۹۹/۰۹/۲۱.    


رده‌های این صفحه : ازدواج امام حسین | بررسی روایات | تاریخ زندگانی امام حسین | همسران امام حسین
جعبه ابزار