شیوه نام‌گذاری فرزند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نام‌گذاری فرزند.
پرسش: طریقه نام‌گذاری اولاد را بیان فرمایید.
پاسخ:
در شرایط کنونی که نام‌های بیگانه در جامعه ما رواج یافته و هر نام بار فرهنگی خاصی را به همراه دارد، توجه به فرهنگ نام‌گذاری با رویکرد اسلامی، یکی از موضوعات بسیار مهم و قابل توجه در حوزه مسائل تربیتی است. چه خوب است که در این زمینه، اهمیت نام‌گذاری، آثار روانی و تربیتی نام و شیوه نام‌گذاری در
فرهنگ اسلامی را به اختصار یادآور شویم.
نام و نام‌گذاری در فرهنگ عمومی جایگاهی ویژه دارد. وجه تمایز انسان‌ها از یکدیگر این است که با
اسم از یکدیگر شناخته می‌شوند. در فرهنگ اسلام نیز نام‌گذاری و انتخاب اسم از یک ویژگی خاص برخوردار است. آیین و مراسم نام‌گذاری و انتخاب نوع اسم در
اسلام، یک روش ارزشمند به شمار می‌رود.
از نظر تربیتی و روان‌شناختی نیز نام، بر رفتار و
شخصیت فرد اثر گذاشته و در سلامت روانی و
عزت نفس وی مؤثر است.
در اسلام توصیه شده است از اولین روزی که کودک به
دنیا می‌آید تا سه
روز باید برایش نام گذاشته شود و حتی در برخی موارد می‌بینیم که
سیره و روش بزرگان دین ما نام‌گذاری فرزندان از قبل از تولد بوده است. سیره عملی
ائمه معصومان (علیهم‌السلام) راهنمای بسیار خوبی است که می‌توان با توجه به آن
فرهنگ، نام‌گذاری صحیح را در جامعه ترویج کرد.
رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) هنگام نام‌گذاری کودک، ابتدا
اذان به گوش راست او و سپس
اقامه به گوش چپ کودک می‌خواند و آن‌گاه نام کودک را انتخاب می‌کرد.
در
روایات خطاب به والدین آمده است که بهترین و زیباترین نام را برای فرزندان خود برگزینید و از انتخاب نام‌های زشت و مسخره‌آمیز و ناپسند پرهیز کنید.
به همین خاطر اسلام یکی از
وظایف پدرو مادر را نسبت به فرزند، انتخاب نام شایسته قرار داده است.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «اوّلُ ما یبرّ الرّجلُ ولدهُ ان یسمیه باسمٍ حسنٍ فلیحسنَ احدُکُم اسمَ ولدِهِ»؛
اولین قدم خوبی که
انسان برمی‌دارد این است که نام نیک به فرزند خود بگذارد. پس در این کار نیک کوتاهی نکنید.
بزرگان
دین ما در مورد نام‌گذاری فرزندانشان که یکی از شئون تربیت است، سعی داشتند که فرهنگ
شیعه زنده بماند، در این مسیر از هر فرصتی استفاده می‌کردند؛ از جمله نام‌های قهرمانان و بزرگان شیعه را برای فرزندان خود انتخاب می‌کردند و علاقه‌مندان به خاندان رسالت نیز از آنها پیروی می‌نمودند. بر همین اساس در میان فرزندان
امامان، نام‌های
محمد،
علی، احمد،
فاطمه،
حسن،
حسین،
خدیجه،
زینب و زید به طور مکرر دیده می‌شود.
دشمنان اسلام و
اهل بیت درصدد نابودی فرهنگ و ارزش‌های شیعه بودند؛ اما امامان، نام‌های قهرمانان شیعه را بر فرزندان خود می‌گذاشتند تا فرهنگ شیعه و
سیره بزرگان زنده بماند.
گاهی در میان فرزندان یک
امام، مثلاً
امام کاظم و
امام حسین (علیهم‌السلام) یک نام برای دو
فرزند، تعیین می‌شد. منتهی برای اینکه اشتباه نشود با کلمه صغری و کبری مشخص می‌گردید. مانند فاطمه کبری و فاطمه صغری و یا در مورد
فرزندان امام حسین (علیه‌السلام) سه نفر از آنها به نام «علی» بود که عبارت‌اند از:
علی‌اکبر، علی اوسط،
علی‌اصغر.
روزی
مروان بن حکم به
امام سجاد (علیه‌السلام) گفت: نام تو چیست؟ امام سجاد فرمود: نام من علی است، نام برادرت چیست؟ امام فرمود: نام او نیز علی است. مروان گفت: اوه! علی، علی چه خبر است؟ مثل اینکه پدرت تصمیم گرفته نام همه پسرانش را علی بگذارد.
امام سجادامام سجاد (علیه‌السلام) می‌فرماید: به حضور پدرم آمدم و سخن مروان را به او گزارش دادم. پدرم فرمود: اگر
خدا برایم صد پسر عطا کند، دوست دارم نام همه آنها را بدون استثنا علی بگذارم.
سیره رسول گرامی اسلام این بود که اگر نام کسی و یا شهری زشت بود، اقدام به تغییر آن می‌کرد و نام بهترین برای آن انتخاب می‌فرمود.
شخصی به امام صادق (علیه‌السّلام) عرض نمود: جانم به فدایت، ما اسامی شما و پدران شما را بر فرزندانمان می‌گذاریم، آیا این کار برای ما سودمند هست؟ امام در جواب فرمود: بلی، به خدا سوگند! و آیا
دین غیر از
حب و دوست داشتن ما اهل بیت است؟... .
یکی از این فواید می‌تواند تأثیر در
شخصیت و منش فرد باشد. به این صورت که نام‌گذاری و انتخاب نام شایسته، اظهار
محبت به کودک و بزرگ‌داشت او به حساب می‌آید که در ایجاد
عزت نفس آنها مؤثر است.
انتخاب
اسم برای فرزندان، نشان‌دهنده
فرهنگ و تمدن جامعه است. بنابراین در شرایط کنونی باید در جامعه
تبلیغ شود تا والدین، اسامی اسلامی برای فرزندانشان انتخاب کنند.
تأثیر اسم در روابط اجتماعی و دوست‌یابی کودک.
افرادی که اسم زیبا و شایسته دارند، زودتر در جمع دوستان پذیرفته می‌شوند و در روابط اجتماعی خود موفق‌ترند؛ اما افرادی که نام‌های زشت و ناپسند دارند، مورد
نفرت دیگران واقع شده و باعث می‌شود که در
خانواده، مدرسه و حتی در دوران بزرگ‌سالی، کم‌تر مورد پذیرش دیگران واقع شوند.
امید است شما برادر گرامی به عنوان مُبلغ و کسی که با پدران و مادران ارتباط دارید، بتوانید در فرهنگ‌سازی اسامی و تبیین آثار تربیتی و روان‌شناختی آن، نقش مؤثری ایفا نمایید.
امام صادق (علیه‌السلام) از پدران خود نقل فرموده‌اند:
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) پیوسته اسامی زشت افراد و نام ناپسند شهرها را تغییر می‌دادند.
۱. شهید مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، انتشارات صدرا، ۱۳۷۴ ش.
۲. سید مهدی صانعی، پژوهشی در تعلیم و تربیت اسلامی، انتشارات سناباد، چاپ اول، ۱۳۷۸ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شیوه نام‌گذاری فرزند»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۱۸.
