شکافته شدن سینه پیامبر اکرم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قلب،
پیامبر اسلام، سینه،
شرح صدر،
سوره انشراح،
پرسش: آیا ماجرای شکافته‌شدن سینه پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) توسط
فرشتگان که برخی آن‌را ذیل
آیه اول سوره انشراح نقل کرده‌اند، معتبر است؟
پاسخ اجمالی: منظور از شرح‌صدر در آیه اول سوره انشراح معنای کنایی آن است و آن توسعه دادن به
روح و فکر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است و ماجرای شکافته‌شدن سینه پیامبر اسلام که برخی نقل کرده‌اند مورد خدشه است به‌این‌دلیل که معنای «شرح» در آیه غیر از معنای «شقّ» و شکافتن است مضافاً که قلب معصوم خالی از هرگونه زنگار و زشتی است که در روایت به آن اشاره شده.
ابتدا باید گفت که لحن آیات سوره «شرح» و یا «انشراح» لحنی محبت‌آمیز و در راستای دلداری پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. پروردگار در نخستین آیه این سوره به لطفی از جانب خود اشاره کرده و می‌فرماید آیا ما سینه‌ات را گشاده نساختیم!: «اَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ».
«نشرح» از ماده «شرح» و به معنای گسترش دادن قطعات گوشت و تولید ورقه‌های نازک‌تر است و منظور از «شرح‌صدر» گسترش آن به وسیله
نور الهی و
سکینه و آرامش خدادادی می‌باشد. شرح یک گفتار نیز به معنای گسترش و توضیح معانی مخفی آن گفتار است.
به‌هر‌حال، منظور از شرح‌صدر در این‌جا معنای کنایی آن است و آن توسعه دادن به روح و فکر پیامبر است و این توسعه می‌تواند مفهوم وسیعی داشته باشد که هم وسعت علمی پیامبر را از طریق
وحی و رسالت شامل گردد و هم بسط و گسترش تحمل و استقامت او در برابر لجاجت‌ها و کارشکنی‌های دشمنان و مخالفان.
لذا هنگامی که
موسی بن عمران ماموریت دعوت
فرعون طغیانگر را پیدا می‌کند،
بلافاصله از خدا می‌خواهد که: «رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَ یَسِّرْ لِی اَمْرِی؛
خدایا! سینه‌ام را گشاده ساز و کار را بر من آسان کن.»
در جایی دیگر خطاب به پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمده است: «منتظر فرمان پروردگارت باش استقامت و شکیبایی کن و مانند یونس مباش
[که بر اثر ترک شکیبایی لازم، گرفتار آن همه مشکلات و مرارت‌ها شد
]».
بنابراین، اصولاً هیچ رهبر بزرگی نمی‌تواند بدون شرح‌صدر به مبارزه با مشکلات رود و آن‌کس که مانند پیامبر خاتم، رسالتش از همه عظیم‌تر است، شرح‌صدر او باید از همه بیشتر باشد، طوفان‌ها آرامش اقیانوس روح او را بر هم نزند، مشکلات او را به زانو در نیاورد، کارشکنی‌های دشمنان مأیوسش نسازد، سؤالات از مسائل پیچیده او را در تنگنا قرار ندهد و....
با این وجود برخی ذیل آیه شرح‌صدر به ماجرایی اشاره می‌کنند که در جوانی و یا نوجوانی حضرتشان رخ داد که فرشتگانی آمده و سینه مبارکشان را شکافته، قلبشان را بیرون آورده و شستشو داده و آن‌را از علم و دانش و رافت و رحمت پر کردند.
مضمون این حدیث در بسیاری از منابع مهم روایی اهل‌سنت آمده
که به عنوان نمونه به یکی از آنها اشاره می‌کنیم:
ابو هریره از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پرسید اولین چیزی که در دوران پیامبری‌ات مشاهده کردی چه بود؟ حضرتشان فرمود: «پرسش خوبی کردی، من بیست سال و چند ماهم بود و در صحرایی بودم که ناگهان از بالای سرم سخنی شنیدم، به بالا نگریسته و مردی را دیدم که از دیگری می‌پرسید، آیا این همان است؟! سپس آن دو به طرفم آمدند... و هر کدام یکی از بازوی مرا گرفتند، ولی من احساس نمی‌کردم که دست آنها با بازویم تماسی دارند. یکی به دیگری گفت: بخوابانش... سینه‌اش را بشکاف، پس او سینه‌ام را گرفت و آن‌را شکافت، اما خون و دردی مشاهده نکردم، پس آن دیگری به وی گفت:
کینه و
حسد را در آور، و او چیزی مانند لخته خون را از قلبم در آورده و بیرون انداخت، باز آن دیگری گفت رافت و دلسوزی را جایگزین کن! او چیزی به شکل
نقره در همانجای دلم گذاشت، آن‌گاه انگشت ابهام دست راستم را تکان داد و گفت برو به سلامت. من برگشتم در حالی که رافت و رحمتم نسبت به کودکان و بزرگسالان بیشتر شده بود».
ظاهر این ماجرا، توصیفی از ماجرایی است که در یک برخورد مادی رخ داده است.
اما برخی اندیشمندان، به دلایلی وقوع چنین رخدادی را نمی‌پذیرند:
۱. معنای آیه «ا لم نشرح لک صدرک» واضح است و برای تفسیر آن نیاز به وجود چنین ماجرایی نیست.
۲. معنای «شرح» غیر از معنای «شقّ» و شکافتن است.
۳. قلب معصوم خالی از هرگونه زنگار و زشتی است.
با تمام آنچه گفته شد، حتی اگر این روایت را بپذیریم؛ بدیهی است که منظور از این حدیث این قلب جسمانی نیست، بلکه کنایه و اشاره‌ای است به
امدادهای الهی از نظر روحی و تقویت عزم و اراده پیامبر و پاکسازی او از هر گونه نقایص اخلاقی و
وسوسه‌های شیطان. ولی به هر حال دلیلی نداریم که آیه مورد بحث اشاره به خصوص این ماجرا باشد، بلکه مفهومی گسترده و وسیع دارد که این داستان ممکن است مصداقی از آن محسوب شود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شکافته شدن سینه پیامبر اکرم»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۳/۲۳.
