شهید و شهادت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه:شهید، شهادت، سرباز
پرسش: ارزش و مفهوم
شهید و شهادت را با استفاده از قرآن کریم و احادیث نورانی تبیین نمایید. آیا سربازی که در درگیری با اشرار و قاچاقچیان و یا در اثر درگیری با منافقان جان خود را از دست می دهد و یا در هنگام مأموریت بر اثر تصادف کشته می شود، بنابر
تعالیم اسلام شهید محسوب می شود؟
پاسخ:
شهید و شهادت در لغت به معنای
شهود یا حضور است و شاهد و شهید یعنی حاضر و جمع آن
شهدا است.
در مجمع البحرین آمده است: شهادت یعنی کشته شدن در راه خدا. وجه تسمیه چنین قتلی به شهادت، بدین جهت است که
ملائکه رحمت بدین صحنه حضور یابند و بر این وجه، شهید به معنای شهود است، یا بدین سبب که خدا و فرشتگانش به دخول شهید به
بهشت گواهی دهند و یا بدین لحاظ که شهید به همراه انبیا در قیامت بر دیگر امم گواهی دهند و یا چون شهید زنده و حاضر است، به موجب آیه: "أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ"؛
شهدا زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند"، و یا به این جهت که وی به شهادت حق قیام نمود تا کشته شد.
در
تفسیر نمونه نیز آمده است: اطلاق "شهید" از ماده "شهود" بر آن‌ها یا به خاطر حضور رزمندگان اسلام در میدان نبرد با دشمنان حق است، یا به خاطر این که در لحظه شهادت،
فرشتگان رحمت زا مشاهده می کنند، و یا به خاطر مشاهده نعمت‌های بزرگی است که برای آن‌ها آماده شده و یا به جهت حضورشان در پیشگاه خداوند است، آنچنانکه در سوره آل عمران می فرماید: "هرگز گمان مبر آن‌ها که در راه خدا کشته شده‌اند مردگانند، بلکه آن‌ها زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند".
همیشه در تاریخ ملت‌ها روزهایی پیش می آید که بدون ایثار و فداکاری و دادن قربانیان، بسیاری از خطرات برطرف نمی شود، و اهداف بزرگ و مقدس محفوظ نمی ماند. این جا است که گروهی مؤمن و ایثارگر باید به میدان آیند و با نثار خون خود از آیین حق پاسداری کنند. در منطق اسلام به این گونه افراد "شهید" گفته می شود.
در اسلام کمتر کسی به پایه و
عظمت شهید می رسد؛ شهیدانی که آگاهانه و با اخلاص نیت به سوی میدان نبرد حق و باطل رفته، و آخرین قطرات خون پاک خود را نثار می کنند.
درباره مقام شهیدان، روایات عجیبی در منابع اسلامی دیده می شود که حکایت از عظمت فوق العاده ارزش کار شهیدان میکند. در روایتی از
رسول گرامی (ص) میخوانیم: "در برابر هر نیکی، نیکی بهتری وجود دارد تا به شهادت در راه خدا رسد که برتر از آن چیزی متصور نیست".
در روایت دیگری از
امام زین العابدین (ع) میخوانیم: "هیچ قطره‌ای محبوب تر در پیشگاه خدا، از دو قطره نمیباشد: "۱ - قطره خونی که در راه او ریخته میشود. ۲ - قطره اشکی که در تاریکی شب از خوف خدا جاری میگردد و فقط به این قطره اشک، خدا اراده شده باشد".
اگر تاریخ اسلام را ورق زنیم، می بینیم قسمت مهمی از افتخارات را شهیدان آفریده و بخش عظیمی از خدمت را آنان کرده‌اند. نه تنها دیروز، امروز نیز فرهنگ سرنوشت ساز "شهادت" است که لرزه بر اندام دشمنان می فکند، و آن‌ها را از نفوذ در دژهای اسلام مأیوس می کند.
بدون شک "شهادت" یک هدف نیست؛ هدف پیروزی بر دشمن و پاسداری از آیین حق است، اما پاسداران باید آن قدر آماده باشند که اگر در این مسیر، ایثار خون لازم شود، از آن دریغ ندارند، و این معنای امت شهید پرور است، نه این که شهادت را به عنوان یک هدف طلب کنند.
در جواب سؤال دوم پاسخ را چنین طرح می کنیم:
شهادت در فرهنگ اسلام دو معنای متفاوت دارد:
معنای خاص، کشته شدن در معرکه جنگ در راه خدا است که احکام خاص در فقه اسلامی دارد، از جمله عدم نیاز شهید به غسل و کفن، بلکه با همان لباس خونین دفن می شود.
معنای وسیع شهادت آن است که انسان در مسیر انجام وظیفه الهی کشته شود، یا بمیرد، همان سربازی که در درگیری با اشرار و یا با منافقان به درجه رفیع شهادت رسیده است. هر کس در حین انجام چنین وظیفه‌ای به هر صورت از دنیا برود، "
شهید " است.
در روایات اسلامی آمده است که چند گروه شهید از دنیا می روند:
از
پیامبر گرامی (ص) نقل شده: "کسی که در طریق تحصیل علم از دنیا برود، شهید مرده است".
حضرت علی (ع) میفرماید: "کسی که در بستر از دنیا رود، اما معرفت حق پروردگار و معرفت واقعی
پیامبر (ص) او و
اهل بیتش (ع) را داشته باشد، شهید از دنیا رفته است".
در حدیث دیگری از
امام صادق (ع) می خوانیم: "کسی که برای دفاع از مال خود در برابر مهاجمان ایستادگی کند و کشته شود، شهید است".
هم چنین کسان دیگری که در مسیر حق کشته می شوند یا می میرند.
از این جا عظمت فرهنگ اسلامی و گسترش آن روشن می شود.
جواب را با حدیثی از
امام رضا (ع) به پایان می بریم: او از پدرانش، از
رسول خدا (ص) نقل می کند:
"نخستین کسی که داخل بهشت می شود، شهید است".
سایت:مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
