شرایط امر به معروف و نهی از منکر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امر به معروف ،
نهی از منکر ، شرایط امر به معروف و نهی از منکر.
پرسش: ضمن بیان جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در
دین ، شرایط امر به معروف و نهی از منکر را بیان کنید.
پاسخ: از شرایط امر به معروف و نهی از منکر این است که فرد امر و نهی کننده باید احتمال اثر بدهد، علم به
وجوب یا
حرمت عمل داشته باشد، امر و نهیش باعث ضرر به خود یا دیگری نشود و
یقین به انجام فعل حرام از طرف فرد مقابل داشته باشد.
امر به معروف و
نهی از منکر از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دستورها و
واجبات دینی است، که محور و اساس شعایر دینی و هدف
بعثت انبیا و جانشینان آنان است. بر هر
مؤمن واجب است که امر به واجبات و نهی از محرّمات نماید و نیز
مستحب است که امر به مستحبّات و نهی از
مکروهات نماید.
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید:« وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛
باید حتماً جمعی از شما باشند که مردم را به
نیکی دعوت، و به معروف وادار، و از منکر جلوگیری نمایند و اینان رستگاران‌اند.
رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) می‌فرماید:« انّ قوماً رکبوا سفینة فی البحر و اقتسموا فصار کلّ واحد منهم موضعه فنقّر رجل موضعه بفاس فقالوا ما تصنع؟ قال هو مکانی اصنع به ما شئت فان اخذوا علی یدیه نجا و نجوا و ان لم یأخذوا علی یدیه هلک و هلکوا».
در این روایت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) اجتماع را تشبیه فرموده به جمعی که هر کسی در جایی در کشتی نشسته باشند و بعد یک نفر با تیشه‌ای جای خود را سوراخ کند، وقتی از او بپرسند چرا این کار را می‌کنی، بگوید این جای اختصاصی من است و می‌خواهم آن‌جا را سوراخ کنم؛ اگر جلوی او را بگیرند، هم او نجات پیدا می‌کند و هم بقیه و اگر جلویش را نگیرند، هم او غرق می‌شود و هم اهل کشتی؛ و شاید بعضی از بلاهای عمومی، مثل
قحطی ،
گرانی ،
کمی باران ،
زلزله ،
جنگ ، و یا تسلّط ستمکاران و... اثر ترک این واجب، یعنی امر به معروف و نهی از منکر باشد، که مضمون بعضی از روایات است.
خدا بهتر می‌داند.
علما می‌فرمایند: امر به معروف و نهی از منکر چهار شرط دارد:
اوّل این که، احتمال اثر در آن بدهد، پس اگر بداند که اثر نمی‌کند لازم نیست امر به معروف و نهی از منکر کند.
دوّم این که، خود آمر و ناهی، فعل واجب و حرام را درست بداند، پس اگر بر او مسلّم نباشد که این کار واجب یا حرام است لازم نیست.
سوّم این که، سبب ضرر و زیان به خود یا
مسلمان دیگری نشود.
چهارم این که،
علم به صدور حرام یا
ترک واجب از طرف داشته باشد، پس به مجرّد احتمال یا
ظن لازم نیست، بلکه نباید پیجویی و
تجسس بنماید.
در ضمن باید امر به معروف و نهی از منکر با ملایمت و
خوش خلقی و
صبر و به خاطر
خیرخواهی و
خلوص نیّت باشد، نه این که با تندی و
خشونت یا به قصد
تحقیر و
خود بزرگ‌نمایی از اظهار علم و
دانش و... باشد که چه بسا نتیجه به عکس گرفته شود.
هم‌چنین
مراتب نهی از منکر ابتدا به دل، سپس به زبان و
ارشاد و
هدایت و
نصیحت و بعد به بازداشتن به دست و عمل و جلوگیری از وقوع
معصیت ، گرچه به زدن باشد، که در کتب
فقهی تفصیل آن را فرموده‌اند.
ناگفته نماند که وجوب امر به معروف و نهی از منکر،
وجوب کفایی است؛ یعنی یک نفر که انجام داد از دیگران برداشته می‌شود، مگر آن که شخص دوّم احتمال اثر بیش‌تری در طرف بدهد، یا زودتر به نتیجه برسد.
سایت اندیشه قم.
