سرنوشت شیطان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سرانجام شیطان، رجعت، ابلیس، قیامت، حضرت حجت (علیه‌السلام)، حضرت علی (علیه‌السلام)، پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم).
پرسش: در
آیات آمده که
شیطان تا وقت معلوم فرصت داده شده است و
روایات وقت معلوم را زمانی می‌دانند که
حضرت علی (علیه‌السلام) رجعت نمایند که با او می‌جنگند و به یاری رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) او را خواهند کشت، پس از
مرگ او آیا شرّ از بین می‌رود و اگر از بین برود
اعمال نیک صالحان پس از آن چگونه اجر داده خواهد شد چون شرّی وجود ندارد که آنها بخواهند خود را از آن باز دارند؟ پس اجرشان بی‌معنا می‌شود؟
پاسخ: اگر خود شیطان توسط معصومی کشته شود، نسل بشری او باقی خواهند ماند و به وسوسه کردن ادامه خواهند داد و با وسوسه شیطانی خود تخم شرّ و
فساد می‌کارند و
جهان خالی از شرّ نمی‌شود و در این فرض هم بشر در بوته
آزمایش است.
در
روایت لفظ «
ابلیس» آمده است و از کشته شدن او خبر داده است. نه از کشته شدن همه شیطان‌ها، و ابلیس هم اگر کشته شود، شیطان‌های دیگر با تمام توانشان راه او را ادامه می‌دهند و در این صورت هم فساد هست.
روایاتی که از کشته شدن شیطان خبر می‌دهند، متفاوت‌اند.
برخی از کشته شدن او توسط
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) سخن می‌گویند.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «در روز وقت معلوم رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) او را روی سنگ
بیت‌المقدس سر می‌برد».
دسته‌ای از
روایات قتل شیطان را به حضرت حجت (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) نسبت می‌دهند.
وهب بن جمیع می‌گوید: از حضرت صادق (علیه‌السلام) پرسیدم اینکه خداوند به شیطان فرمود: «
فَاِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ اِلی یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ»؛
«آری به تو (شیطان) مهلت داده خواهد شد تا روز معین». این وقت معلوم چه زمانی خواهد بود؟ فرمود: «آیا پنداشته‌ای این
روز،
روز قیامت است؟
خداوند تا روز قائم (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) به شیطان مهلت داده است. وقتی خداوند او را مبعوث می‌کند حضرت به
مسجد کوفه می‌رود. در آن هنگام شیطان درحالی‌که با زانوان خود راه می‌رود، به آنجا می‌آید و می‌گوید: ای وای بر من از امروز!
حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) پیشانی او را می‌گیرد و گردنش را می‌زند و آن هنگام روز وقت معلوم است که مهلت شیطان به پایان می‌رسد».
به نقل از:
ظاهر این روایات می‌رساند که شیطان قبل از
قیامت به دست پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) یا حضرت حجت (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) کشته می‌شود.
ولی عده‌ای از
مفسرین با استفاده از آیات و روایات بر این عقیده‌اند که شیطان تا
قیامت زنده است؛ به عنوان نمونه:
در
تفسیر نمونه آمده است که شیطان، تا پایان
جهان و برچیده شدن دوران تکلیف انسان، به
حیات خود ادامه می‌دهد و با برچیده شدن
تکلیف، می‌میرد.
و روایتی هم از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که پایان عمر شیطان را پایان جهان می‌داند.
مرحوم
علامه طباطبایی (رحمة‌الله‌علیه) می‌فرماید: «آخرین روز عمر شیطان، آخرین روز عمر بشر است ... و بیشتر مفسرین هم این
سخن را پذیرفته‌اند.
در
تفسیر نور به نقل از
تفسیر صافی آمده است که شیطان تا
نفخه اول زنده است و سپس می‌میرد.
بنا بر آنچه گفته شد می‌توان چنین نتیجه گرفت:
روایاتی که از مرگ شیطان به دست
امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) یا
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) و ... سخن می‌گویند منظورشان مرگ فیزیکی شیطان نیست؛ بلکه باید آن را تأویل (توجیه کرد) برد و گفت منظور از کشته شدن شیطان، ناکامی او در وسوسه کردن است؛ یعنی رشد فرهنگی مردم با ظهور حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) به حدی صعود می‌کند که هر چه شیطان
وسوسه کند و کارهای زشت را زینت بدهد، مردم از او پیروی نمی‌کنند و واقعیت را می‌دانند و فریب نمی‌خورند.
بر فرض اینکه خود شیطان، توسط امام کشته شود، باز
دنیا میدان
آزمایش است؛ زیرا غریزه‌های گوناگون در نهاد بشر وجود دارد
و همین غریزه‌ها در برابر نیروهای عقلانی و روحانی افراد قرار می‌گیرند و
انسان را به
انحراف و
شر فرا می‌خوانند و پیروز این میدان هم کسی است که از
عقل پیروی کند، نه از غریزه‌هایی که او را به انحراف دعوت می‌کنند.
۳. شیطان یارانی از جنس بشر دارد؛ زیرا
قرآن کریم می‌فرماید: «
وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطِینَ الْاِنْسِ وَ الْجِنِّ».
مرحوم علامه طباطبایی (رحمة‌الله‌علیه) می‌فرماید: این
آیه اشاره است به اینکه بعضی از مردم در زمره شیطان‌ها هستند.
بنابراین اگر خود شیطان توسط معصومی کشته شود، نسل بشری او باقی خواهند ماند و به
وسوسه کردن ادامه خواهند داد و با
وسوسه شیطانی خود تخم شرّ و
فساد می‌کارند و
جهان خالی از شرّ نمی‌شود و در این فرض هم بشر در بوته آزمایش است.
در
روایت لفظ «
ابلیس» آمده است و از کشته شدن او خبر داده است. نه از کشته شدن همه شیطان‌ها، و ابلیس هم اگر کشته شود، شیطان‌های دیگر با تمام توانشان راه او را ادامه می‌دهند و در این صورت هم فساد هست.
۱. مجموعه آثار شهید مطهری، ج۱، بحث عدل الهی.
۲. تفسیر نمونه، ج۱۱، تفسیرالمیزان، ذیل آیه ۳۸ سوره حجر.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «سرنوشت شیطان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۷/۰۳.
