زنازاده و جبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جبر،
زنازاده ، دوستی،
امام علی علیه‌السلام.
پرسش: لطفاً نظرتان را راجع به
حدیث علی ـ علیه‌السلام ـ بفرمایید:حضرت به او فرمود:«
دروغ می‌گویی، ما را چند دسته
دوست ندارند. انسان‌های بی‌غیرت و ناموس فروش، مردانی که حالات زنانه از خود بروز می‌دهند، متولدین از حرام و کسانی که مادرشان در ایام
عادت به آنها باردار شده است». سؤالم در مورد بند آخر حدیث است که در صورت پذیرش ظاهر حدیث،
جبر لازم می‌آید.
پاسخ:
این
روایت را حمیری در قرب الاسناد
و قطب‌الدین راوندی در خرائج
و مجلسی در بحار الانوار
نقل کرده است.
این دو بند از روایت اشاره به تأثیر
وراثت دارد که چون رهایی از تأثیر آن مستلزم مجاهده‌ای صد چندان است؛ لذا اکثر انسان‌ها بدون هیچ اراده‌ای برتر، تابع همان
وراثت خود شده و به همان راه می‌روند.
از طرف دیگر این
روایت مطلق نیست؛ بلکه نظر به اکثریت دارد؛ یعنی ممکن است
استثنا وجود داشته باشد؛ وگرنه اختیار معنایی نداشت.
نکته مهم‌تر این‌که در این روایت منظور این است که چنین فردی که از
حرام یا در ناپاکی متولد شده، با اعمال اختیاری خود این خباثت مولد را تأیید می‌کند؛ چرا‌که می‌تواند با اراده‌ای برتر خود را از نژاد و وراثتِ ناپاک خود رها کند؛ ولی مستلزم
جهاد و
هجرت از همه آثار موروثی و خاندان اهل حرام است.
نکته نهایی این‌که در دایره
اسباب ، عامل وراثت، پدر و مادر هستند، نه خدا؛ پس باز هم این مسئله به سوء
اختیار انسان (پدر و مادر) بر‌می‌گردد و نه به
جبر خدا که البته این سوء اختیار پدر و مادر توسط خود فرزند هم ادامه می‌یابد و باعث
شقاوت نهایی می‌شود؛ هرچند گفتیم که
فرزند ممکن است این راه را انتخاب نکند؛ ولی این انتخاب نیاز به اراده‌ای برتر و عنایت خاص خدا دارد که باعث تغییر و تبدیل در وجود فرد می‌شود.
پایگاه اسلام کوئست.
