زمان جمع‌آوری قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جمع‌آوری قرآن .
پرسش: قرآنی که اکنون در اختیار ماست، در چه زمانی جمع‌آوری و تنظیم شد؟
پاسخ: درباره‌ی جمع
قرآن سه نظر وجود دارد:
قرآن در زمان خود پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و با نظارت آن حضرت و در پرتو
هدایت الاهی جمع‌آوری شده؛ هرچند خود حضرت رسول ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شخصاً قرآن را ننوشته، یا جمع‌آوری آیات را انجام نداده است.
قرآن موجود توسط حضرت علی]] ـ علیه‌السلام ـ و بعد از رحلت
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ جمع‌آوری و تدوین شده است و این کار در دورانی که
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ خانه‌نشین بودند، انجام شده است.
قرآن بعد از رحلت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ توسط برخی صحابه، غیر از
امام علی ـ علیه‌السلام ـ جمع‌آوری و تدوین شده است.
بسیاری از
علما ی
شیعه ـ به‌ویژه متأخران و محققان معاصر ـ معتقدند که قرآن در زمان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و با نظارت ایشان جمع‌آوری شده است.
برخی از
شیعیان نیز نظر دوم را پذیرفته و امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ را گردآورنده‌ی آن دانسته‌اند.
اما بسیاری از اهل سنت رأی سوم را اختیار کرده‌اند و مستشرقان نیز معمولاً همین نظر را پذیرفته و اضافه کرده‌اند:قرآنی که حضرت علی( ـ علیه‌السلام ـ جمع‌آوری کرد، مورد اعتنای
اصحاب واقع نشد.
چنان‌که روشن است، بنابر نظر اول و دوم، جمع کل قرآن به خداوند مستند بوده و پیدایش سوره‌ها و ترتیب آنها نیز در پرتو
وحی الاهی بوده است؛ زیرا رسول
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ طبق آیه‌ی شریفه‌ی:«
ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی »
هرچه می‌فرمود ـ به‌خصوص در امور دینی ـ با راهنمایی وحی بوده است، و
امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ نیز اگر
نبی نبودند، ولی ادامه‌دهنده‌ی راه
رسالت و دارای منصب الاهی
عصمت ، و
علم لدنی بودند.
کسانی که رأی سوم را پذیرفته‌اند، نه‌تنها نخواهند توانست الاهی بودن این دو؛ یعنی پیدایش سوره‌ها و ترتیب آنها را اثبات کنند، بلکه در واقع آن را نفی کرده و ذوق و سلیقه‌ی شخصی اصحاب را در این مسئله دخیل می‌دانند.
در این‌جا
ذکر چند نکته ضروری است:
علامه طباطبایی در ذیل آیه‌ی شریفه‌ی:«
انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون »
می‌فرمایند:ویژگی‌هایی که برای قرآن ذکر شده است؛ مانند
فصاحت و
بلاغت ، عدم وجود اختلاف و عجز از آوردن مثل آن، همگی در همین قرآن که در دسترس ماست، وجود دارد و نتیجه گرفته‌اند که این قرآن، همان
قرآن است که در صدر اسلام و در زمان خود رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شناخته شده بود.
این سخن اگرچه
تحریف را از قرآن نفی می‌کند؛ ولی نمی‌تواند ثابت کند که این مجموعه، با این شکل و صورت، وحیانی است؛ زیرا ویژگی‌های مذکور به‌گونه‌ای نیست که بتواند به اثبات رساند که ترتیب مجموعه‌ی آیات که سوره‌ها را به وجود آورده، و ترتیب مجموعه‌ی سوره‌ها که قرآن موجود را تشکیل داده، همان‌طور است که در زمان حضرت بوده است.
اگر کسی بتواند اعجاز عددی را افزون بر مورد
مفردات و تراکیب قرآنی در حوزه‌ی سوره‌ها و ترتیب آنها، ثابت کند؛ یعنی بین آیات یک سوره و بین خود سوره‌ها روابط عددی خاصی برقرار باشد که ایجاد آن برای
بشر مقدور نیست، می‌تواند وحیانی بودن سوره‌ها و ترتیب آنها را نیز به اثبات رساند؛ ولی به‌هرحال باز وحیانی بودن ترتیب همه‌ی آیاتی که در یک سوره گرد آمده است، اثبات نخواهد شد.
هادوی تهرانی، مهدی، مبانی کلامی اجتهاد.
پایگاه اسلام کوئیست.
