راه های فرهنگ سازی دینی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فرهنگ سازی دینی .
پرسش: بهترین راه عملی فرهنگ‌سازی دینی در جامعه چیست؟
پاسخ: تعریف عملیاتی از دین و ارزش‌های دینی و
فرهنگ دینی، تصحیح معنا و مفهوم ارزش‌هاو مفاهیم دینی و
برنامه ریزی از جمله راه‌های عملی فرهنگ سازی دینی در جامعه است.
قبل از پرداختن به ارائه راه‌های عملی در فرهنگ‌سازی دینی لازم است اشاره‌ای به معنای فرهنگ‌سازی دینی شود. فرهنگ‌سازی دینی به معنای «نمود عینی دادن و نهادینه کردن ارزش‌های دینی در عمل‌کرد افراد و صحنه‌های اجتماعی است». و تحقق آن در یک فرایند چندین مرحله‌ای امکان‌پذیر است.
بهترین راه‌های عملی فرهنگ‌سازی دینی عبارتند از:
تعریف عملیاتی از «
دین »، «ارزش‌های دینی» و «
فرهنگ دینی » ابتدا باید فرد یا افراد، این توانایی را داشته باشند که ارزش‌ها و معارف دینی را از متن
قرآن و
سنت استخراج نموده و تعریف دقیق و کاربردی از آن ارایه دهند.
تصحیح معنا و مفهوم ارزش‌هاو مفاهیم دینی از پیرایه‌های محیطی و اجتماعی و وفاق بخش‌های مختلف فرهنگی نظام در مورد آن؛ چنانچه حضرت
امام خمینی (قدس‌سره) در فرآیند نوسازی جامعه، مفاهیمی مانند
معنویت‌گرایی یا
آخرت‌گرایی ، جدایی دین از
سیاست ، تقابل
دنیا و
آخرت ، نگرش سنّتی به توده مردم، وجه تلقی از
قضا و قدر و وجه تلقی نسبت به
زنان را در عمل و نظر مورد بازنگری قرار داده
و بر اساس معیار
اسلام و دیانت ناب این مفاهیم را معنا بخشیده‌اند، اکنون نیز باید ارزش‌های دینی به دور از پیرایه‌های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته و در مورد آن‌ها بین بخش‌های فرهنگی نظام توافق کاملی حاصل گردد.
سومین مرحله برنامه ریزی است؛ یعنی این‌که فعالیت فرهنگی از کجا و با چه مکانیزمی آغاز گردد. باید راهی را یافت که همواره درست بودن تصمیم‌ها را تضمین نماید. در برنامه‌ریزی باید به این نکته توجه داشته باشیم که، فرهنگ‌سازی دینی نیازمند برنامه‌ریزی دراز مدت و استراتژیک می‌باشد، بر پایه برنامه کوتاه مدت و انفعالی نمی‌توان فرهنگ جامعه را همساز و هم‌آهنگ با دین نمود.
عمده‌ترین اقدامات راهبردی در برنامه علمی فرهنگ‌سازی دینی به شرح زیر است:
گام نخست در برنامه عملی فرهنگ‌سازی دینی، «
خودسازی » می‌باشد. رسالت عظیم متولیان فرهنگی این است که ابتدا خود را به ملکات و ارزش‌های دینی مانند
ایمان ،
تقوا ،
شرح صدر و... آراسته و در عمل به ارزش‌ها از دیگران سبقت بگیرند.
گام دوم «دیگرسازی» است که در قالب
ارشاد و
نصیحت ،
تبلیغ و
تعلیم و تربیت اسلامی امکان‌پذیر است. هدف از ارشاد و نصیحت، ارتقای سطح
تربیت و ترویج فضایل
اخلاقی است. تکریم شخصیت دیگران،
وفق و
مدارا ، برخورد محبت‌آمیز،استفاده از روش‌های غیر مستقیم همچون روش الگویی، در کارآیی نصیحت و ارشاد و تأثیر گذاری آن، نقش بسیار مؤثری ایفا خواهد نمود. در دعوت
انبیاء نیز دقیقاً همین مراحل و شیوه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.
رسول اکرم وقتی مأموریت یافت تا خویشان خود را به دین جدید دعوت کند، در مجلسی که به همین منظور تشکیل داده بود، پیش از ابلاغ دعوت خود، از آن‌ها با غذایی که از گوشت گوسفند و شیر فراهم آمده بود، به خوبی پذیرایی کرد و آنگاه آنان را به پذیرش دین الهی دعوت کرد.
این شیوه برخورد،
سیره مستمر
پیامبر صلّی الله علیه و آله و اهل بیت آن حضرت بود و آنان با استفاده از همین روش، مردم را به دین
خدا جذب و دل‌ها را به سوی خود و هدایت‌های دینی خویش متوجه کرده و از آن مردم دور از فرهنگ و اخلاق،
انسان‌های مؤمن ، با فضیلت و با
کمال تربیت نمودند.
در شرایط کنونی فرهنگ‌سازی دینی و احیای ارزش‌های
مذهبی در جامعه فعالیت نظام یافته و
هم‌فکری و
تلاش گروهی را لازم دارد که از نظر ابزار کار و حیطه عمل به مراتب گسترده‌تر و پیچیده‌تر از گذشته است. لازمه فرهنگ‌سازی دینی در حال حاضر این است که همه نهادهای اجتماعی، مسئولان فرهنگی، صدا و سیما، مطبوعات و... بصورت هماهنگ و منسجم در نهادینه کردن ارزش‌های دینی تلاش ورزند. و از این میان نقش
خانواده ،
آموزش و پرورش ، صدا و سیما و مطبوعات به مراتب برجسته‌تر از دیگر نهادها است.
نهاد آموزش و پرورش یکی از مهم‌ترین نهادهایی است که می‌تواند در فرهنگ‌سازی دینی نقش موثر ایفا نماید. در واقع شخصیت فرهنگی
جوانان و
نوجوانان از رهگذر متون درسی و الگوهای رفتاری مربیان در مدارس تغذیه می‌کند. اگر محتوای کتاب‌ها فرهنگ دین و ارزش‌های مذهب را به دانش‌آموزان عرضه کند، جامعه‌ای که به بار می‌آید، جامعه «دین باور» و «دین محور» خواهد بود. به امید آن روز
• محمد حسن حسنی، نوسازی جامعه از دیدگاه امام خمینی(ره)، نشر عروج، ۱۳۷۷.
• محسن فرد رو و همکاران، جامعه و فرهنگ، انتشارات آرون، ج۱، ۱۳۸۰.
• سید مهدی موسوی کاشمری، روش‌های تربیت، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۹.
اندیشه قم.
