خلیفه خدا در زمین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خلیفه خدا در زمین،
حضرت آدم (علیه‌السلام)، حوا (سلام‌الله‌علیها)، بهشت،
ملائکه.
پرسش: اگر حضرت آدم و حوا به واسطه
شیطان از
بهشت رانده نمی‌شدند، آیا ما الان در بهشت ساکن بودیم؟ آیا این موضوع با فرموده خداوند به ملائکه: «من در
زمین جانشینی قرار خواهم داد» ناسازگاز نیست؟
پاسخ: نه‌تنها قرار نبود ما در
بهشت ساکن شویم، بلکه شخص آدم (علیه‌السلام) و حوا (سلام‌الله‌علیها) نیز قرار نبوده که برای همیشه در آن بهشت باقی باشند؛ بلکه از ابتدا قرار بود که
انسان خلیفه خدا شود بر روی زمین و اگر چند صباحی را در بهشت بود، به خاطر
آزمایش و
امتحان بود؛ حتی آموزشی برای
حضرت آدم (علیه‌السلام) بود که بداند، چگونه مسئولیت‌ها را به عهده بگیرد و تخلف نکند. انسان زمانی می‌تواند جواز
بقا را در بهشت بگیرد که از عهده
تکالیف و امتحان‌های الهی بیرون آید.
این‌که حضرت آدم (علیه‌السلام) و همسرش قرار بود که در بهشت
زندگی کنند، ولی به‌واسطه فریب
شیطان به زمین رانده شدند، این مطلب صحیح نمی‌باشد؛ چراکه
خداوند متعال از همان ابتدا می‌خواستند که خلیفه‌ای دائمی بر روی زمین قرار دهند، نه در بهشت:
«
انِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً»
که کلمه «جاعل» با صیغه
اسم فاعل دلالت بر دوام و ثبوت می‌کند.
آیه شریفه «
وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ اَنَّ الارْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ؛
به تحقیق در
زبور بعد از
تورات ذکر مکتوب کردیم که زمین را بندگان صالح به
ارث می‌برند، شاهد آن است، خداوند متعال قبل از این‌که حضرت آدم را بر روی زمین مستقر کند دو آزمایش برای او قرار داد:
۱. سؤال از او و اخبار از
اسماء، را در مقابل ملائکه‌ای که تا نشان دهد که
آدم برای خلیفه الهی لایق است.
۲. آزمایش عملی او این بود که او را مدتی در بهشت ساکن کرد و به آنها فرموده: «
وَقُلْنَا یَا آدَمُ اسْکُنْ اَنْتَ وَزَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَکُلا مِنْهَا رَغَدًا حَیْثُ شِئْتُمَا وَلا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونَا مِنَ الظَّالِمِینَ».
ای آدم! تو و همسرت در بهشت ساکن شوید، از هر آنچه که می‌خواهید میل کنید، ولی نزدیک این
شجره نشوید که در آن صورت از
ظالمین خواهید بود».
همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، خطاب در
آیه متوجه آدم و همسرش است و نه کس دیگر. پس فهمیده می‌شود تنها آن دو نفر بودند که باید در آن بهشت آزمایش می‌شدند و نه دیگران. این مطلب را از ضمیر انت و از ضمیر کاف در «کاف» در «زوجک» می‌توان فهمید.
لذا آنچه که در سؤال آمده: «اگر شیطان نبود، در بهشت بودیم و به زمین
تبعید نمی‌شدیم» نیز صحیح نمی‌باشد؛ زیرا:
خداوند متعال می‌فرماید: ای آدم! فقط تو و همسرت ساکن بهشت شوید.
اگر قرار بود ما هم لایق بهشت باشیم و به خاطر عدم
اطاعت آدم و حوا (علیهماالسلام) از بهشت اخراج شده باشیم، اخراج فرزند از بهشت به خاطر جرم
پدر و مادر ظلم است و خداوند متعال از آن منزه است.
بهشت جاودانه با
بهشت حضرت آدم تفاوت دارد:
پس آن بهشت فقط مخصوص آدم و حوا بود و وسیله
آزمایش و
امتحان آنها بود؛ لذا خداوند متعال به آنها
تکلیف کرده که نزدیک شجره نشوند که از ظاهر این سخن خداوند متعال نیز می‌توان برداشت کرد که حضرت آدم (علیه‌السلام) نیز نیامده بود که تا اگر شیطان فریبش ندهد، برای همیشه در آن‌جا باقی باشد؛
زیرا در بهشت جاودانه و بهشت موعود تکلیفی وجود ندارد و هیچ‌گونه امر و نهی نیست؛ در حالی که در این بهشت حضرت آدم، خداوند
سبحان به آنها تکلیفی می‌کند که نزدیک درخت نشوند.
دیگر این‌که در آن بهشت همیشگی شیطان راه ندارد؛ در حالی که در این بهشت
شیطان وارد می‌شود و آدم (علیه‌السلام) را فریب می‌دهد.
دیگر این‌که در بهشت خلد و جاودان هر کس وارد شود، خارج نمی‌شود و دائمی است؛ لیکن در بهشت آدم (علیه‌السلام) او از آن‌جا اخراج می‌شود.
دیگر این‌که بهشت همیشگی را در مقابل
عمل و
پاداش عمل قرار می‌دهند؛ در حالی که حضرت آدم (علیه‌السلام) عمل انجام نداده بود تا پاداش عملش را بگیرد و برای همیشه در بهشت باقی باشد.
اصولاً شیطان با این
حیله که اگر از آن درخت بخورید؛ خالد و همیشگی می‌شوید، آدم (علیه‌السلام) را فریب داد، گویا حضرت آدم (علیه‌السلام) می‌دانست که برای همیشه در این بهشت نخواهد بود و به
طمع جاودانگی شدن به آن درخت نزدیک شد و فریب خورد؛
یکی از
راویان می‌گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) راجع به بهشت آدم (علیه‌السلام) پرسیدم.
امام (علیه‌السلام) در جواب فرمودند: باغی از باغ‌های
دنیا بوده که خورشید و
ماه بر آن می‌تابید و اگر بهشت جاودانه بود، هرگز آدم از آن بیرون رانده نمی‌شد.
پس نه‌تنها قرار نبود ما در بهشت ساکن شویم، بلکه شخص آدم (علیه‌السلام) و حوا (سلام‌الله‌علیهم) نیز قرار نبوده که برای همیشه در آن بهشت باقی باشند؛ بلکه از ابتدا قرار بود که انسان
خلیفه خدا بر روی زمین شود و اگر چند صباحی را در بهشت بود، به خاطر آزمایش و امتحان بود؛ حتی آموزشی برای حضرت آدم (علیه‌السلام) بود که بداند، چگونه مسئولیت‌ها را به عهده بگیرد و تخلف نکند.
انسان زمانی می‌تواند جواز بقا را در بهشت بگیرد که از عهده
تکالیف و امتحان‌های الهی بیرون آید.
۱. اکبر دهقان، هزار و یک نکته، تهران، مرکز نشر درس‌هایی از قرآن، ۱۳۷۹.
۲. پرتوی از قرآن، محمود طالقانی، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۵۸ه ش، ج۱، ص۱۲۵.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خلیفه خدا در زمین»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۸/۲۳.
