• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خلفای دوازده گانه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: بنی‌امیّه، پیامبر، خلفای بنی‌امیّه.

پرسش: آیا مقصود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از خلفای دوازده گانه، خلفای بنی‌امیّه نیست؟


خطابی و ابن‌جوزی گفته‌اند: مقصود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از خلفای دوازده گانه، خلفای بنی‌امیّه هستند؛ زیرا اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مربوط به زمان پیامبرند و مشمول عنوان خلفای دوازده گانه نیستند. بنا‌بر‌این خلفای اربعه، معاویه و مروان بن حکم، از این گروه خارج می‌شوند و دوازده نفر باقی خواهند ماند.
[۱] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۵۹۸، الرقم ۱۱۱۹.

برای روشن شدن سخن این دو نفر، این نکته را باید ذکر کنیم که حاکمان اموی پانزده نفر بوده‌اند که دوران حکومت آنان سیزده سال پس از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آغاز شده است (چون عثمان در اواخر سال ۲۳ هجری به خلافت رسید). این دو نفر برای رفع مشکل تعداد افراد بنی‌امیّه و زمان حکومت آنان، اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را به پیامبر خدا ملحق نموده، شایسته عنوان «خلافة النبیّ» ندانسته‌اند. در نتیجه، دوران خلفای اربعه، معاویه و مروان بن حکم، از این حکم خارج شده و دوازده نفر ذیل آن باقی مانده‌اند.
گفتنی است که ابن‌جوزی در ابتدای سخن خویش گفته است که دستیابی به مدلول اصلی سخن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و فهم آن، ممکن نیست.
[۲] ر. ک: ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، ج۱۳ ص۲۱۲.


اشکال‌های این نظریه، عبارت‌اند از:
۱. خلفای چهارگانه، از عنوان دوازده خلیفه خارج شده‌اند و هیچ استدلالی بر آن ارائه نشده است.
۲. در متون اهل‌سنّت، دوران خلافت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تا سی سال پس از ایشان دانسته شده است. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است:
«الخِلافَةُ فی اُمَّتی ثَلاثونَ سَنَةً ثُمَّ مُلکٌ بَعدَ ذلِکَ؛
[۳] ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ج۴، ص۵۰۳، ح۲۲۲۶.    
[۴] سجستانی، ابی‌داوود، سنن ابی‌داوود، ج۷، ص۴۳، ح۴۶۴۶-۴۶۴۷.    
[۵] ابن‌حنبل شیبانی، احمد، مسند ابن‌حنبل، ج۸، ص۲۱۳، ح۲۱۹۷۸.
[۶] نسائی، احمد بن شعیب، السنن الکبری، ج۷، ص۳۱۳، ح۸۰۹۹.    
[۷] ابن‌حبّان، محمد، صحیح ابن‌حبّان، ج۱۵، ص۳۵، ح۶۶۵۷.    
[۸] البانی، محمد، سلسلة الاحادیث الصحیحة، ج۱، ص۷۴۲، ح۴۵۹.
خلافت، در امّت من، سی سال است. سپس، بعد از آن، سلطنت است.»
در حالی که این نظریه خلافت را بعد از سال ۶۰ هجری (مرگ معاویه) تصویر کرده است.
۳. روایت «اثنا عشر خلیفة (دوازده خلیفه)»، در مقام ستایش از این افراد است. طبیعی است که این ستایش‌گری نمی‌تواند شامل بنی‌امیّه گردد که جنایات متعدّدی را نسبت به اسلام و مسلمانان و جامعه اسلامی مرتکب شده‌اند، علاوه بر این‌که احادیث فراوانی نیز در مذمّت آنها صادر شده است.
[۹] ر. ک:امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۸، ص۲۴۸.    
[۱۰] علی آل‌محسن، مسائل الخلافیة، ص۳۱-۳۵.

۴. حَکَم بن ابی‌العاص و پسر او مروان بن حکم، به دستور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به جرم «نفاق» از مدینه تبعید شدند. آیا عجیب نیست که او را جزو اصحاب پیامبر بشمُرند و حکومت او را همانند حکومت زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بدانند؟!

۱. ↑ طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۵۹۸، الرقم ۱۱۱۹.
۲. ↑ ر. ک: ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، ج۱۳ ص۲۱۲.
۳. ↑ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ج۴، ص۵۰۳، ح۲۲۲۶.    
۴. ↑ سجستانی، ابی‌داوود، سنن ابی‌داوود، ج۷، ص۴۳، ح۴۶۴۶-۴۶۴۷.    
۵. ↑ ابن‌حنبل شیبانی، احمد، مسند ابن‌حنبل، ج۸، ص۲۱۳، ح۲۱۹۷۸.
۶. ↑ نسائی، احمد بن شعیب، السنن الکبری، ج۷، ص۳۱۳، ح۸۰۹۹.    
۷. ↑ ابن‌حبّان، محمد، صحیح ابن‌حبّان، ج۱۵، ص۳۵، ح۶۶۵۷.    
۸. ↑ البانی، محمد، سلسلة الاحادیث الصحیحة، ج۱، ص۷۴۲، ح۴۵۹.
۹. ↑ ر. ک:امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۸، ص۲۴۸.    
۱۰. ↑ علی آل‌محسن، مسائل الخلافیة، ص۳۱-۳۵.


حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «خلفای دوازده گانه» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۲/۶.    



جعبه ابزار