حدیث معنعن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حدیث معنعن، مدلس،
اهل سنت، راویان، تدلیس شیوخ، تدلیس اسناد.
پرسش: در مورد
حجیت احادیث معنعن در رجال اهل سنت! می‌خواهم بدانم اگر یکی از
راویان حدیثی که به‌صورت معنعن نقل شده مدلس باشد (یعنی تدلیس او از نوع شیوخ باشد) آیا این دسته از روایات نزد
اهل سنت معتبر می‌باشد یا خیر! دلیل را توضیح دهید.
پاسخ:
حدیث معنعن (عنعنه) در اصطلاح
علم حدیث (درایه) به روایتی گفته می‌شود که بین افراد
سند آن با کلمه "عن" پیوستگی برقرار شده باشد.
تدلیس در اصطلاح
علم رجال (تدلیس در حدیث) به عمل محدِّث و راوی گفته می‌شود که با آن عیب و ضعف سندِ
روایت پوشانیده شود. بنابراین هرگاه راوی با ذکر یا حذف کلمات یا نام افرادی در سلسله سند بکوشد که ضعف سند روایت را بپوشاند یا آن را برتر از میزان
وثاقت واقعی‌اش نشان دهد، اصطلاحاً «مدلِّس» خوانده می‌شود و
عمل او را
تدلیس می‌نامند.
تدلیس اساساً بر دو‌گونه است: "تدلیس اِسناد" و "تدلیس شیوخ"
"تدلیس اسناد" آن است که
راوی از فرد معاصر خود کلامی را به‌گونه‌ای نقل کند که شنونده یا خواننده گمان کند وی آن کلام را بدون واسطه از خود مرویٌّ‌عنه شنیده؛ در‌حالی‌که مستقیم از او نشنیده است.
برخی رجالیون برای "تدلیس اسناد" شروطی ذکر کرده‌اند؛ از جمله:
راوی مرویٌّ‌عنه را ملاقات کرده یا دست‌کم معاصر او باشد؛ اما از او روایتی نشنیده باشد.
الفاظی مانند "قال فلانٌ" یا "عَنْ فلانٍ"به کار ببرد که نشانه شنیدن مستقیم نباشد؛ اما اگر راوی با الفاظی چون "سَمِعْتُ"، "حَدَّثَنا" و "اَخْبَرَنا" ( که صراحت در سماع و شنیدن دارند) حدیث نقل کند، آن را حدیث کذب می‌خوانند.
"تدلیس شیوخ" آن است که راوی برای پوشاندن ضعف شیخ خود و شناخته نشدن او نام، کنیه،
لقب،
قبیله، شهر یا صفتی را درباره وی به کار می‌برد که پیش از آن سابقه نداشته باشد.
بعضی از انگیزه‌های "تدلیس شیوخ" عبارتند از: ترویج حدیث، تحسین حدیث، علو اسناد، پرهیز از
روایت کردن از کسی که ازخودِ
راوی روایت کرده است، کمی سنّمرویٌّ‌عنه و ترس از عدم قبول و انتشارِ روایت با وجود احتیاج به آن و... .
محدثان و دانشمندان علم الحدیث اتفاق نظر دارند که تدلیس عملی نادرست و موجب تباهی
حدیث است.
از شافعی نقل شده است که: " تدلیس، برادرِ دروغ است."
رجالیون تدلیس شیوخ را غالباً کم‌ضررتر از تدلیس اسناد دانسته‌اند؛ اما در مذمت آن نقیصه‌هایی را برشمرده‌اند؛ از جمله: تضییع مروی‌عنه و دشوار کردن راه دست‌یابی به احوال او.
با وجود این در بین
اهل سنت تنها خطیب بغدادی
عقیده دارد که به چنین حدیثی نمی‌توان احتجاج کرد.
پایگاه اسلام کوئست.
