جایگاه شهدا در اسلام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خدا،
اجر،
قرآن،
شهید،
بهشت.
پرسش: با توجه به این‌که در قرآن و احادیث جایگاه خاصی برای شهیدان در نظر گرفته شده است، آیا امکان دارد شهیدی وارد بهشت نشود؟!
پاسخ اجمالی: در
آیات و
روایات به جایگاه رفیع شهدا در بهشت اشاره شده است ولی این‌گونه نیست که هر فردی با هر انگیزه‌ای اگر در جبهه حق قرار گرفته و کشته شود، از این درجات برخوردار باشد! به عبارت دیگر، اگر فردی در سپاه مسلمانان بوده، ولی با انگیزه‌های غیر الهی به جنگ با دشمنان بپردازد و در این راه کشته شود، چنین شخصی نه تنها شهید به شمار نمی‌آید، بلکه شاید هیچ گناهی از او بخشوده نشده و طبیعتاً دچار
عذاب الهی نیز بشود.
بر اساس صریح قرآن کریم مجاهدانی که برای اعتلای آرمان‌های الهی نبرد کرده، و در این راه به فیض شهادت رسیده‌اند، جایگاهشان در عالی‌ترین درجات بهشت است که هم خدا از آنها راضی و هم آنان از فضل پروردگار خشنود و سرمست‌اند. قرآن کریم در این باره می‌فرماید:
«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ اَمْواتاً بَلْ اَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ• فَرِحینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ اَلاَّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ • یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ وَ اَنَّ اللَّهَ لا یُضیعُ اَجْرَ الْمُؤْمِنینَ؛
هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند، مردگان‌اند، بلکه آنان زنده‌اند، و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند • از فضیلتی که خدا نصیبشان کرده است شادمانند و برای آنها که در پی‌شان هستند و هنوز به آنها نپیوسته‌اند خوش‌دل‌اند که بیمی بر آنها نیست و اندوهگین نمی‌شوند • و از
نعمت خدا و
فضل او (نسبت به خودشان نیز) مسرورند و (می‌بینند که) خداوند، پاداش
مؤمنان را ضایع نمی‌کند (نه پاداش شهیدان، و نه پاداش مجاهدانی که شهید نشدند).»
این آیات اگر چه در شان
شهدای صدر اسلام نازل شده، اما شامل تمام کسانی خواهد شد که در طول تاریخ، جان خویش را در راه تعالی و پاسداری از ارزش‌های الهی فدا کرده و می‌کنند. چنین انسان‌هایی که با ارزش‌ترین سرمایه خود، یعنی جان خویش را در طبق اخلاص نهاده و افتخار رسیدن به این مقام را کسب کرده‌اند، قطعاً جنبه‌های دیگر زندگی خویش را بر اساس تعالیم و ارزش‌های اسلامی تنظیم کرده و در زندگی به‌کار بسته‌اند؛ لذا به غیر حساب وارد بهشت خواهند شد.
احادیثی که درباره پاداش و مقام شهیدان آمده قابل شماره نیست. بهترین نمونه آن حدیثی است که
امام رضا (علیه‌السّلام) از
امام حسین (علیه‌السّلام) روایت کرده است:
«
امام علی (علیه‌السّلام) در حال سخنرانی برای
مسلمان جهت تشویق آنان به شرکت در
جهاد بود؛ جوانی بپا خاست و گفت: ای امیر مؤمنان از فضیلت مجاهدان در راه خدا برایم بفرما. حضرت فرمود: در کنار
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که بر شترش سوار بود و از
سریه ذات السلاسل برمی‌گشتیم همین سؤال تو را از او پرسیدم، فرمود: مجاهدان وقتی تصمیم به جنگ گیرند خداوند حکم آزادی از
دوزخ را برایشان می‌نویسد؛ چون برای جنگ مجهز شوند خداوند به آنان بر
ملائکه مباهات و فخر‌فروشی می‌کند؛ هنگامی که با خانواده خود وداع می‌کنند، ماهیان و خانه‌ها برایشان می‌گریند؛ چون ماری که پوست می‌اندازد گناهانشان می‌ریزد و خداوند بر هر سربازی چهل فرشته می‌گمارد که او را از جلو و عقب و راست و چپ نگه دارد، و هر ثوابی که انجام دهد دو برابر نوشته شود؛ در هر روزی برای او ثواب عبادت هزار مرد می‌نویسند که هر کدام هزار سال عبادت کرده باشند، و هر سال آن ۳۶۰ روز باشد، و هر روز به‌اندازه عمر دنیا؛ زمانی که در برابر دشمن قرار گیرند دانش جهانیان از ثواب آنها عاجز ماند؛ وقتی به مبارزه دست زنند و نیزه‌ها به حرکت آید و تیرها پرتاب شود و سربازان بر دشمن هجوم برند، ملائکه بال‌های خود را بر آنها می‌پیچند و برای نصرت و ثبات قدم آنها دعا می‌کنند؛ و منادی فریاد می‌زند که بهشت زیر سایه شمشیرها است؛ زخم شمشیر و نیزه بر مجاهد و شهید از نوشیدن آب خنک در تابستان سوزان، گواراتر است؛ چون شهیدی با ضرب نیزه و با شمشیر از اسب بیفتد به زمین نرسد، مگر آن‌که خداوند همسر
حور العین او را به بالینش فرستد تا نعمت‌ها و مقامات عالی و گرامی او را به او بشارت دهد؛ هنگامی که به زمین افتد، زمین به او گوید مرحبا به روح پاکی که از پیکری پاک بیرون شد؛ ترا بشارت باد که برای تو نعمت‌ها و مقاماتی است که هیچ چشمی ندیده، هیچ گوشی نشنیده و به هیچ قلبی خطور نکرده است.
خداوند به وی می‌گوید: من جانشین تو در میان خانواده‌ات هستم. هر کس آنها را خشنود کند مرا خشنود کرده، و هر کس که آنها را به خشم آرد مرا خشمگین ساخته است؛ خداوند روحش را در سینه (چینه‌دان) مرغ سبز می‌نهد تا او را به بهشت ببرد، و به هر مقام که می‌خواهد پرواز کند و از میوه‌هایش تناول نماید و به قندیل‌های زرینی که به عرش آویخته است، پناه گیرد. به هر مردی از شهیدان هفتاد غرفه بهشتی داده شود که هر غرفه‌ای به‌اندازه فاصله
صنعا در
یمن تا
شام وسعت دارد؛ نورش شرق و غرب را روشن گرداند؛ در هر غرفه‌ای هفتاد در از
طلا است و بر هر دری هفتاد پرده حریر و ظریف افتاده؛ در هر غرفه‌ای هفتاد خیمه است، و در هر خیمه‌ای هفتاد تخت زرین نصب است که پایه‌هایش از درّ و زبرجدی که مزین شده است به شاخه‌های زمرد و بر هر تختی چهل بستر است....».
با توجه به این همه مقام و جایگاهی که برای شهیدان در نظر گرفته شده است، بیقین می‌توان گفت شهیدان اهل بهشت‌اند. البته باید به این نکته مهم توجه داشت که این‌گونه نیست که هر فردی با هر انگیزه‌ای اگر در جبهه حق قرار گرفته و کشته شود، می‌توان به او «
شهید» گفت! به عبارت دیگر، اگر فردی در سپاه مسلمانان بوده، ولی با انگیزه‌های غیر الهی؛ مانند
خودنمایی یا
وطن پرستی و... به جنگ با دشمنان بپردازد و در این راه نیز کشته شود، چنین شخصی نه تنها شهید به شمار نمی‌آید، بلکه شاید هیچ گناهی از او بخشوده نشده و طبیعتاً دچار
عذاب الهی نیز شود! در این زمینه ماجرای شخصی به نام
قزمان که در سپاه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده و اتفاقاً
شجاعت بسیاری را نیز از خود نشان داده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) او را از
اهل دوزخ برشمردند، جالب توجه است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «جایگاه شهدا در اسلام»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۱/۲۹.
