ثواب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ثواب، پاداش، کار خیر، نیت خالص.
پرسش: اگر چیزی را به دیگران آموزش دهیم و آنها به‌وسیله‌ی آن چیز کار خیر انجام دهند، آیا ما در ثواب کار خیرشان سهیم می‌شویم؟
پاسخ: اجر و پاداش اخروی هر کار خوبی، به نیت شخص بستگی دارد. اگر انسان کار خیری که انجام می‌دهد برای خدا باشد، بدیهی است که خداوند در نامه اعمالش ثواب آن را ثبت خواهد نمود؛ اما اگر کار برای رضای خدا نباشد، طبیعی است که
پاداش هم نخواهد داشت. آنچه ملاک پاداش و ثواب از طرف خداوند است، نیت است. اگر انسان قصد و نیتش اطاعت امر خدا باشد، خداوند به او ثواب و پاداش خواهد داد.
اجر و پاداش اخروی هر کار خوبی، به نیت شخص بستگی دارد. اگر
انسان کار خیری که انجام می‌دهد برای خدا باشد، بدیهی است که خداوند در نامه اعمالش ثواب آن را ثبت خواهد نمود. اما اگر کار برای رضای خدا نباشد، طبیعی است که پاداش هم نخواهد داشت. به بیان دیگر، آنچه ملاک پاداش و ثواب از طرف خداوند است، نیت است. اگر انسان قصد و نیتش اطاعت امر خدا باشد،
خداوند به او ثواب و پاداش خواهد داد و گرنه نه.
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ مَنْ سَنَ سُنَّةً حَسَنَةً فَلَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یُنْقَصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَیْ‌ءٌ».
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: هرکس
سنت خوبی بر جای گذارد، برای اوست پاداش آن و پاداش کسانی که به آن
عمل می‌کنند تا
روز قیامت، بدون آن‌که از پاداش عمل‌کنندگان آن کاسته شود».
هم‌چنین
امام علی علیه‌السلام در نامه‌اش به
مالک اشتر استاندار مصر می‌فرماید:
«...وَ لَا تُحْدِثَنَ سُنَّةً تَضُرُّ بِشَیْ‌ءٍ مِنْ مَاضِی تِلْکَ السُّنَنِ فَیَکُونَ الْأَجْرُ لِمَنْ سَنَّهَا وَ الْوِزْرُ عَلَیْکَ بِمَا نَقَضْتَ مِنْهَا...».
«روشی را که بزرگان امت براساس آن رفتار کرده‌اند، و به سبب آن در میان مردم الفت برقرار شده، و اصلاح جامعه بر پایه آن بوده از بین مبر، و روشی را که به روش‌های گذشته ضرر می‌زند به وجود نیاور که پاداش و اجر برای کسی است که روش‌های درست را بر پا کرده، و
گناه از بین بردن آن روش‌ها بر گردن تو است».
بدیهی است که این بیانات ناظر به مؤمنانی است که به خدا، قیامت، ثواب و عقاب اعتقاد دارند و بر آن اساس کارها را برای خدا انجام می‌دهند. نه آنانی که فقط هدف دنیایی دارند. بنابراین نیت آموزش‌دهنده، سازنده، مخترع و ... مهم است؛ به‌عنوان مثال، اگر فردی فقط به نیت پول و درآمد اقتصادی، یا برای ریا و خودنمایی در جامعه، اقدام به برپایی مراکز آموزشی کند، یا حتی شغلش را تعلیم و
تربیت قرار دهد، وی هیچ سهمی از پاداش اخروی شاگردانش که منشأ کارهای
خیر در جامعه می‌شوند ندارد؛ چراکه هدف و انگیزه‌اش دنیوی و رسیدن به مال و مقام بوده، حال خواه به اهدافش رسیده باشد یا نرسیده باشد. و یا کسی که به نیروهای رزمنده آموزش نظامی می‌دهد، فردی که آموزش نظامی دیده، راهی جبهه‌های نبرد با دشمنان
اسلام شده، با آنان جنگید و به شهادت رسید، فرد آموزش‌دهنده سهمی در پاداش مجاهدان در راه خدا ندارد، مگر این‌که آموزش‌دهنده، این کار را برای رضای خدا انجام دهد که در این صورت او نیز مانند جهادگران در خط مقدم نبرد، پیش خداوند مأجور است.
اساساً از نگاه
قرآن و
روایات پذیرش و قبولی اعمال انسان، چه در بعد فردی و چه اجتماعی، مشروط به نیت کارها است: «
إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقین»؛
«خداوند تنها از پرهیزکاران می‌پذیرد».
این
آیه شریفه می‌فرماید، کسی مستحق ثواب است که کارها را به منظور اطاعت فرمان خداوند انجام دهد، نه به منظور دیگر.
«سَأَلَ رَجُلٌ الْعَالِمَ علیه‌السلام، فَقَالَ: أَیُّهَا الْعَالِمُ، أَخْبِرْنِی أَیُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ؟ قَالَ:«مَا لَایُقْبَلُ عَمَلٌ إِلَّا بِهِ» فَقَالَ:وَ مَا ذلِکَ ؟ قَالَ: «الْإِیمَانُ بِاللَّهِ الَّذِی...».
از
امام صادق علیه‌السلام سؤال شد، کدام کار نزد خداوند برتر و بالاتر است، فرمود: هیچ عملی پذیرفته نیست، مگر آن کار از روی
ایمان به خدا باشد.
مطالبی که بیان شد در ارتباط با کارهای خیر در جامعه بود؛ اما از آن‌سو کسانی که در کارهای ناپسند، خلاف
شرع و خلاف مصالح اجتماعی مشارکت می‌کنند، اگر با توجه و با
علم به خلاف بودن آن کار باشد، آنان نیز در
عذاب آن شریک‌اند.
«أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ـ علیه‌السلام ـ قَالَ لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فِی الْخَمْرِ عَشَرَةً غَارِسَهَا وَ حَارِسَهَا وَ بَائِعَهَا وَ مُشْتَرِیَهَا وَ شَارِبَهَا وَ الْآکِلَ ثَمَنَهَا وَ عَاصِرَهَا وَ حَامِلَهَا وَ الْمَحْمُولَةَ إِلَیْهِ وَ سَاقِیَهَا».
به عنوان نمونه، در روایتی امام باقر ـ علیه‌السلام ـ از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل می‌کند که آن حضرت در مورد شراب ده گروه را لعن فرمودند: کشاورزی که درخت آن را (انگور) غرس می‌کند، آبیاری‌کننده و باغبانش، گیرنده آب انگور، کسی که شراب می‌نوشد، ساقی شراب، حمل‌کننده‌اش، آن‌کس برای او حمل می‌کنند، فروشنده، خریدار، و استفاده کننده از پول آن.
بدیهی است کشاورزی که درخت انگور غرس می‌کند، یا نگهبان مزرعه انگور، به‌طور طبیعی نباید گناه‌کار باشند تا مورد
لعن و
نفرین پیامبر قرار گیرند. این‌جا نیز دقیقاً همان مسئله انگیزه و نیت مطرح می‌شود. اگر نیت کشاورز از کشت درخت
انگور استفاده از میوه آن در جهت
حلال باشد، بدیهی است نه‌تنها اشکالی ندارد، بلکه بسیار مورد تأیید
دین است و برایش پاداش اخروی منظور شده است؛ اما اگر به قصد درست کردن شراب باشد، مورد لعن است، این‌گونه است نگهبانی که می‌داند محصول این باغ انگور
شراب خواهد شد و همین‌طور هشت طایفه‌ی دیگر.
پایگاه اسلام کوئست.
