توبه و بخشش شرک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه: شرک، توبه، بخشش
پرسش: با توجه به حدیث رسول الله آیا شرک قابل توبه وبخشش می باشد؟
قال رسول الله صلى الله عليه و آله :
اَلظُّلْمُ ثَلاثَةٌ: فَظُلْمٌ لايَغْفِرُهُ اللّه وَ ظُلْمٌ يَغْفِرُهُ وَ ظُلْمٌ لايَتْرُكُهُ، فَأَمَّا الظُّلْمَ الَّذى لايَغْفِرُ اللّه فَالشِّرْكُ قالَ اللّه : «إنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظيمٌ» وَ أَمَّا الظُّلْمَ الَّذى يَغْفِرُهُ اللّه فَظُلْمُ الْعِبادِ أَنْفُسَهُمْ فيما بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الظُّلْمَ الَّذى لا يَتْرُكُهُ اللّه فَظُلْمُ الْعِبادِ بَعْضُهُمْ بَعْضا؛
ظلم سه قسم است: ظلمى كه
خدا نمى آمرزد، ظلمى كه مى آمرزد و ظلمى كه از آن نمى گذرد، اما ظلمى كه خدا نمى آمرزد شرك است. خداوند مى فرمايد: «حقا كه
شرک ظلمى بزرگ است» و اما ظلمى كه خدا مى آمرزد، ظلم بندگان به خودشان ميان خود و پروردگارشان است اما ظلمى كه خدا از آن نمى گذرد ظلم بندگان به يكديگر است.
پاسخ:
این حدیث، ناظر به گناهان بندگان است که
توبه نکرده و جبران ننموه اند.
توبه از هر گناهی، باعث محو و پاک شدن آن
گناه می شود و خدا ،
قرآن و پیامبر مردم را اعم از
مشرک و
ظالم به خویش و ظالم به دیگران به توبه فراخوانده اند تا با توبه
گناهان شان پاک شود و صلاحیت ورود به مهمان خانه
خدا در
آخرت (
بهشت ) را بیابند.
به
آیات دعوت به
ایمان و
توبه از کفر و
شرک توجه کنید:
- «وَ إِذْ قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ يا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلى بارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بارِئِكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحيمُ؛
و آن هنگام را كه
موسی به قوم خود گفت: اى قوم من، شما بدان سبب كه گوساله را پرستيديد، بر خود
ستم روا داشتيد. اينك به درگاه آفريدگارتان توبه كنيد و يكديگر را بكشيد، كه چنين كارى در نزد آفريدگارتان ستوده‌تر است. پس خدا توبه شما را بپذيرفت؛ زيرا توبه‌پذير و مهربان است».
این دعوت به توبه از
شرک و گوساله پرستی است و وعده داده شده که با
توبه گناه آنان آمرزیده می گردد.
«إِنَّ الَّذينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَيِّناتِ وَ الْهُدى مِنْ بَعْدِ ما بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتابِ أُولئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ يَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُونَ إِلاَّ الَّذينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَيَّنُوا فَأُولئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَ أَنَا التَّوَّابُ الرَّحيمُ؛
كسانى را كه دلايل روشن و هدايت‌كننده ما را، پس از آن كه در كتاب براى مردم بيانشان كرده‌ايم، كتمان مى‌كنند، هم خدا لعنت مى كند و هم ديگر لعنت كنندگان؛ مگر آن ها كه توبه كردند و به صلاح آمدند و آنچه پنهان داشته بودند، آشكار ساختند، كه توبه‌شان را مى‌پذيرم و من توبه‌پذير و مهربانم».
این
آیه هم دعوت به توبه از گناهانی مثل
کتمان حق است و در
آخر به طور مطلق وعده داده که خداوند "توّاب = توبه پذیر" است و این اطلاق دلالت دارد که خدا از هر گناهی با توبه می گذرد و این هیچ استثنایی ندارد. آیاتی که بر توبه پذیری خدا و
آمرزش هر گناهی بعد از توبه دلالت صریح دارد ، فراوان اند که همین دو مورد به عنوان نمونه
کافی است.
روایت بالا همان پیام های
قرآن را بازگو می کند که اگر بنده ای
مشرک از
دنیا برود و توبه نکرده و
ایمان نیاورده باشد ، هرگز آمرزیده نمی شود:
"ظلم لا یغفره" شرک به خدا است که خداوند به صراحت فرموده آمرزیده نمی شود؛ یعنی اگر مشرک توبه نکرد و بر این ظلم از دنیا رفت ، هر گز آمرزیده نمی شود؛ زیرا در آیات بالا وعده
آمرزش هر گناهی از جمله شرک با توبه داده شد؛ ولی در مورد کسی که توبه نکرده از دنیا برود ، یا
مشرک است یا بین خود و خدا مرتکب گناه شده یا به بندگان خدا ظلم کرده است.
اگر مشرک باشد که بنا به این
روایت و
آیات متعدد آمرزیده نمی شود.
قرآن در مورد کسی که مشرک و بدون توبه و ایمان از دنیا برود، می فرماید:
«إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ؛
هرآينه خدا گناه كسانى را كه به او شرك آورند، نمى‌آمرزد و گناهان ديگر را براى هر كه بخواهد مى‌آمرزد».
اما وعده
آمرزش در باره دو گروه دوم در قرآن به اجمال داده شده و در
روایت بالا این وعده تبیین شده به این که اگر بنده بعد از ایمان بین خود و خدا گناه کند ، خدا از او می گذرد؛ چون این گذشت در حق کس دیگری ظلم نیست.
و اما اگر به بنده ای از بندگان ظلم کرده باشد ، این فرد مؤاخذه می شود و بدون مؤاخذه مورد
عفو قرار نمی گیرد؛ زیرا
عفو بدون مؤاخده و صاف کردن حق دیگران ،
ظلم است و از خدا سر نمی زند و در
روایات دیگر این مؤاخذه تبیین شده که از گناهان ظالم به مظلوم می دهند تا حقش را استیفا کرده باشد یا از گناهان مظلوم بر دوش
ظالم می گذارند تا حق مظلوم داده شود یا خدا به
مظلوم از عطای خود می دهد تا از ظالم راضی گردد.
در روایتی از
امام سجاد آمده که ملکی از جانب خداوند در صحنه قیامت فریاد می زند:
«أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا الْحَكَمُ الْعَدْلُ الَّذِي لَا يَجُورُ الْيَوْمَ أَحْكُمُ بَيْنَكُمْ بِعَدْلِي وَ قِسْطِي لَا يُظْلَمُ الْيَوْمَ عِنْدِي أَحَدٌ الْيَوْمَ آخُذُ لِلضَّعِيفِ مِنَ الْقَوِيِّ بِحَقِّهِ وَ لِصَاحِبِ الْمَظْلِمَةِ بِالْمَظْلِمَةِ بِالْقِصَاصِ مِنَ الْحَسَنَاتِ وَ السَّيِّئَات؛ من خدای یگانه و
حاکم عادلی هستم که بر کسی
ستم نمی کنم و امروز به
قسط و
عدل بین شما حکم خواهم کرد و هیچ کس مظلوم نمی شود و حق ضعیف را از قوی خواهم گرفت و داد هر مظلومی را از ظالم خواهم ستاند با
قصاص از
حسنات و
سیئات او».
فردی از امام پرسید:
«يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِذَا كَانَ لِلرَّجُلِ الْمُؤْمِنِ عِنْدَ الرَّجُلِ الْكَافِرِ مَظْلِمَةٌ أَيَّ شَيْ‌ءٍ يَأْخُذُ مِنَ الْكَافِرِ وَ هُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ قَالَ فَقَالَ لَهُ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع يُطْرَحُ عَنِ الْمُسْلِمِ مِنْ سَيِّئَاتِهِ بِقَدْرِ مَا لَهُ عَلَى الْكَافِرِ فَيُعَذَّبُ الْكَافِرُ بِهَا مَعَ عَذَابِهِ بِكُفْرِهِ عَذَاباً بِقَدْرِ مَا لِلْمُسْلِمِ قِبَلَهُ مِنْ مَظْلِمَةٍ قَالَ فَقَالَ لَهُ الْقُرَشِيُّ فَإِذَا كَانَتِ الْمَظْلِمَةُ لِلْمُسْلِمِ عِنْدَ مُسْلِمٍ كَيْفَ تُؤْخَذُ مَظْلِمَتُهُ مِنَ الْمُسْلِمِ قَالَ يُؤْخَذُ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَّالِمِ مِنْ حَسَنَاتِهِ بِقَدْرِ حَقِّ الْمَظْلُومِ فَتُزَادُ عَلَى حَسَنَاتِ الْمَظْلُومِ قَالَ فَقَالَ لَهُ الْقُرَشِيُّ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لِلظَّالِمِ حَسَنَاتٌ قَالَ إِنْ لَمْ يَكُنْ لِلظَّالِمِ حَسَنَاتٌ فَإِنَّ لِلْمَظْلُومِ سَيِّئَاتٍ يُؤْخَذُ مِنْ سَيِّئَاتِ الْمَظْلُومِ فَتُزَادُ عَلَى سَيِّئَاتِ الظَّالِمِ؛
ای فرزند پیامبر! اگر مؤمنی بر کافری حقی داشته باشد، چگونه از او حق خود را بگیرد؛ در حالی که او را ثوابی و اندوخته ای نیست؟ امام فرمود: از گناه مسلمان به اندازه حقش بر دوش کافر می گذارند.
آن فرد پرسید: اگر بر مسلمانی حق داشته باشد، چگونه می گیرد؟ امام فرمود: از
حسنات ظالم به اندازه حق مظلوم بر می دارند و به مظلوم می دهند و اگر ظالم حسنه نداشته باشد، از گناهان
مظلوم برداشته به گردن او می گذارند».
بنابراین، هر گناهی از جمله شرک با توبه بخشیده می شود و توبه از شرک، همان ایمان آوردن است.
در دعای روز دوشنبه از امام سجاد رسیده:
«اللهم وأيما عبد من عبادك أو أمة من إمائك كانت له قبلي مظلمة ظلمته بها ، في ماله أو سمعه أو بصره أو قوته ، ولا أستطيع ردها عليه ولا تحلتها منه ، فأسألك اللهم أن ترضيه عني بما شئت؛
خدایا! هر کدام از بندگان تو از
زن یا
مرد بر من حقی دارد ، که ظلم کرده ام نسبت به مالش و یا گوشش و یا چشمش و یا قوتش و من را توان ادای آن نبوده و از وی حلالی نجسته ام ، از تو می خواهم او را به هر چه می خواهی از من راضی گردانی».
سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
