• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

توبه از گناه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: راه سعادت، ندامت، رحمت الهی، استغفار، توبه.
پرسش: توبه از گناه به چه معناست؟
پاسخ: توبه در لغت به معنی بازگشت (هر نوع بازگشتی) و بازگشت از گناه و ندامت و پشیمانی می¬باشد
[۱] دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه، چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش، چاپ اول، ج۵، ص۶۲۲۰.
و در اصطلاح عبارت است از ترک گناهان کنونی و عزم بر ترکشان در آینده و تدارک تقصیر گذشته و به عبارتی دیگر به معنی بازگشت از گناه قولی و فعلی و فکری است.
[۲] نراقی، ملامهدی؛ جامع السعادات، مترجم کریم فیض، قم، انتشارات قائم آل محمد، ج۲، ص۳۳۸.

یکی از الطاف بی¬کران خداوند بر بندگانش پذیرفتن توبه است تا از تاریکی شیطان رها شده و به نور رحمت الهی نائل گردد. نکته مهم اینجاست که خداوند در قرآن کریم همه مؤمنان را به توبه فرا می¬خواند:

ای مؤمنان به سوی حق توبه کنید تا فلاح و رستگاری نصیب شما بشود. این آیه نوید رحمت الهی است که همه بندگان حتی گنهکاران را به راه سعادت می¬خواند تا خشنودی پروردگار را از آن خود کنند.
[۳] نور/سوره۲۴، آیه۳۱.    



توبه چراغ راه انسان در تاریکی هاست و سرمایه بنده¬ای است که همه چیزش را بر باد داده است. در فضیلت توبه همین روایت امام باقر (ع) کافی است که می¬فرمایند:
«خداوند متعال نسبت به توبه بنده¬اش شادمان¬تر است از مردی که در شبی تاریک، در یک بیابان، مَرکب و توشه¬اش را گم کرده و ناگاه پیدایش کند».
[۴] مجلسی، محمد تقی؛ بحارالانوار، بیروت، دارالوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۰.

توبه آنقدر اهمیت دارد که خداوند علاوه بر آنکه گناه بنده¬اش را می¬پوشاند آن را به حسنه تبدیل می¬کند. خداوند متعال می¬فرمایند:
مگر آن کسانی که توبه کنند و ایمان آورند و کارهای شایسته کنند خداوند بدیهایشان را یه نیکی مبدل می¬کند و خداوند آمرزنده و مهربان است.
[۵] فرقان/سوره۲۵، آیه۷۰.    

در همین راستا امام صادق (ع) می¬فرمایند: «خداوند به داوود (ع) وحی¬ کرد: ای داوود! هرگاه بنده مومن گناهی کند و سپس از آن گناه برگردد و توبه نماید و به هنگام یاد کردن از آن گناه از من شرم کند، او را بیامرزم و آن گناه را از یاد فرشتگان نگهبان اعمال ببرم و آن را یه نیکی بدل کنم و از این کار مرا باکی نیست که من مهربانترین مهربانانم»
[۶] مجلسی، محمد تقی؛ بحارالانوار، بیروت، دارالوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۸.    


شاید به ذهن بیاید که اگر انسان یک بار ذکر أستغفرالله را بر زبان جاری سازد، توبه کرده و از گناهان پاک می¬شود حال آنکه چنین نیست. زیرا استغفار با زبان، بدون توقف از گناه، توبه دروغ گویان است و توبه زبانی یکی از شرایط توبه است نه تمام آن.
حضرت علی(ع) می¬فرمایند: «توبه بر چهار پایه استوار است: پشیمانی در دل، آمرزش خواهی و استغفار به زبان، عمل کردن با اعضای بدن و تصمیم بر بازنگشتن به گناه»
[۷] مجلسی، محمد تقی؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۱.    

الف) پشیمانی در دل: اولین و مهمترین پایه توبه پشیمانی است. پشیمانی همان ذوب شدن درون از خطاهای گذشته است و آتش درون است که همه گناهان را می¬سوزاند و همان آب حسرت و ندامت است که درون را از زشتیها شستشو می¬دهد و اگر کسی از درون از گناهش پشیمان نباشد استغفار با زبان هیچ سودی در پی نخواهد داشت.
ب) استغفار به زبان : هرگاه انسان از درون نادم شد و به وسیله زبان در درگاه احدیت اظهار ندامت می¬کند و آن استغفار زبانی ارزش دارد که از درون پشیمان باشد نه فقط صرف گفتن.
ج) عمل کردن با اعضای بدن : کسی که توبه کرده باید با عمل کردن توبه اش را تثبیت نماید و اعمالش گویای توبه¬اش باشد، اگر عبادتی را ترک کرده بعد از توبه آن را به جا آورد و اگر حرامی مرتکب شده بعد از توبه مراقب باشد که بار دیگر در این منجلاب دچار نگردد.
د) تصمیم بر بازنگشتن به گناه: کسی که توبه کرده، عزم نموده تا آن ریسمانی که به وسیله توبه بین خود و خدایش ایجاد شده را پاره نکند تا از رحمت بی¬کران خدای کریم بهره¬مند گردد.

حضرت رسول اکرم (ص) در آخرین خطبه ¬ عمر شریفشان می¬فرمایند:
«هر کس یک سال پیش از مرگش توبه کند، خداوند توبه¬اش را قبول می¬کند و آنگاه فرمودند یکسال زیاد است، هر کس یک ماه پیش از مرگش هم توبه کند خداوند توبه¬اش را می¬پذیرد و به درستی یک ماه نیز زیاد است و هر کسی یک هفته پیش از مرگش نیز توبه کند، پذیرفته می¬شود و به درستی که یک هفته نیز زیاد است و هر کس یک ساعت پیش از مرگش توبه کند، خداوند توبه¬اش را قبول می¬کند و یک ساعت نیز زیاد است و هر کس درست لحظه ای که جانش به گلویش برسد توبه کند -در این حال به گلوی خود اشاره کرد- خداوند توبه¬اش را پذیرا می¬شود».
[۸] مجلسی، محمد تقی؛ بحارالانوار، ج۶، ص۱۵.    

انسان باید همیشه امیدوار باشد و تا لحظه مرگ درب توبه به رویش باز است ولی نباید توبه کردن را به تأخیر بیافکند. چرا که مرگ ، ناگهانی است و یک باره ظاهر می¬شود. در روایت آمده است: «بیشتر صحیه¬های اهل آتش از به تأخیر انداختن و به آینده موکول کردن توبه است و کسی هلاک نشد مگر آنکه توبه را به آینده موکول کرد.»
[۹] نراقی، ملامهدی؛ جامع السعادات، مترجم کریم فیض، قم، انتشارات قائم آل محمد، ج۲، ص۳۴۷

همچنین روایتی از امام جواد (ع) است که می¬فرمایند: «به تأخیر افکندن توبه ، غفلت است و امروز و فردا کردن مایه حسرت و سرگشتگی . زیرا کسی که توبه را به تأخیر می اندازد معلوم نیست که اجل به وی مهلت دهد و او موفق به توبه شود»
[۱۰] حرانی، حسن بن شعبه؛ تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، ص۱۴۰۴، ص۴۵۶.


خداوند در قرآن کریم می¬فرمایند:
« یا أیها الذین ءامنوا توبوا إلی الله توبةً نصوحاً »
[۱۱] تحریم/سوره۶۶، آیه۸.    

ای کسانی که ایمان آورده¬اید به سوی خداوند توبه کنید؛ توبه¬ای خالص.
در آیه شریفه « نصوح به معنی توبه صاف، خالص و استوار که هرگز گناه نکند»
[۱۲] دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش، چاپ اول، ج۱۳، ص۱۱۹۲۴.
پیامبر اکرم می¬فرمایند: « توبه نصوح ، پشیمانی از گناهی است که مرتکب شده¬ای و آمرزش خواستن از خداوند و اینکه دیگر بدان بازنگردی»
[۱۳] محمدی ری شهری، محمد؛ ترجمه میزان الحکمه، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ هش، چاپ چهارم، ج۲، ص۶۴۸.

امام هادی (ع) در پاسخ به سؤال از توبه نصوح می¬فرمایند: «توبه نصوح این است که باطن همچون ظاهر و بهتر از آن شود.
[۱۴] مجلسی، محمدتقی؛ بحارالانوار، بیروت، دارالوفاء، ۱۴۰۳، ج۶، ص۲۳.    

به این ترتیب توبه نصوح، آن توبه¬ای است که هم در ظاهر و هم در باطن به درگاه خدا رجوع کند و واقعاً تصمیم داشته باشد که دیگر هرگز آن گناه را مرتکب نخواهد شد.

در هر توبه¬ای ابتدا لطف حق شامل بنده گنهکار شده و او را متنبه می کند و به زشتی کارهایش آگاه می¬سازد. آنگاه بنده بر اثر این تنبه و بیداری به سوی خدای سبحان بازگشته و از تقصیر خویش توبه می¬کند. سپس دوباره خداوند سبحان عنایتش را شامل بنده نائب قرار می¬دهد و توبه¬اش را می¬پذیرد. سپس هر توبه انسان همراه با دو توبه خداوند سبحان به سوی بنده¬اش می¬باشد. بر این اساس، حقیقت توبه که به معنای بازگشت و رجوع است دارای ۳ مرحله است:
الف) توبه¬ای از خداوند بر بنده که سبب بیداری بنده از زشتی و گناه می¬گردد.
ب) توبه¬ای از بنده به سوی خداوند که در اظهار ندامت و پشیمانی او از گناه تجلی می¬یابد.
ج) توبه¬ای از خدای سبحان به سوی بنده که او را به درگاه خویش راه داده و توبه¬اش را می¬پذیرد.
[۱۵] جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم، قم، ااسراء، ۱۳۸۴ش، چاپ اول، ج۷، ص۷۵، با اندکی دخل و تصرف.


۱. ↑ دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه، چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش، چاپ اول، ج۵، ص۶۲۲۰.
۲. ↑ نراقی، ملامهدی؛ جامع السعادات، مترجم کریم فیض، قم، انتشارات قائم آل محمد، ج۲، ص۳۳۸.
۳. ↑ نور/سوره۲۴، آیه۳۱.    
۴. ↑ مجلسی، محمد تقی؛ بحارالانوار، بیروت، دارالوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۰.
۵. ↑ فرقان/سوره۲۵، آیه۷۰.    
۶. ↑ مجلسی، محمد تقی؛ بحارالانوار، بیروت، دارالوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۸.    
۷. ↑ مجلسی، محمد تقی؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۸۱.    
۸. ↑ مجلسی، محمد تقی؛ بحارالانوار، ج۶، ص۱۵.    
۹. ↑ نراقی، ملامهدی؛ جامع السعادات، مترجم کریم فیض، قم، انتشارات قائم آل محمد، ج۲، ص۳۴۷
۱۰. ↑ حرانی، حسن بن شعبه؛ تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، ص۱۴۰۴، ص۴۵۶.
۱۱. ↑ تحریم/سوره۶۶، آیه۸.    
۱۲. ↑ دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش، چاپ اول، ج۱۳، ص۱۱۹۲۴.
۱۳. ↑ محمدی ری شهری، محمد؛ ترجمه میزان الحکمه، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ هش، چاپ چهارم، ج۲، ص۶۴۸.
۱۴. ↑ مجلسی، محمدتقی؛ بحارالانوار، بیروت، دارالوفاء، ۱۴۰۳، ج۶، ص۲۳.    
۱۵. ↑ جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم، قم، ااسراء، ۱۳۸۴ش، چاپ اول، ج۷، ص۷۵، با اندکی دخل و تصرف.


سایت پژوهه.    



رده‌های این صفحه : توبه | فضائل اخلاقی
جعبه ابزار