تقویت صبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صبر، تقویت صبر.
پرسش: چه اموری باعث تقویت صبر در انسان می‌شود؟
پاسخ: عواملی که موجب بالا رفتن تحمل و صبر انسان در مشکلات می‌شود، عبارت‌اند از: ایمان به خدا، نگرش فرد نسبت به وقوع سختی‌ها، توکل، اعتقاد به مقدرات الهی، یاد خداوند و دعا، نماز و توسل به اهل بیت (علیهم‌السلام).
پرسشگر گرامی آنچه که درباره صبر در
آیات و
روایات آمده است، نشانگر این است که صفت صبر، یکی از صفات عالی انسانی است که مانند یک راهنما، انسان را به سمت
ایمان و
سعادت هدایت می‌کند.
همان‌گونه که
حضرت صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: صبر نسبت به ایمان، مانند سر نسبت به بدن است. وقتی سر از بین برود، بدن هم از بین خواهد رفت و همین‌طور وقتی صبر از بین برود، ایمان از بین می‌رود.
بنابراین صبر، کلید در سعادت و موجب نجات از پرتگاه‌های سقوط است.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده‌اند: صبر سه گونه است. صبر هنگام
مصیبت،
صبر بر طاعت و صبر بر معصیت ...».
بی‌تردید
مؤمن اگر در این سه جایگاه
استقامت ورزد و پابرجا باشد، ایمان او کامل می‌شود.
برای به دست آوردن صبر، راه‌هایی ذکر شده است؛ مثلاً دانستن منفعت‌ها و خوبی‌های صبر، باعث می‌شود، آدم به دنبال به دست آوردن صفت صبر برود؛ اما به نظر می‌رسد که بهترین راه صابر شدن، از راه
تقوا حاصل می‌شود؛ زیرا کسی که
عبادات را درست انجام می‌دهد و در آن‌ها سستی نمی‌کند و در برابر
گناهان، خود را نگه می‌دارد، این چنین شخصی از بینشی برخوردار می‌شود که در برابر مشکلات و مصیبت‌های دنیایی نیز قدرتمند و صابر می‌شود؛ زیرا مقام صبر به مقدار زیادی، به بینش،
تفکر و معرفت شخص بستگی دارد. به عبارت دیگر، هر اندازه ایمان و معرفت شخص بالاتر رود، صابرتر می‌شود.
برای توضیح بیش‌تر عواملی که موجب بالا رفتن تحمل و صبر انسان در مشکلات می‌شود، عبارت‌اند از:
انسان مؤمنی که در مواجهه با رویدادها، بر
خداوند تکیه دارد، از لحاظ روانی خود را قدرتمند می‌بیند و در مشکلات و مصائب، خود را تنها و بی‌کس نمی‌داند. او در
زندگی برای خود تکالیفی از جانب خدا قائل است و در هر شرایطی
عمل به آن‌ها را در اولویت قرار می‌دهد و مشکلات، وی را از انجام وظایف باز نمی‌دارد و شکست‌ها او را زیاد محزون و افسرده نمی‌سازد؛ زیرا اساساً در پی انجام وظیفه است. چون معتقد است که خداوند بر دل او
آرامش نازل می‌کند.
و هیچ‌گاه انسان را رها نکرده و در همه احوال یاری‌اش می‌نماید. چنین انسانی رابطه متقابل خود را با خداوند،
استمرار می‌بخشد و همین امر موجب تقویت روانی او می‌شود. انسانی که در این فضا زندگی می‌کند، هیچ‌گاه مشکلات، او را از پای در‌نمی‌آورد و دچار
اضطراب و اندوه نمی‌شود.
هنگامی که فرد در زندگی، با مشکلات مواجه می‌شود، نوع نگرش وی در سازگاری با آن‌ها بسیار مؤثر است. اگر او به دنبال یک زندگی آرام و به دور از رنج و سختی باشد، تحمل فشارها و سازگاری با آن‌ها برای وی بسیار مشکل‌تر است؛ زیرا انتظار وقوع آن‌ها را ندارد؛ ولی اگر وقوع سختی‌ها را اجتناب‌ناپذیر بداند، خود را برای مقابله با آن‌ها آماده می‌کند. در تعالیم
اسلام، بر نگرش دوم تأکید شده ... براساس متون اسلامی، «مردم در
زندگی دنیا در پی آسایش کامل هستند؛ اما این امر در آخرت حاصل خواهد شد نه در زندگی دنیا»؛
«زیرا که انسان در کانونی از رنج و سختی آفریده شده است».
در
دنیا به دنبال هر لذتی، درد و رنج و ناملایماتی نیز پدید می‌آید. فرد دچار ترس، تنگنای اقتصادی و فقدان عزیزان و ... می‌شود.
کسی که چنین نگرشی دارد، خود را آماده برخورد با مشکلات کرده، مواجهه مؤثرتری با آن‌ها خواهد داشت.
توکل به معنی واگذاری امر به خداوند متعال است.افراد متوکل از
اضطراب و تشویق دور هستند.آن‌ها ویژگی‌هایی به شرح زیر دارند. ۱. نسبت دادن اتفاقات و وقایع به خداوند متعال؛ ۲. امیدواری و حسن ظن به خداوند؛ ۳. معنی دادن به اتفاقات و وقایع زندگی؛ ۴. داشتن کنترل بر اتفاقات زندگی؛ ۵. داشتن احساس تعهد نسبت به انجام وظیفه.
توکل فرد را در سعی و کوشش، جهت حل مسائل زندگی و رسیدن به تعادل و سازگاری، تواناتر خواهد ساخت.او هیچ‌گاه در پیچ‌و‌خمهای زندگی، خود را در بن‌بست نمی‌بیند؛ زیرا معتقد به عللی ماورای اسباب مادی است.
با اندکی ملاحظه در تاریخچه زندگی بشر در‌می‌یابیم که رویدادهای زندگی، گاهی در محدوده
اختیار انسان است و در مواردی، اختیار فرد در وقوع آن‌ها نقشی ندارد. با در نظر داشتن برخی حوادث زندگی، از قبیل
زلزله، سیل،
طوفان و ... روشن می‌شود که وقوع برخی رویدادها در زندگی، از اختیار انسان خارج است و با توجه به اینکه همه رویدادهای
جهان به اذن خداوند روی می‌دهد، می‌توان گفت که رویداد فوق، جزء سرنوشتی است که خداوند به طور حتم برای فرد یاد شده (به خاطر مصالحی) مقدر کرده است. طبق این اعتقاد فرد در این حادثه، باید راه تسلیم و
رضا در پیش گیرد. رضای قلبی به حوادث، حتی ممکن است آن‌ها را در نظر فرد خوش‌آیند نماید.
درد شدید، فقدان بستگان نزدیک و حضور در صحنه
جنگ و بمباران، انسان را از نظر روانی درمانده و مستاصل می‌سازد؛ در این‌گونه موارد، غیر از راه‌حل‌های درازمدت برای مشکل، فرد نیازمند تسکین و
آرامش فوری نیز هست. یکی از اموری که در این حالت به انسان آرامش می‌بخشد، یاد خداوند است: «همانا با
یاد خدا دل‌ها آرامش می‌گیرد».
از جمله راه‌های معنوی عاطفی، یاری جستن از قدرت بی‌نهایت خداوند است. در تعالیم اسلام آمده است که وقتی انسان در سختی از همه اسباب مادی قطع امید می‌کند، متوجه وجودی ماروای
طبیعت می‌شود؛
قرآن می‌فرماید: «هنگامی که به انسان آسیبی برسد ما را (در حالت‌های مختلف) خوابیده، نشسته و ایستاده ... می‌خواند».
نماز نوعی یاری جستن از خداوند و کمک‌طلبی از او هنگام سختی‌هاست. در
سوره بقره آیه ۴۵ آمده است: «
وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ ...»؛ یعنی از
صبر و نماز کمک بگیرید و اینکه صبر را در کنار نماز ذکر کرده است، حاوی نکات زیادی است که یکی از آن‌ها می‌تواند این باشد که هنگام سختی‌ها، همان‌گونه که صبر و خویشتن‌داری می‌کنید، نماز هم همین خاصیت را دارد، پس از آن کمک بجویید.
مورد بعدی
توسل به
اهل بیت (علیهم‌السلام) و اولیای خداست که در تقویت صبر بسیار مؤثر است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تقویت صبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۲/۲۳.
