• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تفسیر آیه 4 سوره قدر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: تفسیر ، سوره قدر ، امر حکیم ، امر مفصل
پرسش: تفسیر و توضیح آیه چهارم سوره قدر چیست؟ به بیان ساده‌تر، بنده معنای «تنزّل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل امر» را نمی‌فهمم. ملائکه زمانی که بر قلب ولی امر نازل می‌شوند، چه چیز را نازل می‌کنند؟ امر حکیم را؟ یا امر تفصیلی را؟ اگر امر حکیم را می‌آورند، در قلب ولی امر، این امر مفصل می‌شود؟ یا اینکه امر، معنای دیگری دارد؟ نقش «من» در این‌جا چیست؟ آیا فعل «تنزّل» با «من» متعدی شده است؟
پاسخ: شب قدر از جمله شب‌های مهم در میان مسلمانان است. منشأ این اهمیت، قرآن است که طی آیاتی، بر این اعتقاد دلالت دارد. از جمله این آیات، آیه‌ شریفه‌ «تَنزَّلُ الْمَلَئکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبهِّم مِّن کلِ أَمْر» است.



کلمه‌ «تَنزَّلُ» در اصل «تتنزّل» بوده است و از آن‌جا که فعل مضارع، دلالت بر استمرار دارد روشن می‌شود که شب قدر مخصوص به زمان پیامبر اکرم صلوات‌الله‌علیه و نزول قرآن مجید نبوده، بلکه امری است مستمر و شبی است مداوم که همه ساله تکرار می‌شود.


بحث دیگر در این آیه، مراد از کلمه روح است؛ اقوالی در این مورد، نقل شده که برخی از آن‌ها در میان شیعیان نیز رواج دارد:

۲.۱ - فرشته‌ای بسیار بزرگ

مراد از آن، یک فرشته‌ بسیار بزرگ است که آسمان و زمین در برابر او ناچیزند.

۲.۲ - فرشتگان شب قدر

گروهی از فرشتگان هستند که تنها در شب قدر توسط ملائکه دیده می‌شوند.

۲.۳ - مخلوقی غیر از ملائکه و انسان

یکی از مخلوقات الهی است که می‌خورد و می‌پوشد در حالی که نه از ملائکه است و نه از انسان‌ها و شاید یکی از خدمت‌کاران بهشت باشد.

۲.۴ - حضرت عیسی

شاید عیسی علیه‌السلام باشد که در قرآن به همین نام خوانده شده و در شب قدر به همراه ملائکه به زمین می‌آید تا از احوال امت پیامبر آگاهی یابد.

۲.۵ - قرآن

شاید قرآن باشد؛ زیرا از قرآن نیز تعبیر به روح آمده است: «وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا؛ و همان گونه (که بر پیامبران پیشین وحی کردیم) روحی را (چون قرآن) از امر خود، به تو وحی کردیم».

۲.۶ - رحمت الهی

شاید مراد، رحمت الهی باشد که در قرآن از آن تعبیر به روح آمده است: «... و لا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ...؛ و از رحمت خدا ناامید نشوید... »

۲.۷ - جبرئیل

روح، موجودی بالاتر از ملائکه است. به نظر، دیدگاه بهتر این است که منظور از روح، جبرئیل است و علت این‌که به صورت جدا از ملائکه ذکر شده، ارزش و مقام او بوده است».
[۶] مفاتیح الغیب، فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج ‌۳۲، ص ۲۳۴.



از جمله دیدگاه رایج در میان مفسران شیعه، قول هفتم است و روایاتی نیز در منابع روایی وجود دارد که بر این اعتقاد دلالت می‌کنند.
[۸] الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، محقق و مصحح:غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ج ۱، ص ۳۸۶ – ۳۸۷.
البته برخی از مفسران شیعه نیز قائل‌اند منظور از روح در آیه، جیرئیل است.
[۹] تبیین القرآن، حسینی شیرازی، سید محمد، دار العلوم، بیروت، ص ۶۲۱.



به حسب روایات شیعه؛ این نزول ملائکه بر امام زمان ‌(عج) می‌باشد و آن‌ها آن‌چه را که مقدور شده بر آن امام عرضه می‌دارند.
[۱۰] تفسیر قمی، قمی، علی بن ابراهیم، تحقیق:موسوی جزایری، سید طیب، دار الکتاب، قم، ج‌ ۲، ص ۴۳۱.



اما در مورد بخش پایانی آیه «مِن کلِ أَمْرٍ»، مفسران ادبی در مورد جار و مجرور «من کلّ» گفته‌اند که متعلّق به «تنزّل» است.
[۱۱] الجدول فی اعراب القرآن، صافی، محمود بن عبد‌الرحیم، دار الرشید، دمشق‌، بیروت، ج ‌۳۰، ص ۳۷۴.

در معانی «من» نیز احتمالاتی داده شده:

۵.۱ - به معنای لام تعلیلیه

برخی از مفسران (من) در آیه را به معنای لام تعلیلیه گرفته‌اند.
[۱۲] روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، آلوسی، سید محمود، دارالکتب العلمیه، بیروت، ج ‌۱۵، ص ۴۱۹.


۵.۲ - ابتدای غایت و سببیت

برخی دیگر معتقدند (من) در آیه به معنای خودش یعنی ابتدای غایت است ولی سببیت را هم می‌رساند.
این دو قول، اختلاف اندکی در معنا ایجاد می‌کنند که بیان آن از محدوده این مختصر، دور است.
در نهایت، معنا و منظور از «من کل امر» را می‌توان به صورت مختصر این‌گونه بیان داشت که فرشتگان برای تقدیر و تعیین سرنوشت‌ها و آوردن هر خیر و برکتی در آن شب نازل می‌شوند و هدف از نزول آن‌ها انجام این امور است.


برای تفسیر این قسمت می‌توان از آیات دیگر کمک گرفت. یکی از این آیات که به فهم این آیه کمک می‌کند آیه: «إِنَّا أَنزَلْنَهُ فیِ لَیْلَةٍ مُّبَرَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ فِیهَا یُفْرَقُ کلُ‌ُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ» است.
کلمه فرق در این آیه به معنای جدا کردن چیزی از چیز دیگر است، به‌طوری که از یکدیگر متمایز شوند. «امر حکیم» نیز عبارت است از امری که الفاظش از یکدیگر متمایز نباشد و احوال و خصوصیاتش متعین نباشد (به بیان دیگر، امر حکیم امری است مبهم و مجمل). بنابراین، امور به حسب قضای الهی دارای دو مرحله‌اند، یکی اجمال و ابهام و دیگر مرحله تفصیل. شب قدر هم به‌ طوری که از آیه «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ» برمی‌آید، شبی است که امور از مرحله‌ احکام و ابهام، به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌آیند.


بنابراین، آیه‌ مورد بحث، اشاره به این معنا دارد که امور به صورت کاملاً تفصیلی در شب قدر نازل می‌شوند. این معنا در کلام مفسران دیگر نیز ذکر شده است.
[۱۷] تفسیر الصافی، فیض کاشانی، ملا محسن، انتشارات الصدر، تهران، ج ۴، ص ۴۰۳.
حال، «من کلِ أَمْرٍ» در سوره‌ قدر را نیز می‌توان به امور تفصیلی تفسیر کرد که از آیه‌ شریفه‌ «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ » به دست می‌آید.


۱. قدر/سوره۹۷، آیه۴.    
۲. المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی، محمد حسین، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ج ‌۲۰، ص ۳۳۲.    
۳. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ج‌ ۲۷، ص ۱۸۴.    
۴. شوری/سوره۴۲، آیه۵۲.    
۵. یوسف/سوره۱۲، آیه۵۷.    
۶. مفاتیح الغیب، فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج ‌۳۲، ص ۲۳۴.
۷. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ج ‌۲۷، ص ۱۸۴.    
۸. الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، محقق و مصحح:غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ج ۱، ص ۳۸۶ – ۳۸۷.
۹. تبیین القرآن، حسینی شیرازی، سید محمد، دار العلوم، بیروت، ص ۶۲۱.
۱۰. تفسیر قمی، قمی، علی بن ابراهیم، تحقیق:موسوی جزایری، سید طیب، دار الکتاب، قم، ج‌ ۲، ص ۴۳۱.
۱۱. الجدول فی اعراب القرآن، صافی، محمود بن عبد‌الرحیم، دار الرشید، دمشق‌، بیروت، ج ‌۳۰، ص ۳۷۴.
۱۲. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، آلوسی، سید محمود، دارالکتب العلمیه، بیروت، ج ‌۱۵، ص ۴۱۹.
۱۳. المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی، محمد حسین، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ج ‌۲۰، ص ۳۳۲.    
۱۴. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ج‌ ۲۷، ص ۱۸۴.    
۱۵. دخان/سوره۴۴، آیه۳-۴.    
۱۶. المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی، محمد حسین، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ج ۱۸، ص ۱۳۲.    
۱۷. تفسیر الصافی، فیض کاشانی، ملا محسن، انتشارات الصدر، تهران، ج ۴، ص ۴۰۳.



پایگاه اسلام کوئست    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی




جعبه ابزار