برنامه‌ریزی موفق در دروس و سیروسلوک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: برنامه‌ریزی موفق، تحصیل، سیروسلوک.
پرسش: چه‌گونه یک طلبه می‌تواند برنامه‌ریزی موفق در دروس و سیروسلوک داشته باشد؟
پاسخ:
برنامه‌ریزی موفق در دروس و سیروسلوک معنوی مبتنی بر چند اصل است:
پایه و اساس موفقیت در هر زمینه‌ای، برنامه‌ریزی است و اصل اولیه در برنامه‌ریزی، تعیین هدف می‌باشد. بنابراین
طلبه باید سعی کند هدف مشخصی برای خویش ترسیم نماید، چه مسئله‌ای باعث شده که دروس حوزه را انتخاب نماید؟ وقتی توانست
هدف از طلبه شدن و انتخاب دروس حوزوی را برای خویش ترسیم نماید، براساس آن می‌تواند هم در زمینه درسی و هم در زمینه
سیروسلوک، برنامه‌ریزی موفقی داشته باشد. یکی از آسیب‌های اصلی برخی طلاب که باعث افت تحصیلی و عدم موفقیت آنان در سیروسلوک می‌شود، همین مسئله است؛ یعنی پس از مدتی ماندن در حوزه هدف اصلی خویش را فراموش می‌کنند؛ لذا نمی‌توانند در زمینه تحصیلی و سیروسلوک، برنامه‌ریزی موفقی داشته باشند.
دومین اصل اساسی در برنامه‌ریزی این است که اهداف به صورت مشخص و کاربردی تعریف شده و به اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت طبقه‌بندی شود. یکی از نظریه‌پردازان در این خصوص معتقد است (چارتز (Charters) یکی از نظریه‌پردازان برنامه‌ریزی درسی است و مدلی را در این خصوص ارائه داده است، برای آشنایی با دیدگاه وی مراجعه شود به:
) که هدف‌ها باید به «ایده‌آل‌ها» و «فعالیت‌ها» تحلیل شوند، ایده‌آل‌ها همان اهداف بلندمدت و نهایی است؛ اما فعالیت‌ها، اهداف کوتاه‌مدت و راهکار‌هایی هستند که زمینه رسیدن به اهداف اصلی را فراهم می‌سازد. هدف اصلی و بلندمدتی که یک طلبه در نظر گرفته است، عبارت است از:
خودسازی، رسیدن به
کمال و
سعادت و
هدایت دیگران؛ اما اهداف کوتاه‌مدت و عواملی که
انسان را به این هدف ارزشمند می‌رساند، عبارت است از: فراگیری
فقه و اصول، آشنایی با معارف اسلامی که خود زمینه‌ای است برای عمل کردن و
عبادت و خودسازی. بنابراین در برنامه‌ریزی خویش هم باید به اهداف بلندمدت و اصلی توجه نمود و هم اهداف کوتاه‌مدت و وسیله‌ای. طلبه هیچ‌گاه تحصیل و درس خواندن را هدف اصلی خویش قرار نمی‌دهد؛ زیرا تحصیل مقدمه سیروسلوک است
و ارزش ذاتی ندارد.
باید توجه داشت که بخش عمده کار تحصیل و موفقیت در دروس حوزه، به تلاش خود افراد و میزان
توکل آن‌ها بستگی دارد. امور دیگر مثل استاد، هم بحث، برنامه درسی و... جنبه کمکی دارند. پس هم باید
انگیزه را تقویت کرد و هم با تلاش و پشتکار و
توکل به خداوند، برنامه منظمی برای خویش هم در تحصیل و هم در سیروسلوک در نظر گرفت و به آن با قاطعیت
عمل کرد.
یک طلبه در برنامه‌ریزی تحصیلی باید ملاک‌ها و راهکارهای زیر را در نظر داشته باشد.
در برنامه تحصیلی خود علاوه بر فقه و اصول، موضوعات دیگری مانند
تفسیر،
فلسفه،
کلام،
جامعه‌شناسی،
روان‌شناسی ... را نیز به حسب
علاقه مورد توجه قرار داده و فرا بگیرد.
در هر درسی ـ به خصوص فقه و اصول (که دروس اصلی حوزه هستند) ـ با انگیزه و آمادگی کامل شرکت نماید.
پیش‌مطالعه داشته باشد. نقش پیش‌مطالعه در موفقیت و پیشرفت تحصیلی از آن جهت است که چهارچوب اصلی بحث را در
اختیار طلبه قرار می‌دهد و با آمادگی کامل می‌تواند آن‌چه را استاد می‌گوید فرا گرفته و به صورت منطقی طبقه‌بندی کند.
در برنامه‌ریزی تحصیلی خویش، ساعات درسی را فقط به درس اختصاص داده و هیچ برنامه دیگری را در آن ساعت در نظر نگیرد.
طلبه باید در حضور استاد با دقت‌نظر فراوان مترصد باشد تا نکته‌های مهمی را که مطرح می‌شود به‌خوبی فرا گیرد. در حضور استاد هرگز حالت رکود به خود نگرفته و نگوید که من مطالب استاد را می‌نویسم و بعد می‌روم آن را می‌خوانم و روی آن فکر می‌کنم؛ بلکه باید تلاش کند در همان کلاس درس، مطالب استاد را تجزیه و تحلیل نماید.
نکته دیگر، مطالعه درس است.
مطالعه در صورتی می‌تواند مفید باشد که با
تمرکز حواس و همراه با خلاصه‌نویسی مطالب هر درس، یادداشت‌برداری و طرح سؤال و
تفکر درباره مطالب
کتاب انجام شود.
مباحثه در موفقیت تحصیلی نقش کلیدی دارد؛ چراکه به تفکر عمق می‌بخشد. گاهی طلبه در مطالعه به برخی امور توجه نمی‌کند؛ ولی در مباحثه در سایه هم‌فکری با هم‌بحث خود به مطالبی تازه پی می‌برد.
برخی راه‌های موفقیت در این راه بدین قرار‌ند:
انسان وقتی می‌تواند وظایف خود را به‌درستی انجام دهد و در سیروسلوک موفق شود که
اخلاص داشته باشد. اگر کمبودها و نارسایی‌هایی وجود دارد، به دلیل
جهل و
هوای نفس است؛ پس باید از هوای نفس به دور باشیم. شرط اخلاص این است که کار و تحصیل و
عبادت ما برای
خدا باشد و این انجام نمی‌شود مگر آن‌که دل‌بستگی به
دنیا کم شود.
باید همیشه به
یاد خدا بوده،
چون یاد خدا موجب
آرامش و وسیله اجتناب از
گناه و عامل موفقیت در تحصیل و عبادت است.
همه به خصوص روحانیون که مشغول تحصیل علوم دینی هستند، باید عبادات
واجب را انجام دهند و یکی از عمده‌ترین عبادت‌های واجب،
نماز است؛ طوری برنامه‌ریزی کنیم که نماز را در اول وقت و با رعایت شرایط آن به جا آورید.
«مرحوم
علامه طباطبایی و
آیت‌الله بهجت از استاد اخلاق خود مرحوم
حاج میرزا علی‌آقا قاضی نقل می‌کردند که: اگر کسی ملتزم شود که نماز خود را اول وقت بخواند، من ضمانت می‌کنم که به مقامات بسیار عالی برسد و اگر نرسید، به من لعن کند.
یکی از کتاب‌های اخلاقی همچون
معراج السعادة را روزانه به مدت پنج دقیقه مطالعه کرده و سعی کنیم به مضامین آن
عمل کنیم. این دستورالعملی است که حضرت آیت‌الله بهجت به کسانی که خواستار
سیروسلوک بوده‌اند، معرفی کرده‌اند.
۱. امام خمینی، چهل حدیث، موسسه فرهنگی رجاء، ۱۳۷۶ ش.
۲. محمدتقی مصباح یزدی، به سوی خودسازی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، ۱۳۸۰ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «برنامه‌ریزی موفق در دروس و سیروسلوک»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۰۸.
