اُمَّةً مُسْلِمَةً و أَرِِنَا مَناسِکَنَا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت ابراهیم علیه‌السلام، نسل،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله،
اهل بیت ـ علیهم‌السلام،
دعا ، مناسک
حج ،
عبادت .
پرسش: آیا منظور از قید «أُمَّةً مُّسْلِمَةً» در آیه ۱۲۸
سوره بقره ، پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و امت ایشان است؟ و معنای «أَرِنَا مَنَاسِکَنَا» در این آیه چیست؟
پاسخ: با توجه به سؤال که از دو موضوع تشکیل شده، پاسخ نیز در دو بخش بیان می‌شود.
در سه
دین بزرگ الاهی که امروزه وجود دارند (اسلام، مسیحیت و یهودیت) ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و بهترین نمادها و الگوی خداپرستی معرفی شده است. ابراهیم از جمله انبیایی است که امتحانات سختی را با موفقیت پشت سر گذاشت و کارهای بزرگی چون ساخت
کعبه را بر عهده داشت. همان‌طور که
قرآن کریم از حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پیامبران الاهی نام برده و از او به نیکی یاد کرده است: «کیست که از آیین ابراهیم روی‌گردان شود، جز کسی که خود را خوار و بی‌ارزش کند و خویش را به نادانی و سبک مغزی زند؟ یقیناً ما ابراهیم را در
دنیا (به
امامت و
رسالت ) برگزیدیم و قطعاً در
آخرت از شایستگان است».
داستان‌های مختلف و دعاهای متنوعی نیز از او در قرآن آمده است. یکی از آن دعاها، دعایی است که پس از ساختن کعبه از خداوند درخواست می‌کند: «پروردگارا! ما را تسلیم فرمان خود قرار ده! و از دودمان ما، امتی که
تسلیم فرمانت باشند، به وجود آور! و طرز عبادتمان را به ما نشان ده و توبۀ ما را بپذیر که تو توبه‌پذیر و مهربانی!».
حال باید دید که مراد از «
مِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً » چه کسانی هستند و آیا تنها
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و
اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ را شامل می‌شود؛ یا این‌که پیامبر و امت او نیز بسان بسیاری از نسل
ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ از مصادیق این کلام هستند.
شایان ذکر است که کلمۀ «مِن» در آیۀ شریفه برای تبعیض است و اشاره به برخی از ذریه ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ دارد
که جزو صالحان هستند. بنابراین منظور از این تعبیر، همۀ نسل ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ نیستند و تمام افراد از نسل او را شامل نمی‌شود؛
اما علت این‌که ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ برای تمام نسل خود
دعا نکرد را می‌توان در این جست‌و‌جو کرد که یقیناً تمام امت، نمی‌توانند مؤمن باشند و این از آن جهت است که عده‌ای از آنها راه
حق را انتخاب نمی‌کنند. علاوه بر این،
کلام خداوند که به
ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ گفت:«َ
إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ »، نشان می‌دهد که در نسل آن حضرت عده‌ای از
ظالمان قرار دارند و عهد خداوند بر آنها جاری نمی‌شود.
.
[ از‌این‌رو منظور خداوند در این آیه نمی‌تواند تمام نسل ابراهیم باشد. بنابراین «امة مسلمة» عده‌ای از نسل ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ را شامل می‌شود که از جمله، پیامبر گرامی اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و ائمه اطهار ـ علیهم‌السلام ـ هستند. ]
البته تفسیر دیگری نیز وجود دارد به این‌که منظور از امت در این آیه، تنها پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و اهل بیت ایشان است. شاهد بر این دیدگاه، آیۀ بعد است: «پروردگارا! در میان آنان پیامبری از میان خودشان برانگیز که آیات تو را بر آنان بخواند و آنان را کتاب و حکمت بیاموزد و (از آلودگی‌های ظاهری و باطنی) پاکشان کند»،
حال از آنجا که منظور از این رسول، حضرت ختمی مرتبت است. پس در آیه ۱۲۸ نیز منظور پیامبر اسلام و امت آن حضرت می‌باشند. در هر صورت به‌طور قطع و یقین این آیه شامل پیامبر و اهل بیت او می‌شود.
در تفسیر عبارت «أَرِنَا مَنَاسِکَنَا» دو دیدگاه بیان شده است.
حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ با این دعا از خداوند می‌خواهد که مناسک حج و عبادت درست را به او بیاموزد تا بتواند حج و عبادات را به‌صورت صحیح آن انجام دهد.
طبق این تفسیر ، ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ پس از ساخت کعبه اعمال حج و سایر عبادات را از خداوند درخواست می‌نماید تا بتواند آن را به‌گونه‌ای که مورد رضایت خداوند است، انجام دهد.
از آن‌جایی که واژۀ « مناسک » به ضمیر «نا» اضافه شده است، باید نتیجه گرفت که ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ کارهایی را انجام داده و با این دعا از خداوند می‌خواهد که حقیقت اعمال او را نشانش دهد تا بتواند بفهمد کدام‌یک از آنها بیشتر مورد خواست خداوند است. بنابراین کلمه «مناسکنا»، این نکته را می‌رساند که خدایا حقیقت اعمالی که از ما به‌عنوان عبادت تو سر زده، به ما نشان بده و نمی‌خواهد درخواست کند که خدایا طریقه عبادت خودت را به ما یاد بده و یا ما را به انجام آن موفق گردان.
البته علامه طباطبایی این وجه را به‌عنوان یکی از موارد محتمل در آیه ذکر کرده است.
پایگاه اسلام کوئیست.
