اقسام عبادت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عبادت،
امام علی علیه‌السلام.
پرسش: اقسام
عبادت از دیدگاه
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ چه می‌باشد؟ توضیح دهید.
پاسخ: حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ درباره عبادت، جملات گران‌سنگی در
نهج‌البلاغه دارند.
درباره اقسام عبادت در
حکمت دویست و سی و هفت می‌فرماید:
«
انّ قوماً عَبَدُوا الله رَغْبَةً فتلک عبادةُ التّجار، وإنّ قوما عَبَدوا الله رَهبةً فتلک عبادةُ العبید، وإنّ قوماً عَبَدوا اللهَ شکراً فتلک عبادةُ الاحرار؛ گروهی خدا را به
امید بخشش پرستش کردند، که این
پرستش بازرگانان است، و گروهی او را از روی
ترس عبادت کردند که این عبادت
بردگان است، و گروهی خدا را از روی سپاسگذاری پرستیدند و این پرستش
آزادگان است».
و نیز در کلامی شیوا می‌فرماید:
«
ما عبدتک خوفاً من نارک ولا طمعاً فی جنتک بل وجدتک اهل للعبادة فعبدتک ؛ خداوندا! من تو را نه به جهت ترس از
دوزخ و نه به طمع ب
هشت برین عبادت می‌کنم؛ بلکه تو را سزاوار عبادت دیده و تو را پرستش می‌کنم».
توضیح مطلب این است که انسان‌ها در مراتب و
درجات ایمانی ، گوناگون و متفاوت می‌باشند.
حضرت صادق ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید:
«الایمان حالات ودرجات وطبقات ومنازل؛
ایمان در افراد، حالات گوناگون و درجات و نیز مراحل و مراتب مختلفی دارد».
بنابراین نمی‌توان از همگان انتظار عالی‌ترین هدف را داشت. برای
کودک ابتدایی نمی‌توان توضیح داد که در صورت ادامه تحصیل، در آینده از مردان بزرگ و شخصیت‌های نام‌آور خواهد شد؛ بلکه باید کودک را گاه با
تشویق و گاه با تهدید وادار به درس و
تحصیل کرد.
مخاطبان
قرآن کریم و معصومین ـ علیه‌السلام ـ نوعاً طبقه متوسط مردم‌اند. اکثریت مردم همانند دانش‌آموزان کلاس اولند که باید دستشان را گرفت و پا به پا برد تا شیوه درست عبادت و
بندگی را بیاموزند و پس از
آموزش می‌یابند که تنها خداوند شایسته پرستش است و باید او را از روی
محبت و به‌خاطر خودش عبادت و پرستش نمود. در عالم وجود،
بهشت و
دوزخ به عنوان جزا و
پاداش صالحان و شایستگان و
مجازات و
کیفر تبهکاران مقرر گشته است. بهشت جایگاه ابدی
مؤمنان و صالحان و حتی اولیای الهی است؛ اما نه به‌عنوان هدف نهایی، بلکه به‌عنوان مرحله‌ای از هدفی برتر. از آنجا که مسئله تشویق و تهدید نقش عمده‌ای در
تربیت و انگیزش افراد دارد. بنابراین بهشت و دوزخ و میل به بهشت و ترس از
جهنم به‌منزله دو عامل مهم تشویق و تهدید مطرح شده است.
امیرمومنان ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید:
«
انبیا آمدند تا
بشر را از قیامت و مواقف آن و آنچه برای اهل طاعت و
معصیت فراهم شده ،از بهشت و دوزخ و
کرامت و خفت آگاه گردانند».
بنابراین هدف اصلی لقای
حق و
قرب به محبوب است؛ اما چون مردم دارای مراتب و حالات مختلفی در
معرفت و
ایمان هستند، بسیاری از آنها را باید با ترس از جهنم و شوق به بهشت به بارگاه الهی کشاند. پس بهشت و جهنم و عبادت به شوق بهشت و ترس از جهنم خود
نعمت بزرگی از نعمت‌های الهی است. آری عبادت از روی ترس یا شوق، بسیار بهتر از بندگی
شیطان و
نفس است که انسان را به‌کلی از
کمال مطلبوش باز می‌دارد. پس هر سه قسم عبادت، عبادت حق محسوب می‌شود؛ ولی از نظر رتبه و درجه متفاوت و گوناگون می‌باشند.
پایگاه حدیث نت.
