افراط و تفریط در عشق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عشق، افراط و تفریط، عشق حقیقی.
پرسش: افراط و تفریط در عشق، چه عوارضی به دنبال دارد؟
پاسخ:
عشق، پدیده عجیبی است؛ با این‌که در همه امور
اعتدال و پرهیز از
افراط و تفریط کار پسندیده است، اما در وادی عشق، هرچه عشق شدیدتر باشد،
انسان کامل‌تر و بهتر شمرده می‌شود و اساساً در درون واژه عشق، مفهوم افراط نهفته است؛ به دلیل این‌که هر کسی که عشق او شدیدتر باشد، عاشق‌تر است.
البته باید توجه داشت که مراد ما از عشق، همان «
عشق حقیقی» است که عبارت از
عشق به خدا و
اسما و صفات اوست
و بهترین دلیل بر این‌که افراط در عشق حقیقی، نه‌تنها ممدوح، بلکه مصداق بارز عاشقی است، همان است که در
قرآن کریم فرمود: «
وَ الَّذینَ آمَنُوا اَشَدُّ حُبًّا لِلَّه»؛
آنان که
ایمان آورده‌اند، شدیدترین
محبت را به خدا دارند.
بزرگان فن و کسانی که درباره پدیده عشق از جنبه‌های مختلف فلسفی، عرفانی و روان‌شناختی تحقیق کرده‌اند، بر آن هستند که وقتی عشق، در درون جان انسان شکوفا شد، همه اشیا در نظر او دگرگون می‌شود؛ مثلاً خواص اشیا و ارتباط میان آن‌ها، همه جلوه دیگری پیدا می‌کند؛ این به خاطر آن است که عاشق، برای خود جهان دیگری ساخته و همه حقایق
جهان را با مقیاس معشوقش سنجیده و هر اندازه عشق او بیش‌تر جلوه‌گری کند، احساس می‌کند که معشوق را بیش‌تر راضی کرده است. به همین جهت است که نه‌تنها افراط و تفریط مفهوم دیگری پیدا می‌کند، بلکه عشق، همه تناقضات را برای عاشق حل می‌کند.
افراط و تفریط، در جایی مفهوم دارد که انسان، به خود و
مصلحت خود
اندیشه کند؛ اما انسان عاشق و کسانی که از فیض عشق حقیقی برخوردار می‌شوند، همه چیز را به‌گونه دیگر دیده و تنها وصال معشوق برای آنان مطرح است.
برخی بزرگان در تحلیل این مسئله می‌گویند: این یک حقیقت باارزش است که وقتی عشق به حد نصاب خود می‌رسد و کامل می‌شود، انسان را از سایر تمایلات و هوس‌ها بیزار و دل‌زده می‌کند؛ به‌گونه‌ای که گویی تمایل دیگری در او وجود ندارد و در حقیقت مانند این است که در جهان، تنها او وجود دارد و
روح او هم یک مسئله بیش‌تر ندارد و آن وصال معشوق است.
اگر خوب دقت شود، وقتی صفت عشق برای کسی پدید آید، در واقع عنان کار به دست عشق است و انسان عاشق به‌گونه‌ای تسلیم عشق و معشوق می‌شود که گویا اختیاری از خود ندارد تا بخواهد از افراط و تفریط پرهیز کند و با اعتدال جلو برود؛ چون خاصیت عشق آن است که تمام نیروهای نهفته عاشق را بیدار کرده و به کار می‌اندازد و اعتدال‌گرایی و مصلحت‌اندیشی برای او مفهوم ندارد.
برخی دانشمندان در این باره گفته است: «عشق قوای خفته را بیدار و نیروهای بسته و مهار شده را آزاد می‌کند؛ نظیر شکافتن اتم‌ها و آزاد شدن نیروهای اتمی، عشق الهام‌بخش و قهرمان‌ساز است و از نظر قوای احساسی،
اراده و همت را تقویت می‌کند و آن‌گاه که در جهت علوی متصاعد شود،
کرامت و
خارق عادت به وجود می‌آورد».
از مجموع این‌گونه سخنان به‌خوبی معلوم می‌شود که در قاموس عشق، چیزی به نام عوارض افراط و تفریط مفهوم ندارد و برای انسان عاشق، یک چیز مطرح است و آن جلب رضایت معشوق و وصال معشوق است؛ لذا برخی از عاشقان در نغزی زیبای می‌گوید:
یکی درد و یکی درمان پسندد ••• یکی وصل و یکی هجران پسندد
من از درمان و درد وصل و هجران ••• پسندم آنچه را جانان پسندد
در عشق‌های مجازی که معشوق دارای حقیقتی ورای
عالم ماده نیست، می‌توان با راهکارها و تمرین‌های روان‌شناختی و نیز
مشاوره، از شدت محبت کاست، تا فرد دچار آسیب‌های ذهنی و حتی جامعه‌شناختی نگردد؛ چراکه در این موارد، حتی اگر عاشق به معشوق خود نیز برسد، احساس خواهد کرد که حقیقت تازه‌ای نیافته است و چه‌بسا دچار سرخوردگی شود؛ به علاوه که فرد می‌تواند با تأمل و
تفکر درباره خود و رابطه‌اش با جهان اطراف و
شناخت خویش، خود را از قید برخی محبت‌ها رها کند؛ زیرا اگر
ارزش خود را بشناسد و بداند که معشوق شاید نتواند نیازهای اساسی او را برآورده کند، خود باعث فروکش کردن شعله‌های عشق می‌شود.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «افراط و تفریط در عشق»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۱/۱۶.
